Верувале или не, научниците не знаат зошто проѕевањето е заразно. Успеале да го пронајдат Хигсовиот бозон, разбрале што се случува кога патувате со брзина на светлината, дури успеваат да исечат одреден ген од ДНК и да пресметаат како да слета вселенска сонда на комета. Но, немаат одговор на едно сосема безопасно прашање: како е можно човек да е потполно наспан и одморен, но во моментот кога ќе види друг како се проѕева, наеднаш останува без енергија, се опушта, зема длабок здив и се проѕева.
На фотографијата се проѕева мајмун макак. Погледнете го повторно. Уморен е и толку му се спие што, додека очните капаци му се затвораа сами од тежината, со лесни движења ја стави раката кон устата и длабоко дишеше, испуштајќи го воздухот гласно, со задоволство. И што правиш сега? Не се проѕеваше?
Проѕевањето е рефлекс. Луѓето се проѕеваат кога се уморни, поспани, досадн им е, или кога гледаат или слушаат како другите се проѕеваат. Но, дури и размислувањето за проѕевање често предизвикува проѕевање.
Заразноста на проѕевањето, исто така, се чини дека е совршено прашање за истражувачите – не само што е интересно и забавно, туку и за да го истражат, научниците не мора да лансираат никого во вселената, не мора да сецираат животни или луѓе…
За време на проѕевањето, мускулот во средното уво наречен тензор тимпани се контрахира. Поради овој настан ни се чини дека бучавата од зевањето што ја слушаме се создава во нашата глава, но тоа нема врска со движењето на воздухот, туку со механичкото движење на самиот слушен апарат.
И покрај сите овие интересни сознанија, излегува дека причините за заразната природа на проѕевањето не е лесно да се пронајдат. Постојат многу теории од областа на физиологијата и психологијата – околу 20 од нив – кои се обидуваат да го објаснат овој феномен, иако ниту една од нив сè уште не е докажана. Еден го спомнува, на пример, таканаречениот камелеонски ефект или „несвесна мимикрија“ – ненамерна имитација. Други истражувачи го опишуваат проѕевањето како рефлекс што се јавува по активирањето (стимул) – проѕевање на друго лице.
Едно од подоминантните објаснувања е дека причината за заразното проѕевање (иако само кај приматите) е емпатијата. Според оваа теорија, ние учествуваме во чувствата на другите, блиски луѓе, имаме потреба да го чувствуваме она што тие го чувствуваат од сочувство, па често ги имитираме движењата и активностите на личноста која ни е блиска.
Теоријата за емпатијата како причина за заразно проѕевање може да биде потврдена со студии спроведени меѓу деца со аутизам. Бидејќи аутистичниот спектар на нарушувања (АСН) влијае на социјалниот и комуникацискиот развој на децата, вклучувајќи ја и способноста за сочувство, научниците сметаа дека истражувањето меѓу децата со аутизам може да даде одредени одговори. И навистина, излегува дека овие деца не се склони кон заразно проѕевање, поради што теоријата на емпатијата може да има малку повеќе основа од другите.
Она што можеби дополнително ја поддржува теоријата на емпатија како причина за заразното проѕевање е тоа што луѓето почесто се проѕеваат ако видат некој близок како се проѕева, во споредба со некој непознат како се проѕева. Дури и кучињата се со поголема веројатност да се проѕеваат ако го видат (или само го слушнат) својот сопственик, во споредба со странец.
Проѕевањето не е заразно само кај кучињата, туку и кај другите животни – птици, влекачи, мачки, шимпанза. Павијаните се проѕеваат во присуство на непријатели – можеби за да ги покажат своите огромни гради. Сијамската риба-борец, популарна во акваристиката, се проѕева само во друштво на други борци, а често и пред напад. За пингвините Адели, проѕевањето е дел од ритуалот за поздравување.
Човечкото проѕевање е заразно за кучињата, а ова особено ги интригира научниците. Прво претпоставиле дека се работи за еволутивни причини и дека има врска со припитомување на кучето кое отсекогаш живеело со човекот. Но, оваа теорија пропадна кога се покажа дека и волците се подложни на заразно проѕевање – колку е посилна социјалната врска меѓу поединците, толку почесто е заразното проѕевање кај волците.
Извор: Наука кроз приче
