Иднината на канадскиот премиер Џастин Трудо изгледа неизвесна по ненадејната оставка на неговиот највисок член во владата, некогаш близок сојузник, анализира Би-Би-Си.
Кристија Фриланд – поранешната вицепремиерка и министерка за финансии – во понеделникот поднесе оставка од функцијата со отворено писмо до Трудо, во кое таа ги наведе несогласувањата што ги имала со него за трошењето и „најдобриот пат напред за Канада“.
Овие несогласувања, рече таа, беа нагласени со заканата за царини за канадски стоки од идниот американски претседател Доналд Трамп – царини за кои економистите велат дека може да и зададат на Канада катастрофален економски удар.
Сега се поставуваат прашања на Парламент Хил, вклучително и од некои членови на неговата Либерална партија, за тоа – дали тој е способен да води во овој критичен момент.
Трудо се соочува со неколку опции за тоа како да продолжи напред.
Повици да поднесе оставка
Трудо е лидер на Либералната партија на Канада од 2013 година, а канадски премиер нешто повеќе од девет години, од 2015 година.
Според уставот на партијата, лидерот може да поднесе оставка во секое време. Доколку стапи во сила веднаш, се назначува привремен лидер додека членовите на партијата можат да се соберат и да гласаат за нов постојан лидер.
Трудо, исто така, би можел да избере да остане на својата функција додека не биде избран новиот лидер.
Откако ќе биде назначен нов лидер, Трудо ќе мора да се откаже од своите премиерски овластувања и да му ги предаде на неговиот наследник.
Ќе ја преброди ли бурата?
Трудо не сигнализира дека доброволно ќе поднесе оставка во скоро време.
На итен состанок со неговата пратеничка група по заминувањето на Фриленд, Трудо, според повеќе извештаи, им рече на колегите либерални членови на парламентот (пратеници) – вклучително и некои кои директно го повикаа да се повлече – дека ќе одвои време да размисли.
И во празничниот говор пред верниците на Либералната партија во вторникот, тој призна дека политиката доаѓа со „големи предизвици“, но рече: „Во тешки времиња, не е време да се запре. Време е да се биде амбициозен, дрзок“.
Трудо беше под притисок уште од летото, поради неговиот пад на рејтингот и серијата загуби на изборите на некогаш безбедните места на либералите што укажуваат на големи проблеми за неговата партија.
Во октомври, тој се соочи со мал бунт на пратеничката група, при што 24 пратеници потпишаа писмо со барање за негово повлекување.
Анкетите покажуваат дека доколку канадските федерални избори се одржат денеска, официјалната опозициска Конзервативна партија ќе добие одлучувачка победа.
Трудо остана и покрај овие проблеми и вети дека ќе се кандидира повторно како лидер на либералите на следните избори.
Само 13 од 153 пратеници на либералите досега отворено го повикаа да си замине – речиси половина од нив самите не бараат реизбор, според CBC News.
Сепак, според уставот на партијата, позицијата на лидерот може формално да биде ставена на гласање од членовите само по изборна загуба.
Со гласање недоверба започнуваат избори
Водејќи високо во анкетите со двоцифрено водство, конзервативците со месеци се обидуваа да предизвикаат избори со изнесување серија гласови за недоверба во Долниот дом.
Ако владата изгуби предлог за доверба или гласање во Домот, се очекува таа да поднесе оставка или да бара распуштање на парламентот, што ќе предизвика федерални избори.
На владата ѝ треба поддршка од мнозинството од 338-те пратеници при гласањето недоверба. Либералите имаат 17 места помалку од тоа.
Конзервативните напори пропаднаа откако НДП или блокот Квебекоа ги поддржаа либералите во замена за поддршка што ги турка напред нивните соодветни политички приоритети.
Со празничното одложување на парламентот, Трудо нема да се соочи со закана од уште една иницијатива за доверба барем до крајот на јануари.
Во понеделникот, лидерот на НДП, Јагмит Синг, за прв пат го повика Трудо да поднесе оставка, правејќи ја контролата на власта на либералите да изгледа сè понесигурна.
Лидерот на Домот на НДП изјави дека нивните членови ќе гласаат за предлог за недоверба доколку премиерот сè уште биде лидер во Новата година.
Исфрлете го парламентот за да избегнете гласање за недоверба
Еден начин на кој Трудо би можел да го избегне гласањето е да го одложи парламентот – во суштина суспензија што ќе ги запре сите постапки, вклучително и дебати и гласања, без распуштање на парламентот.
Иако е рутински дел од парламентарната процедура, понекогаш владите го користат за да купат време за време на политичка криза.
Парламентот неодамна беше отфрлен од Трудо во август 2020 година, кога неговата влада се соочи со етички скандал поради справувањето со договорот со добротворна организација.
Тоа беше искористено и за да се избегне гласање недоверба на претходникот на Трудо, конзервативниот премиер Стивен Харпер, кој го укина парламентот во декември 2008 година кога федералните опозициски партии се обидоа да формираат коалициска влада.
Парламентот продолжи во јануари 2009 година. Дотогаш коалицијата се распадна, дозволувајќи ѝ на Харпер да остане на власт.
Што и да одлучи Трудо, изборите во наредните месеци се неизбежни.
Канада мора да ги одржи своите следни избори во или пред октомври, и на крајот, можеби гласачите ќе бидат тие што ќе ја одлучат неговата иднина, се наведива во анализата на Би-Би-Си.
Подготви: Ј. Ѓ.
