Извонредно зачуван фосил од археоптерикс дава нови сознанија за тоа како најраните птици првпат полетале пред 150 милиони години.
Фосилот е првиот археоптерикс кај кој научниците успеале да идентификуваат специјализирани пердуви од крилата што би го овозможиле летот. Овие терцијални пердуви на коската на надлактицата создаваат мазна аеродинамична линија од крилото до телото и не се гледаат кај пердувестите диносауруси што не летале што постоеле заедно со првите птици, што сугерира дека ова била клучна еволутивна промена потребна за полетување.
Д-р Џингмаи О’Конор, помошник-куратор на фосилни влекачи во Музејот Филд во Чикаго, кој ја водеше анализата, рече: „Археоптериксот не е првиот диносаурус што имал пердуви, ниту првиот диносаурус што имал „крилја“. Но, мислиме дека тоа е најраниот познат диносаурус што можел да ги користи своите пердуви за летање.
„Овие пердуви недостасуваат кај пердувестите диносауруси кои се тесно поврзани со птиците, но не се сосема птици. Пердувите на нивните крилја запираат кај лактот.“ Тоа ни кажува дека овие нептичји диносауруси не можеле да летаат, но Археоптерикс можел.“
Првиот фосил од Археоптерикс е пронајден пред 160 години во германски каменолом, а неговите видливи пердуви веднаш го направија кандидат за најраната позната птица. За разлика од современите птици, родот Археоптерикс има и некои карактеристики слични на диносауруси, вклучувајќи вилици со остри заби, долга коскена опашка и хиперекстензибилни втори прсти на ногата, понекогаш познати како „канџа за убивање“. Примерокот од Чикаго бил во приватна сопственост пред да биде купен од Музејот Филд во 2022 година.
Фото: Делани Драмонд
Клучната дебата е адаптациите што беа потребни за Археоптериксот да полета.
Научниците претходно забележаа дека, за разлика од пердувестите диносауруси, Археоптериксот има асиметрични пердуви, со едната страна од централниот дршка поширока од другата. Ова се гледа и кај современите птици и е од суштинско значење за генерирање на потисок за време на летот. Најновите набљудувања се чини дека идентификуваат втора клучна еволутивна адаптација за лет.
„Во споредба со повеќето живи птици, Археоптериксот има многу долга коска на надлактицата“, рече О’Конор. „И ако се обидувате да летате, долгата коска на надлактицата може да создаде јаз помеѓу долгите примарни и секундарни пердуви на крилото и остатокот од вашето тело. Ако воздухот помине низ таа празнина, тоа го нарушува подемот што го генерирате и не можете да летате.“
„Важно е што ова е прв пат да се видат овие пердуви“, рече д-р Џон Надс, виш предавач по палеонтологија на Универзитетот во Манчестер, кој не беше вклучен во истражувањето. „Овие нови пердуви видени во овој прекрасно зачуван примерок – како и асиметричните пердуви – потврдуваат дека можел да лета.“
Малечките, шупливи коски и ткива на фосилот се речиси со иста боја како и екстремно тврдиот околен варовник. Тимот на Музејот Филд го скенираше и осветли примерокот со УВ светлина за да ги означи границите на фосилот пред внимателно да ја исече карпата со прецизност под милиметар во текот на повеќе од една година, за да открие поцелосна слика.
„Нашиот примерок е првиот Археоптерикс кој бил конзервиран и подготвен на таков начин што можеме да ги видиме неговите долги терцијални пердуви“, рече О’Конор.
Анализата, објавена во Nature, исто така ги истакнува коските во горниот дел од устата кои се чини дека се чекор кон карактеристика наречена кранијална кинеза – карактеристика кај современите птици што му овозможува на клунот да се движи независно од мозочната обвивка. Малите, цврсто збиени лушпи зачувани во перните на стапалата исто така го поткрепуваат ставот дека Археоптериксот го поминувал поголемиот дел од своето време одејќи по земја и можеби дури и можел да се качува по дрвја.
Подготви: Ј. Ѓ.
