Втор ден откако Обвинителството на Босна и Херцеговина нареди раководството на Република Српска да биде доведено на сослушување, тоа сепак не се случи.
Обвинителството на Босна и Херцеговина (БиХ) издаде наредба до правосудната полиција да ги уапси претседателот на Република Српска Милорад Додик, премиерот Радован Вишковиќ и претседателот на Народното собрание на Република Српска Ненад Стевандиќ, а во наредбата се наведува дека обвинетите се товарат за кривично дело „напаѓање на уставниот поредок“.
Есад Фејзагиќ, адвокат и поранешен судија на Судот на Босна и Херцеговина, за Радио Слободна Европа (РСЕ) објаснува дека целата постапка за апсење на осомничените е законски јасна, но во оваа ситуација не е јасно кој ќе ја спроведе.
Додик, Вишковиќ и Стевандиќ се осомничени за напад на уставниот поредок, за што Кривичниот законик на Босна и Херцеговина предвидува затворска казна од пет години, како и забрана за вршење службена должност.
Државното обвинителство претходно најави дека од декември 2024 година ќе се води истрага поради постоење основано сомнение дека е сторено кривично дело „напад врз уставниот поредок“, но не појаснија за што е истрагата и кои се осомничените.
Понатамошна процедура
Фејзагиќ објаснува дека нема законски рок за трагање по осомничените без налог, но полициските органи оценуваат дали има смисла да се продолжи со потрагата по нив.
Потоа, се распишува централна потерница која важи за БиХ, а по ова лице трагаат сите МВР во БиХ, ентитетот и кантонот, Граничната полиција и СИПА.
Доколку и тоа биде неуспешно, ќе биде распишана меѓународна потерница, а во потрагата ќе бидат вклучени „полициските власти на сите земји“.
“Но, тоа не е проблемот, единствениот проблем е кој ќе го направи тоа, правно е лесно. Тоа веќе оди подалеку од моето професионално знаење. Никој не го знае тоа. Тоа е целиот проблем на целото ова прашање. Правно, тоа е многу едноставно”, посочува Фејзагиќ.
Што ќе се случи доколку интервенира МВР на РС?
Министерот за внатрешни работи на РС, Синиша Каран, изјави дека никој нема да биде уапсен и дека МВР на ентитетот „го штити уставниот поредок, неговите уставни институции, претставниците на сите институции и сите негови граѓани“.
Тој рече дека рамката за активностите на неговото Министерство, а со тоа и на полицијата на РС, се законите на Народното собрание на РС, според кои СИПА, Судот и Обвинителството на БиХ се „противуставни институции и дека им е забрането да работат на територијата на РС“.
Фејзагиќ предупредува дека спречувањето приведување, доколку се случи, е исто така кривично дело.
„Попречувањето на службено дејствие е кривично дело при вршење на службената должност. Тоа е предвидено во Кривичниот законик на Босна и Херцеговина и во кривичните закони на субјектите“, рече Фејзагиќ.
Тој додава дека доколку Судската полиција се соочи со закана за употреба на сила од друга полициска агенција, ќе престане со активностите и за тоа ќе го извести Судот.
Законот за кривична постапка на Босна и Херцеговина предвидува лицата кои се повикани да дадат исказ пред обвинителите, во случај на отсуство, да ги објаснат причините за нивното непојавување.
Законот предвидува и дека доколку постојат околности кои укажуваат дека осомничениот би можел да побегне или да замине во странство, судот може да му забрани да го напушти местото на живеење, но и привремено да му ги одземе патните исправи.
Осомничениот може да биде приведен доколку постои ризик од бегство или ако постои основан страв дека „ќе уништи, сокрие, измени или фалсификува докази или траги важни за кривична постапка“ или ќе влијае врз сведоци.
Барањето за апсење на највисоките функционери на РС доаѓа во турбулентниот период што уследи по првостепената пресуда на Додик на 26 февруари пред Судот на Босна и Херцеговина на една година затвор и шестгодишна забрана за вршење јавна функција, поради непочитување на одлуките на високиот претставник.
Ден по пресудата, Собранието на РС усвои неуставни закони со кои се обиде да ја забрани работата на Судот и Обвинителството на БиХ, Државната агенција за истраги и заштита (СИПА) и Високиот судски и обвинителски совет на територијата на тој ентитет.
На 7 март властите на РС беа спречени во тоа од Уставниот суд на Босна и Херцеговина, кој донесе времена мерка и го запре спроведувањето на законот донесен од Собранието на РС.
Едностраното укинување на јурисдикцијата на државата Босна и Херцеговина на еден дел од нејзината територија не е во согласност со Уставот на Босна и Херцеговина.
Сепак, не е јасно колку одлуката на Уставниот суд на Босна и Херцеговина влијае на властите во РС, имајќи предвид дека во 2023 година, Собранието на РС донесе закон за неприменување на неговите одлуки на територијата на ентитетот.
Подготви: Д. Тахири / Цивил Медиа
