Велика Британија ја прекина продажбата на оружје на Израел, но истрагата на „Гардијан“ покажува дека приходите од бомбата GBU-39 генерирана од американскиот огранок на MBDA течат низ Велика Британија, пишува во ексклузивна статија британскиот Гардијан.
Најголемиот европски производител на ракети, MBDA, продава клучни компоненти за бомби кои се испратени во илјадници во Израел и користени во повеќе воздушни напади, каде што истражувањата покажуваат дека се убиени палестински деца и други цивили, пишува Гардијан.
Со растечката загриженост за степенот до кој европските компании можеби профитираат од уништувањето на Газа, истрагата на Гардијан со независните редакции Disclose and Follow the Money го испита синџирот на снабдување зад бомбата GBU-39 и начините на кои таа е распоредена за време на конфликтот.
MBDA поседува фабрика во Алабама, САД, која произведува „крила“ кои се вградени во GBU-39, која е произведена од Боинг. Тие се отвораат по лансирањето, дозволувајќи бомбата да биде насочена кон нејзината цел.
Според истрагата на Гардијан, приходите од американската компанија MBDA Incorporated течат преку MBDA UK, со седиште во Хартфордшир, Англија, која потоа ја пренесува целата добивка на групацијата MBDA, со седиште во Франција. MBDA минатата година дистрибуираше речиси 350 милиони фунти дивиденди на своите три акционери – најголемата британска одбранбена фирма BAE Systems, францускиот Airbus и италијанскиот Leonardo.
Во септември, британскиот министер за надворешни работи, Дејвид Лами, суспендираше некои лиценци за извоз на оружје за Израел, наведувајќи ризик од „сериозни прекршувања“ на меѓународното хуманитарно право. Лами рече дека потегот е наменет за таргетирање на „предмети што би можеле да се користат во тековниот конфликт во Газа“.
Користејќи информации од отворен извор и анализа од експерти за оружје, истрагата потврди 24 случаи каде што GBU-39 бил распореден во напади во кои загинале цивили. Во секој од нив имало деца меѓу жртвите. Многу од нападите се случиле ноќе, без предупредување, во училишни згради и шаторски кампови каде што се засолнувале раселени семејства. Голем број се испитани од Обединетите нации и хуманитарната група Amnesty International, кои ги означија како сомнителни воени злосторства.
МБДА потврди дека има договор со Боинг за крилата и рече дека „ги почитува сите релевантни национални и меѓународни закони што се применуваат за трговијата со оружје во земјите во кои работи… сите од кои имаат политики за извоз и работат со цврсти режими за контрола на извозот“, се наведува понатаму во статијата на Гардијан.
Активистите велат дека случајот ги илустрира ограничувањата на потегот на Велика Британија да ги паузира некои испораки на оружје за Израел. Веќе критикувани за исклучување на борбените авиони Ф-35, мерките на владата имаат и други ограничувања: тие се однесуваат само на воена опрема извезена од Велика Британија, што значи дека американската гранка на МБДА може да продолжи да го снабдува Боинг од својата фабрика во Алабама.
Меѓународното хуманитарно право забранува напади врз цивилна инфраструктура, како што се училиштата, и бара чекори за минимизирање на штетата. Непочитувањето на правилата може да резултира со воени злосторства.
„Оние што вршат напади имаат законска обврска да преземат мерки на претпазливост за да избегнат повредување на цивили – дури и во случаи кога може да има воена цел на локацијата – вклучително и со тоа што не напаѓаат локации полни со цивили“, вели Донатела Ровера, виш истражител во Амнести интернешнл. Давањето ефикасно предупредување за евакуација, каде што е можно, е исто така услов. Сведоците рекоа дека такво предупредување не било дадено пред нападот врз Фахми ал-Џарџави.
Израелската војска во тоа време соопшти дека цел на нападот врз команден и контролен центар во училиштето што Хамас и палестинскиот исламски џихад го користеле за собирање разузнавачки информации за напади, додавајќи дека презела „бројни чекори“ за да го ублажи ризикот од повредување на цивили, вклучително и употреба на „прецизна муниција“. Лоцирањето воени цели во густо населени цивилни области е исто така забрането, рече Ровера.
Експертите за оружје подоцна идентификуваа фрагменти од бомба GBU-39 во остатоците. Снимките снимени на местото на настанот јасно ги покажуваат крилјата, кои често се сечат кога бомбата ја погодува целта.
