Пишува: МАРЈАН ЗАБРЧАНЕЦ
Новата 2025 година е јубилејна, истекува четвртина од 21 век, а носи и раѓање на новата генерација Бета. Овие лица, родени помеѓу 2025 и 2039 година ќе доживеат воспитување под влијание на вештачката интелигенција, иницијативите за одржливост и глобалното поврзување.
За разлика од Millennials, кои беа сведоци на подемот на интернетот и паметните телефони, од генерацијата Бета се очекува да комуницира неразделно и течно со напредните технологии како што се вештачката интелигенција, проширената реалност и Интернетот на нештата (IoT).
Со сè посилното глобално поврзување, генерацијата Бета ќе поседува поширок, поинклузивен светоглед, нагласувајќи ги различноста и меѓукултурните интеракции.
Новородените меѓу 2025 и 2039 веројатно ќе дадат приоритет на одржливоста и етичката потрошувачка повеќе од претходните генерации.
Нивното образование ќе биде високо персонализирано и приспособливо, ќе користи технологии за да се грижи за индивидуалните стилови и потреби на учење, што ќе се разликува од традиционалните пристапи што ги искусиле Boomers и Millennials.
Изложеноста на брзи општествени промени и технолошки нарушувања од млада возраст поттикнува еластичност и приспособливост, особини помалку нагласени кај постарите генерации.
Овие карактеристики ја поставуваат генерацијата Бета да се движи и да обликува иднина која е многу различна од онаа што ја доживеале нивните претходници.
Папата Франциск ја прогласи 2025 за света и јубилејна под слоганот “Аџии на надежта”
Светиот Отец најави дека 2025 година ќе биде јубилејна, нешто што се случува на секои 25 години. Темата за јубилејот 2025 е „Аџии на надежта“ и ќе биде година на надеж за светот кој веќе ги трпи последиците од војните, тековните ефекти од пандемијата COVID-19 и климатската криза.
Од првата јубилејна година во 1300 година, поминувањето низ Светата врата или една од трите врати на другите папски базилики им овозможува на аџиите да добијат попустливост, што значи „простување на гревовите“. Следнава година се очекува Рим и Ватикан да ги посетат повеќе од 30 милиони аџии.
80 години ООН – на агенда е справувањето со нови конфликти, климатски хаос и неверојатни загуби на човековите права
Многу мултилатерални и национални институции беа основани по ужасите на Втората светска војна. Главната цел на новиот мултилатерален систем беше да се избегне повторување на конфликт со последици исто брутални како оние што светот штотуку ги доживеа. Покрај Повелбата на Обединетите Нации, беше создадена и Универзалната декларација за човекови права, поставувајќи ги темелите за еднаквост, достоинство и слобода за сите.
Оттогаш, Обединетите Нации (ОН) се етаблираа како главен форум за меѓународен дијалог и соработка, со 193 земји-членки, кои играат основна улога во промовирањето на меѓународниот мир и безбедност, човековите права, одржливиот развој, разоружувањето, борбата против климатските промени и многу други области кои го засегаат целото човештво.
ОН еволуираше во текот на своите 80 години, растејќи во членството и опсегот, покривајќи нови прашања и исполнувајќи нови улоги. Но, дојдено е време за подлабоки промени, да се прилагоди целиот мултилатерален систем и меѓународна соработка не само на денешната реалност, туку и на предизвиците на утрешниот ден.
Генералниот секретар на Обединетите нации, Антонио Гутереш рече дека „не можеме да изградиме иднина за нашите внуци со систем изграден за нашите баби и дедовци“.
2025 година носи мноштво кризи кои бараат итна акција – справување со последиците од тековните војни, навигација на промените во раководството во САД и на други места, подготвување за непредвидливото влијание на глобалното затоплување, решавање на системските нееднаквости и справување со потребата од реформи во ОН. Но, во рамките на овие предизвици лежат можности за напредок и ресетирање на мултилатерализмот.
Неизвесноста која доаѓа со Трамп: Пумпање инфлација, наоружување, прогон и ѕидови за мигрантите
Предизборната закана на Трамп дека ќе воведе царини од 10 до 20 отсто на увоз од други земји и 60 отсто за кинески увоз ќе го натера остатокот од светот да одлучи дали да возврати со сопствените царини или да се обиде да преговара за договор со САД – или најверојатно мешавина од двете. Во комбинација со депортацијата на милиони мигранти без документи и експанзивната фискална политика на Трамп, ова може да доведе до повторна американска, но и глобална инфлација следната година.
Глобалната миграција сè повеќе ќе се среќава со буквални ѕидови. Трендот кој го најавува Трамп значи дека лидерите ширум светот чувствуваат потреба да покажат дека ги контролираат своите граници со тоа што ќе бидат построги кон имигрантите. Ова ќе го направи светот помалку отворен и динамичен.
За време на изборната кампања во САД, републиканците ветија дека ќе ја „изведат најголемата операција за депортација во американската историја“ во нивната платформа на Републиканската партија во 2024 година. Тоа е идеја на која Трамп се приврза.
Покрај депортациите и построгите акции долж границата со Мексико, тој во интервју на почетокот на декември вети дека ќе го прекине автоматското државјанство за секој роден во САД.
Соединетите држави не се сами во нарушувањето на имиграцијата. Европската Унија вети дека ќе ја запре нерегуларната миграција. Италија се обидува да ги процесира бегалците во Албанија, а имиграцијата ќе биде голем проблем на претстојните избори во Германија.
Повеќе наоружување за повеќе војна или за поголема сигурност?
