Полскиот опозициски лидер Доналд Туск прогласи почеток на нова ера за неговата земја, откако се покажа дека опозициските партии освоија доволно гласови на парламентарните избори во неделата за да ја соборат владејачката националистичка конзервативна партија.
Партијата Право и правда, се скара со сојузниците и се соочи со обвинувања за еродирање на владеењето на правото дома во нејзините осум години на власт. Се чинеше дека гласачите беа мобилизирани како никогаш досега, гласајќи во уште поголем број отколку кога нацијата ги собори комунистичките власти во 1989 година. Резултатите од излезните анкети го покажаа на рекордни 72,9%. На некои места луѓето сè уште беа во ред кога гласањето официјално беше затворено, но на сите им беше дозволено да гласаат.
Како што пренесува АП, ако остане резултатот предвиден со излезната анкета, „Право и правда“ извојува пирова победа. Доби повеќе места од која било друга партија, но помалку отколку на претходните избори и не доволно за да може да води влада која може да донесува закони во законодавниот дом.
Излезната анкета на Ипсос сугерираше дека Правото и правдата добија 200 места. Нејзиниот потенцијален партнер, екстремно десничарската Конфедерација доби 12 места, што партијата призна дека е пораз.
Тоа, исто така, покажа дека три опозициски партии веројатно освоиле вкупно 248 места во 460-члениот долен дом на полскиот парламент, Сејм. Најголемата од групите е Граѓанската коалиција, предводена од Туск, поранешен премиер и поранешен претседател на Европската унија. Таа освои 31,6 отсто од гласовите, се вели во излезната анкета.
„Јас сум политичар многу години, јас сум спортист. Никогаш во животот не сум бил толку среќен што го заземав навидум второто место. Полска победи. Победи демократијата. Ги отстранивме од власта“, им рече Туск на своите воодушевени поддржувачи.
„Овој резултат можеби сепак е подобар, но веќе денес можеме да кажеме дека ова е крајот на лошото време, ова е крај на владеењето на правото и правдата“, додаде Туск.
Водачот на правото и правдата Јарослав Качински го призна двосмислениот резултат. Тој им рече на приврзаниците во неговото седиште дека резултатот на неговата партија, со речиси 37 отсто од гласовите, според излезната анкета, е успешен, со што партијата освоила најмногу гласови на три парламентарни избори по ред.
„Мора да имаме надеж и мораме да знаеме и дека без разлика дали сме на власт или опозиција, овој (политички) проект ќе го спроведеме на различни начини и нема да дозволиме Полска да биде изневерена“, рече Качински.
Ако резултатот остане, а Право и правда е единствената партија со најмногу пратенички места, тогаш најверојатно ќе ја добие првата шанса да се обиде да изгради влада.
На претседателот Анджеј Дуда, кој е сојузник на Правото и правдата, паѓа да избере партија за да се обиде да формира влада.
Премиерот Матеуш Моравјецки за Полсат њуз рече дека Дуда „ќе ѝ ја довери мисијата за формирање влада на победничката партија и во овој прв чекор сигурно ќе се обидеме да изградиме парламентарно мнозинство“.
Се наметна прашањето дали ќе добие одобрение од новиот парламент. Три опозициски партии, Граѓанската коалиција на Туск, Третиот пат и Новата левица, се кандидираа на одделни листи, но со истите ветувања за соборување на Правото и правдата и да ги обноват добрите врски со Европската унија.
Влоџимиерз Чарзасти, лидер на партијата Левица, вети дека ќе работи со другите на „создавање демократска, силна, разумна и предвидлива влада“.
Катаржина Пелчинска-Налец, шеф на изборната кампања за Трет пат, го нарече „огромен ден за нашата демократија“.
Се уште се пребројуваа гласовите, а државната изборна комисија вели дека очекува да ги има конечните резултати до вторник наутро.
Високиот одѕив, исто така, го продолжи пребројувањето на доцните анкети на Ипсос, врз основа на наодите од 50 отсто од гласачките места, кои сè уште не беа објавени во раните утрински часови во понеделникот.
Во фокусот на изборите беа уставниот поредок на нацијата, нејзиниот правен став за правата на ЛГБТК+ и абортусот, како и странските сојузи на земјата која беше клучен сојузник на Украина откако Русија ја започна својата целосна инвазија.
Активистот за правата на ЛГБТК+, Барт Сташевски, тоа го нарече крај на „кошмарот“ за себе како геј и другите.
„Ова е само почеток на враќањето на нашата земја. Борбата продолжува, но ние дишеме свеж воздух денеска“, рече Сташевски.
Активистката за заштита на животната средина Доминика Ласота беше поемотивна, велејќи „ние ја имаме нашата иднина“.
Правото и правдата ги нарушија контролите и рамнотежата за да се добие поголема контрола врз државните институции, вклучувајќи ги судовите, јавните медиуми и самиот изборен процес.
За време на кампањата, многу Полјаци го опишаа гласањето како најважно од 1989 година, кога се роди новата демократија по децении комунизам. Излезноста тогаш беше 63%.
И покрај многуте претстојни неизвесности, она што се чинеше сигурно е дека поддршката за владејачката партија се намали од последните избори во 2019 година, кога освои речиси 44 отсто од гласовите, нејзината популарност нарушена од високата инфлација, обвинувањата и расправии со европските сојузници.
Постои високо ниво на државна сопственост во полската економија, а владејачката партија изгради систем на покровителство, делејќи илјадници работни места и договори на своите лојалисти.
Политичката промена би можела да го отвори патот за ЕУ да ослободи милијарди евра финансирање што беше задржано поради она што ЕУ го сметаше за демократска ерозија.
Пјотр Бурас, од Европскиот совет за надворешни односи, рече дека опозицијата добила од „растечкиот замор“ од владата меѓу Полјаците, „надвор од групите што обично ги поддржуваат либералите“.
Судбината на односите на Полска со Украина исто така беше во прашање. Партијата на Конфедерацијата водеше кампања на антиукраинска порака, обвинувајќи ја земјата за недостиг на благодарност кон Полска за нејзината помош во војната во Русија. Нејзиниот слаб резултат ќе биде олеснување за Кијив.
Референдумот за миграција, старосната граница за пензионирање и други прашања се одржа истовремено. Некои владини противници ги повикаа гласачите да го бојкотираат референдумот, велејќи дека тоа е обид на владата да ги поттикне своите поддржувачи. Забележано е дека многу гласачи одбиваат да учествуваат на референдумот, а излезната анкета одредуваше учество на 40%, што значеше дека резултатите нема да бидат правно обврзувачки.
Подготви: Д. Мишев / Цивил Медиа
