Се започна со реакцијата на портпаролката на руското Министерство за надворешни работи, Марија Захарова, продолжи со невообичаено остра изјава од руската амбасада во Сараево, а засега резултираше со итни консултации во Советот за безбедност на Обединетите нации, пишува РСЕ, за случувањата по одземанњето на мандатот на претседателот на Република Српска, Милорад Додик.
На Додик му беше одземен мандатот како претседател на РС, откако беше законски осуден на една година затвор и му беше забрането да извршува јавни политички функции во следните шест години, поради непочитување на одлуките на високиот претставник во БиХ.
Според РСЕ, сето ова е дел од руската „офанзива“ во обид да се спаси позицијата на прорускиот лидер на водечката партија на Србите во Босна и Херцеговина, Милорад Додик, кој беше законски осуден на затвор и забранет од политичка активност, а му беше одземен и мандатот како претседател на Република Српска.
Помалку од 24 часа по консултациите во Советот за безбедност на ОН за процесот против Додик, свикани на барање на Русија, Министерството за надворешни работи на Босна и Херцеговина одлучи да испрати писмо до земјите од Квинтата (САД, Велика Британија, Германија, Франција и Италија).
Целта е да се посочат „сериозните закани за стабилноста и суверенитетот на БиХ што доаѓаат од Русија“, особено во контекст на неодамнешната одлука на Централната изборна комисија (ЦИК) на БиХ да го одземе мандатот на Милорад Додик.
Елмедин Конаковиќ, министер за надворешни работи на Босна и Херцеговина, изјави за Радио Слободна Европа дека писмата до министерствата за надворешни работи на земјите членки на Квинте ќе бидат испратени во петок, 8 август.
Тој исто така додава дека најновото соопштение на руската амбасада во Сараево, во кое тој го доведува во прашање „постоењето на Босна и Херцеговина како единствена држава“, се сфаќа како „најостра и најсериозна закана“ за БиХ досега.
Во овој контекст, вели Конаковиќ, денеска (11 август) ќе разговара со амбасадорите на земјите од Квинта во Сараево.
„Москва континуирано ја користи политичката криза во Босна и Херцеговина како простор за проширување на своето влијание, особено преку поддршка на раководството на Република Српска и политичките лидери како Додик. Нема да дозволиме ваквите пораки да ги охрабрат оние кои повикуваат на блокада на изборите или референдум што го доведува во прашање уставниот поредок. Ова не се дипломатски изјави, туку отворени закани за државата“, изјави Конаковиќ за РСЕ.
Во очекување на нови руски потези во Босна и Херцеговина
Конаковиќ, исто така, наведува дека институциите на Босна и Херцеговина се подготвени да одговорат на „руските закани“.
„Знаеме дека Русија не дејствува само политички. Тие се подготвени за шпионски активности, сајбер напади, дезинформации. Ги видовме нивните операции во Молдавија, Романија и Грузија. Босна и Херцеговина не е исклучок“, рече Конаковиќ.
Тој истакнува дека во моментов нема информации за пристигнувањето на руски државјани во Босна и Херцеговина, но дека знае „за некои други активности“, за кои не може да зборува додека не пристигнат „дополнителни информации и потврди“.
„Станува збор само за нивните луѓе кои се тука и кои имале, имале некаков дипломатски статус претходно, но… Кога ќе имам (информации), во наш интерес е да ги знаете, ќе ги објавиме“, рече Конаковиќ.
Руска верзија на приказната и притисокот врз ОН
Итните консултации на Советот за безбедност на ОН зад затворени врати на 7 август претставуваат прв пат Москва директно да ги користи структурите на ОН за да се обиде да го спаси прорускиот лидер на водечката партија на Србите во Босна и Херцеговина.
Во сите претходни реакции по конечната пресуда против Милорад Додик, Русија покажа дека не ја смета за „легитимна“, туку за „обид за отстранување на непожелен лидер“, како што истакна Марија Захарова, портпаролка на руското Министерство за надворешни работи.
Заменик-рускиот амбасадор во ОН, Дмитриј Пољански, им изјави на новинарите по консултациите дека „кривичниот прогон на Додик ја загрозува стабилноста на БиХ“.
Во исто време, тој го повтори рускиот наратив дека Кристијан Шмит не е легитимен висок претставник бидејќи не бил потврден од Советот за безбедност.
Руските претставници тврдат дека судските одлуки се политички мотивирани и се производ на западен притисок, додека Додик е прикажан како симбол на отпор кон „наметнатата“ влада.
Од руската амбасада во Сараево, пристигнаа пораки што ги преминуваат границите на класичната дипломатија. „Дојде моментот на вистината за Босна и Херцеговина“, објавија тие, велејќи дека земјата се соочува со „точка од која нема враќање“.
Амбасадорот на Босна и Херцеговина во ОН, Златко Лагумџија, во својата објава на социјалните мрежи, оцени дека рускиот обид да ја стави пресудата на Додик на масата на Советот за безбедност бил неуспешен.