Во истражувањето на Гардијан се посочува дека GBU-39 стигнува до Израел во рамките на американската програма за воена помош, која обезбедува грантови и заеми што ќе се трошат за оружје. Купени директно од компанијата „Боинг“, а исто така и префрлени од сопствените резерви на американската војска, околу 4.800 се испратени од масакрот на Хамас врз израелските граѓани на 7 октомври 2023 година, на што Израел одговори со започнување војна во Газа. Најновата пратка од 2.166 беше објавена во февруари оваа година, токму кога ОН објави дека речиси 70% од Газа е сведена на урнатини.
GBU-39 се лансира од воздух со борбени авиони. Со релативно лесен товар под 250 фунти, може да уништи еден или два ката од зграда, оставајќи го остатокот од структурата недопрен. Неговата употреба е охрабрена од американскиот Стејт департмент, вклучително и под поранешниот претседател Џо Бајден, бидејќи се сметаше за подобар од многу потешките бомби што се користеа за срамнување со земја на Газа во првите месеци од војната.
Но, во затворен простор, создава смртоносна огнена топка. Во 24-те случаи потврдени за овој напис, кои датираат од ноември 2023 година до мај оваа година, пријавениот број на жртви е повеќе од 500, вклучувајќи најмалку 100 деца.
Од само неколку случаи потврдени во 2023 година, податоците сугерираат дека израелската војска драматично ја зголемила употребата на GBU-39 во 2024 година. Еден од најразорните напади бил во текот на ноќта на 26 мај 2024 година, кога авиони го бомбардирале кувајтскиот мировен камп 1 во Рафа, предизвикувајќи бесен пожар што запалил редови шатори. Едно мало дете и една жена биле обезглавени од фрагменти од експлозивите, објави Амнести интернешнл. Министерството за здравство во Газа изброи 45 мртви и 249 ранети.
Израелската војска соопшти дека целела на комплекс на Хамас и дека се сомнева дека муниција или некоја друга запалива супстанца за која не била свесна предизвикала секундарна експлозија и пожар. Амнести ја обвини војската дека не направила разлика помеѓу цивилите и воените цели и побара инцидентот да се истражи како воено злосторство.
„GBU-39 се користеле многу за таргетирање училишта и области каде што се засолнуваат други луѓе“, изјави Тревор Бол, соработник во Истражувачките служби за вооружување, пипува Гардијан.
Од потврдените напади, 16 биле против училишта. Иако зградите повеќе не функционираат како образовни установи, тие станаа места за засолниште за раселеното население во Газа. Другите напади беа врз шаторски кампови, семејни куќи и врз џамија за време на утринските молитви.
„Гардијан“ им пиша на Израелските одбранбени сили (ИДФ) со детални извештаи за девет напади. Портпаролот одби да коментира за поединечните случаи, велејќи дека нема време или информации потребни за да ги испита тврдењата. Сепак, тие инсистираа дека ИДФ не ги таргетирала цивилите или цивилните структури.
И покрај силните зборови и заканите за повеќе санкции откако Израел го прекрши примирјето во март, и наодите на ОН дека методите на војување во Газа се во согласност со геноцидот, европските лидери не презедоа понатамошни чекори за да ги спречат домашните компании за вооружување да профитираат.
Во извештај од минатиот месец, специјалниот известувач на ОН за човекови права на окупираните палестински територии, Франческа Албанезе, ги испита корпоративните профити од конфликтот. Таа заклучи: „Сегашниот извештај покажува зошто геноцидот што го спроведува Израел продолжува: затоа што е профитабилен за многумина“.
Ниту MBDA ниту Боинг не се споменати меѓу 40-те компании наведени во извештајот, но Албанезе рече дека нејзиното истражување е „само врвот на ледениот брег“. „Крајот нема да се случи без да се повика приватниот сектор на одговорност“, рече таа.
Според водечките принципи на ОН за бизнис и човекови права, од компаниите се очекува периодично да вршат длабинска анализа за да ги идентификуваат проблемите и да го прилагодат своето однесување, особено за време на вооружени конфликти. Сопствениот етички кодекс на MBDA укажува на овие одговорности, наведувајќи дека компанијата е „посветена на максимална грижа при идентификувањето и спречувањето на негативните директни и индиректни влијанија што нашите активности можат да ги имаат врз човековите права, основните слободи и здравјето и безбедноста на луѓето“.
Обработи: Д. Тахири / Цивил Медиа