Западот во 2025 година ќе го зголеми наоружувањето, следејќи го однесувањето на Русија и Кина. Новиот генерален секретар на НАТО, Руте, во еден од своите први јавни настапи рече дека мораме да се префрлиме на воен начин на размислување.
Тоа значи повеќе трошење на одбрана и поголем развој на системи и технологии за одбрана, потенцирајќи дека Русија и Кина одамна почнале да го прават тоа и дека ако ние (НАТО) доцниме, ќе имаме голем проблем. Ако на ова се додаде и повикот на Трамп за зголемување на влогот на членките на НАТО од 2% на 5% од националниот буџет, станува јасно дека подготовките за нови конфликти ќе растат во 2025 година.
Поткрепа за тоа е и слоганот на полското претседателство со ЕУ кое започнува од 1 јануари 2025 и кое гласи “Сигурност, Европа”. Во објаснувањето се вели дека „безбедноста“ е широк концепт, но „ние сакаме да се фокусираме на седум аспекти на безбедноста: надворешни, внатрешни, информативни, економски, енергетски, храна и здравје, кои ќе бидат приоритети на нашето претседателство“. Очигледно е дека безбедноста и сигурноста се под закана.
Може ли Германија да го обнови лидерството во ЕУ во 2025?
Изборите во германскиот Бундестаг на 23 февруари ќе ја обликуваат европската политика во 2025 година. Изборите треба да донесат обновен живот на германското политичко раководство. Германската економија, најголемата во ЕУ, веќе две години е во пад, а традиционалниот столб на нејзината економија, автомобилската индустрија, се бори да преживее. Новата влада ќе мора да се соочи со овие прашања и да даде нов поттик за лидерството во ЕУ и поголема поддршка за Украина.
Надвор од Германија, новата Европска комисија се очекува на почетокот на новата година да објави бела книга за одбраната, во обид да го води патот кон покоординиран и интегриран пристап кон европската безбедност. НАТО внимателно ги следи напорите на ЕУ, но тие треба да работат заедно за да изградат посилна одбранбена индустриска база во Европа, особено со оглед на реизборот на Доналд Трамп и неговата непоколеблива посветеност на трансатлантската безбедност.
Европската комисија, исто така, разви мноштво алатки за економска, безбедносна и индустриска политика насочени кон заштита на просперитетот во ЕУ, намалување на зависноста од трети земји и стимулирање на економскиот раст. Економската безбедност е приоритет за втората Комисија на Урсула фон дер Лајен, така што ЕУ веројатно ќе ја удвои оваа стратегија бидејќи се обидува да се заштити од влијанијата на трговските тензии меѓу САД и Кина кога Трамп повторно ќе ја преземе функцијата.
После пикот во 2024, глобалното затоплување само за нијанса послабо во 2025
Глобалната просечна температура следната година веројатно ќе биде трета највисока досега забележана – од 1850 година – по 2024 година на првото место и 2023 година на второто место.
2024 година е на пат да биде најмалку 1,5 целзиусови степени потопла од прединдустриското време, пред луѓето да почнат да согоруваат фосилни горива во обем, а 2023 година беше 1,45 степени потопла.
За 2025 се прогнозира да биде најмалку 1,29 степени, но веројатно поблиску до 1,4 целзиусови степени, со што 2020 година ќе дојде на четвртото место.
Прогнозираниот пад на температурата на површината во 2025 година ќе биде резултат на пренос на топлина од атмосферата во океаните поради феноменот Ла Ниња и не значи дека планетата како целина престана да се загрева. Целокупната содржина на топлина во океаните и атмосферата продолжува да расте поради зголемените емисии на јаглерод диоксид од човечките активности што доведува до повисоки атмосферски нивоа на CO2.
Борба за праведна вештачка интелигенција
Технолошките трендови за 2025 година најавуваа дека иновациите ќе ја надминуваат вештачката интелигенција, трансформирајќи го начинот на кој живееме и работиме. Иако вештачката интелигенција останува клучен играч, нејзината улога ќе се менува – не се работи само за автоматизирање на задачите, туку и за создавање попаметни, поперсонализирани и поефикасни системи. Фокусот ќе се префрла и на одговорно користење на вештачката интелигенција, адресирање на прашања како правичност, транспарентност и одговорност за да се изгради доверба и да се отклучи нејзиниот целосен потенцијал.
Се очекува и пораст на одржлива технологија и поинтелигентни системи како што се IoT (Интернет на нештата) и невидлива интелигенција. Дигиталната одржливост станува суштинска, со напорите да се намали влијанието на технологијата врз животната средина преку енергетски ефикасни практики, подобро управување со е-отпадот и иновации како дигитални пасоши за производи. Во секојдневните уреди и предмети сѐ почесто ќе се вградуваат сензори кои ќе ги ги прават домовите, градовите и индустриите поповрзани и поефикасни, подобрувајќи сè, од здравствената заштита до транспортот. Гео-локациите и кликачките навики и интереси ќе стануваат сѐ поважни за олеснувањето на животот.
Во 2025 година, пристапноста и етичките практики ќе играат поголема улога. Технологијата во 2025 година ќе станува и поинклузивна и поправедна, со што ќе се осигури дека има корист за сите. Со балансирање на иновациите со одговорноста, технолошкиот свет може да создаде попаметна и позелена иднина, фокусирана на човекот.
(Рацин)
* При креирањето на оваа анализа користени се информации од следниве извори: NATO, Economist Intelligence Unit, Fitch Ratings, Met Office, British Council, CNN, USA Today, Guardian, Forbes, Chatham House, Space.com, NASA, New Scientist, Deutsche Welle и други.