„Русите беа единствените што ги негираа судските пресуди. Сите други земји-членки го потврдија територијалниот интегритет и суверенитет на БиХ, поддржувајќи го владеењето на правото и законските одлуки на институциите“, напиша Лагумџија.
Иако Русија тврди дека високиот претставник Кристијан Шмит не е легитимен бидејќи неговиот мандат не бил формално потврден во Советот за безбедност на ОН, пошироката меѓународна заедница, вклучувајќи ги САД и повеќето земји од ЕУ, веруваат дека Шмит е назначен во согласност со надлежностите на Советот за спроведување на мирот во Босна и Херцеговина.
ОН претходно разјасни дека Шмит има целосен легитимитет да работи во БиХ, со што ја негира руската теза за неговата нелегалност.
Зошто Русија стои зад Додик?
Уредникот на списанието Бука, Александар Трифуновиќ, за РСЕ изјави дека „Додик не е толку важен за Русија“ колку што е можноста тој да влијае на настаните во БиХ, земјата што е „најоддалечена“ од исток кон Европската Унија.
„Република Српска е најдлабоката точка на Истокот во европската зона, најблиската точка до Хрватска, која е во ЕУ, најблиската точка до Виена. И Русија ја користи таа можност, како што го користи Додик и како што Додик оди кај Путин. Ве потсетувам на ситуацијата, кога започна руската инвазија на Украина, дека имавме изјава од руската амбасада во БиХ во која Додик се потсетува на договорите со Путин“, рече Трифуновиќза РСЕ.
Тој истакнува дека, во сегашната ситуација, е прашање колку реакцијата на Русија му одговара на Додик, бидејќи во моментов српските власти, предводени од претседателот Александар Вучиќ, и самиот Додик, „се обидуваат да се приближат“ до американската администрација.
„Не знам како се вклопува во приказната за соработка и соработка со Русија. Дури мислам дека Додик не инсистира на таков вид непосредна поддршка, на толку радикален начин, во тонови што не одговараат на дипломатијата, колку што Русија сега ја користи оваа можност да реагира така“, истакнува Трифуновиќ.
Кога станува збор за идните активности на Русија, Трифуновиќ предвидува дека Москва ќе продолжи да ја користи секоја можност за да покаже дека има одреден вид влијание врз Србија и Република Српска.
„Претпоставувам дека ќе имаат некои активности што би можеле, на некој начин, дополнително да ја комплицираат ситуацијата и мислам дека тие исто така ќе го принудат Додик да оди во таа насока. Немам никакви сомнежи за тоа“, заклучува Трифуновиќ.
Откако Судот на Босна и Херцеговина го осуди Милорад Додик, во согласност со Изборниот закон на Босна и Херцеговина, на 6 август, ЦИК му го одзеде мандатот, отворајќи го патот за предвремени избори во Република Српска.
Европската комисија ги повика властите во Босна и Херцеговина, вклучувајќи ги и институциите на Република Српска, да ја почитуваат конечната пресуда на Судот на Босна и Херцеговина и одлуката на Централната изборна комисија, со која на Милорад Додик му беше одземен мандатот како претседател на Република Српска.
„По конечната пресуда на Судот на Босна и Херцеговина, Централната изборна комисија на 6 август одлучи да го прекине мандатот на Милорад Додик како претседател на Република Српска. Во согласност со Изборниот закон на Босна и Херцеговина, потребно е да се организираат предвремени избори“, посочија од ЕУ.
Додик „не се предава“
Додик, по одлуката на ЦИК на БиХ да му се одземе мандатот, објави распишување референдум, чиј резултат „ќе биде волјата на народот“. По состанокот со коалициските партнери, Додик рече дека мандатот му е даден од народот, кој ќе го потврди или отфрли на референдум, кој ќе го објави Народното собрание на Република Српска.
„Не одам никаде, останувам во Република Српска“, рече Додик, повторувајќи дека му е судено затоа што целиот српски народ не може да се собере во судницата.
Додик рече дека на референдумот ќе се постави прашањето „дали треба да се согласиме со уривање на Уставот на Република Српска“.
„Јас сум тука и ќе останам тука. Немам намера да заминам. Имам обврска што ми ја даде народот. Ќе ги победам со нивното оружје – политиката. Сè што направија беа политички одлуки, маскирани како вафли на наводна правда, кои го уништија судскиот систем и хиерархијата на надлежности“, рече Додик меѓу другото.
Додик на прес-конференцијата по одлуката на ЦИК изјави дека нема да клечи и да лази, туку дека ќе се бори. Тој рече дека мандатот на претседателот на Република Српска завршува само со оставка или импичмент. Тој исто така вели дека ЦИК може да го потврди мандатот или да не го додели, но дека не може да му го одземе.
Подготви: Д. Тахири / Цивил Медиа
