Доцна во вторникот, во пресрет на клучниот самит што ќе заклучи генерациска инвестиција во одбраната на НАТО, профилот на Доналд Трамп на Truth Social беше исполнет со една фотографија: долга порака потпишана со „Марк Руте“, напишана во стилот на Трамп и преполна со подлизурни пофалби за американскиот претседател.
„Вечерва летате кон уште еден голем успех во Хаг“, гласеше пораката на Руте.
„Европа ќе плати на ГОЛЕМ начин, како што треба, и тоа ќе биде ваша победа“, продолжи тој.
„Ќе постигнете нешто што НИЕДЕН американски претседател со децении не можеше да го направи.“
Дури и за дипломатскиот свет кој се наклони кон многу норми на Белата куќа на Трамп, ова беше екстремно.
Удвојувајќи ги коментарите следниот ден, велејќи дека Трамп заслужува заслуга за своите постапки во врска со Иран и НАТО, Руте се пробиваше низ неверицата на многу набљудувачи кон неговиот сервилен тон. Но, како што самитот се приближуваше, растеше чувството дека можеби извел велемајсторски дипломатски потег.
Броманса
Руте, поранешниот холандски премиер, не е непознат за односите со Трамп, бидејќи го искористил својот лесен шарм во неколку посети на Вашингтон, за време на првиот мандат на Трамп.
Зрачејќи со опуштена, релаксирана слика – неговата препознатлива момчешка насмевка никогаш не се оддалечува од неговото лице – шармантната офанзива на Руте го одразува оној на другите лидери на НАТО.
Францускиот претседател Емануел Макрон создаде бучна братска врска со Трамп; финскиот претседател Алекс Стаб се зближи со него играјќи голф, а италијанската крајно десничарска премиерка Џорџија Мелони стекна репутација како нешто за што шепоти Трамп:
Таа е „фантастична жена“, според зборовите на Трамп.
Пораката на Руте – потпишана со неговото презиме – можеби зборуваше за помалку пријателски однос. Истото се случи и со една од реакциите на Трамп во среда:
„Мислам дека му се допаѓам. Ако не, ќе ви кажам. Ќе се вратам и ќе го удрам силно“, објави Трамп на својата прес-конференција во средата.
Но, во Хаг, Руте изгледаше подготвен да направи сè за да го разубави егото на американскиот претседател и да го спаси неговиот образ.
Одлуката на Трамп да ја нападне нуклеарната програма на Иран беше „исклучително импресивна“, му рече шефот на НАТО на Трамп.
„Сигналот што го испраќа до остатокот од светот дека овој претседател, кога станува збор за тоа, да, тој е човек на мирот, но доколку е потребно, тој е подготвен да употреби сила“.
За време и околу самитот, забелешките на Руте го смируваа Трамп – омекнувајќи го неговото слетување по огненото „е**ње“ кон Иран и последната размена на ракети меѓу Израел ги осветлуваа меѓународните наслови.
Одговорот на Руте е: шегата настрана пред светските камери.
„Тато понекогаш мора да користи остар јазик“, му рече тој на Трамп, откако американскиот претседател ја употреби аналогијата на две деца кои се борат за да го опише конфликтот меѓу Иран и Израел.
Руте подоцна рече дека не се осврнува на Трамп како на „тато“, туку само користел метафора.
Холанѓанецот не штедеше пофалби за нападите на Трамп врз Иран – конфликт технички надвор од кормилото на НАТО – додека претседателот се спротивставуваше на сугестиите во протечената владина проценка што го поткопа неговото тврдење дека нападите „избришале“ делови од нуклеарната програма на Иран.
„Генералниот секретар знае дека личните односи многу влијаат на оваа администрација“, изјави за Си-Ен-Ен Тори Таусиг, виш соработник во Атлантскиот совет и поранешен советник за политика на НАТО во Пентагон.
„Мислам дека ова е еден вид на „држете го носот“ момент. Осигурете се дека нема огномет во Хаг. Направете добра фотографија и одете дома“, додаде таа.
Настрана од Руте, целиот самит беше обликуван околу Трамп.
Скратено, распоредот содржеше една сесија за лидерите; Експертите сугерираат дека ова е поради Трамп, кој претходно овој месец го пропушти завршувањето на самитот на Г7, пропуштајќи ја средбата со украинскиот претседател Володимир Зеленски.
Секако, резултатот од самитот е во голема мера однапред одреден, по рунди претходни преговори за да се осигура дека лидерите мораат само да ги одобруваат декларациите.
Војната на Украина со Русија – убедливо најитното прашање на агендата на НАТО – исто така беше отстранета од конечната декларација на самитот, прв пат да недостасува од целосната инвазија на Украина од страна на рускиот претседател Владимир Путин во 2022 година.
Дури и бисерот на собирот, ветувањето да се трошат 5% од бруто домашниот производ за одбрана (поделено на основни одбранбени потреби и 1,5% за трошоци поврзани со одбраната до 2035 година), беше производ со бренд на Трамп.
Во јануари, Трамп ја изнесе идејата за целна потрошувачка од 5% за членките на НАТО, бројка што претходно не беше сериозно разгледана, бидејќи членовите се приближуваа кон 2%.
„Сите можат да си го дозволат тоа. Тие се на 2%, но треба да бидат на 5%“, им рече тој на новинарите.
Целта, а не средствата
Но, Руте можеби се смееше последен.
Самитот, според сите извештаи, беше победа за НАТО: Членовите едногласно се согласија да ги зголемат трошоците на максимумите по Студената војна – и му се заблагодарија на Трамп за тоа.
„Во дипломатијата, се обидувате да ја постигнете целта, а што постигнавме тука? Постигнавме историски резултат, каде што НАТО се врати на „нејзините корени на колективна одбрана“, изјави Финецот Стаб за Си-Ен-Ен на маргините на самитот.
Шпанија беше значаен исклучок, инсистирајќи на омекнат јазик што можеби остави дупка за ибериската нација да ги исполни своите одговорности за воените капацитети на НАТО без да мора да троши 5% од БДП. (Конечната декларација на самитот потпишана од членовите на НАТО се однесуваше само на „сојузници“ во своите клаузули за трошење, додека други зборуваа за обврски што ќе ги преземеме со „ние“.)
Лидерите – предводени, се разбира, од Руте – го издвоија Трамп како единствен притисок одговорен за конечното приближување на сојузниците на НАТО кон претходно незамисливи цели за трошење.
Зголемените трошоци за одбрана „се успех на претседателот Доналд Трамп“, изјави полскиот претседател Анджеј Дуда за новинарите на самитот.
„Без водството на Доналд Трамп, тоа би било невозможно“, додаде тој.
Неговиот литвански колега предложи ново мото за алијансата, „Да го направиме НАТО повторно големо“, додека го поздравуваше притисокот што Трамп го наметна врз скржавите сојузници.
„Јас сум подготвен за целиот притисок што можеме да го добиеме“, изјави литванскиот министер за одбрана Довиле Сакалиене за Си-Ен-Ен.
Помалите нации на првите линии со Русија беа охрабрени од посветеноста на целата алијанса за исполнување на нивоата на трошење на кои тие во голема мера го водеа нападот.
Восхитувањето од Трамп не ја заобиколи ниту македонската делегација. Како што пренесува ЦивилМедиа, претседателката Сиљановска Давкова, восхитена од средбата на поминување со Трамп, го анализираше неговиот говор на тело, и во целата таа возбуда ги помеша државниот секретар на САД Марко Рубио со американскиот потпретседател Џеј Ди Венс, на кого дополнителному ги погреши иницијалите, па намесето Џеј Ди Венс, го нарече Диџеј Венс.
Сите добиваат
Еден западноевропски функционер пред самитот сподели стравувања со CNN дека самитот ќе биде нарушен од уште една дипломатска расправија околу Трамп.
Но, во јавноста, коментарите за пораките на Руте до Трамп беа во голема мера недостапни, при што лидерите мавтаа или заобиколуваа прашања.
Финскиот претседател не сакаше да се вовлече во пораките на генералниот секретар на НАТО, но сепак изјави:
„Дипломатијата има толку многу различни форми“.
Жртвите – особено од дипломатските препукувања со Трамп – беа помалку од очекуваното. Само Шпанија беше критикувана од американскиот претседател поради нејзиното одложување на трошењето од 5% од БДП.
„Ужасно е што направија“, рече Трамп, заканувајќи се дека ќе ги искористи трговските разговори за да го принуди Мадрид да се усогласи. „Ќе ги натераме да платат двојно повеќе“, рече тој.
Дури и Зеленски – кој имаше турбулентен однос со Трамп – си замина со победи.
Иако не се обврза на понатамошна американска помош за Украина, Трамп посочи дека Кијив може да очекува идни испораки на ракетни системи „Патриот“ од САД – и го критикуваше Путин како „заблуден“, признавајќи дека рускиот лидер може да има територијални планови што се протегаат подалеку од Украина.
Конечно, сопствените ставови на Трамп за НАТО – честопати бодликава тема за познатиот трансакциски претседател – доживеаја пресврт.
„Овие луѓе навистина ги сакаат своите земји“, рече Трамп за лидерите на НАТО на неговата прес-конференција на која заврши самитот на НАТО. „Тоа не е измама и ние сме тука да им помогнеме да ја заштитат својата земја“.
„Дојдов тука затоа што тоа беше нешто што требаше да го направам“, додаде тој, „но си заминав малку поинаку“.
Д. Мишев / Цивил Медиа
