Од почетокот на руската инвазија врз Украина, голем број припадници на руската елита починале на сомнителен и таинствен начин. Аналитичарите велат дека причините за тоа се сложени, но и типични за руската висока политика.
Иако поради затвореноста на Русија не постои точна и сигурна бројка, според западните агенции и руски активисти, повеќе од 75 важни личности од политичките, воените и деловните кругови на Русија починале под сомнителни или неразјаснети околности од почетокот на војната во Украина во февруари 2022 година до јули 2025 година. Во тоа се вклучени олигарси, политичари, воени функционери и лица поврзани со државните структури.
Официјална Москва нивните страдања ги нарекуваше самоубиства, падови од прозорци, случајни труења, срцеви удари или насилни смртни случаи во семејни трагедии.
Последниот таков случај е смртта на Роман Старовојт. Неговото тело беше пронајдено во московската област Одинцово, каде што живеат многу членови на руската елита. Руските медиуми објавија дека извршил самоубиство во парк со пиштол што му го подарил претседателот Путин. Старовојт од мај 2024 година беше министер за транспорт, а претходно беше гувернер на Курската област, која украинските сили ја нападнаа во август 2024 година. Воениот успех на Киев во тој регион ја понижи Русија. Старовојт беше сменет од министерската функција непосредно пред самоубиството.
Падови од прозорци, давења во када и базен
Евгениј Пригожин загина во авионска несреќа два месеци откако го почна својот бунт против претседателот Путин со неговата платеничка армија Вагнер. Тој и неговите луѓе одиграа значајна улога во првата година од војната во Украина, но кога изразија незадоволство од водењето на војната и тргнаа во воен поход кон Москва, беше јасно дека нема да траат долго. Денес ги нема ниту него, ниту неговата група.
Една од ретките компании во Русија која на почетокот срамежливо се огласи против инвазијата на Украина, со објаснување дека таква војна ќе ја ослабе економијата, беше Лукоил. Претседателот на тој енергетски гигант Равил Маганов почина по наводно паѓање од прозорец на болница во Москва.
Со пад од прозорец животот си го одзедоа и олигархот Павел Антов и Марина Јанкина, финансиски директор на западниот воен округ. Самоубиство со бесење извршија Сергеј Протосења, поранешен извршен директор на Новатек, високиот менаџер во Гаспром Александар Тјуљаков и Роман Малик, полковник задолжен за мобилизација.
Низата продолжува со гушења во када, давења во базен, падови по скали, а најчесто наведувана причина за смрт е срцев удар. Руските медиуми никогаш не истражувале што стои зад волку големиот број смртни случаи на влијателни луѓе, а официјална Москва само ќе изразела сочувство и ќе ги игнорирала прашањата од западните медиуми.
Атмосфера на страв
Руските професори и аналитичари кои побегнале на запад главно се плашат под свое име да ги коментираат овие смртни случаи. Но, тие навестуваат дека тие се последица на сложени борби за моќ, контрола над ресурсите и јасно и брзо отстранување на потенцијалните закани за режимот. Сето тоа создава дополнителна атмосфера на страв и несигурност во рамките на елитата, што дополнително ја зацврстува авторитарната контрола и ги одвраќа од спротивставување на режимот. Во таа смисла, сомнителните смртни случаи служат и како предупредување за оние кои би можеле да бидат дисиденти или закана.
На тој траг е и професорот Џефри Винтерс, политиколог од Универзитетот Илиноис, автор на книгата „Олигарси“, кој истакнува дека богатите луѓе во Русија е речиси невозможно да се убијат без одлука на државата. „Тоа се милијардери со телохранители, со пристап до најдобра медицинска нега, приватни возачи, со сите најдобри услови за заштита што парите можат да ги купат“, изјави тој. „Не можам директно да тврдам, но се чини логично дека ги отстранува истата рака што им овозможила да станат богати, влијателни или високо политички позиционирани“.
Нелојалност е еднаква на смрт
Сите овие сомнителни смртни случаи Украина ги користи за да предупреди на безмилосноста и бездушноста на рускиот режим и да му објасни на Западот против што всушност се борат Украинците. Советникот на украинскиот претседател Михајло Подољак изјави дека во Русија нелојалноста значи смрт.
Поранешната советничка на Белата куќа за Русија и одличен познавач на начинот на кој функционира Кремљ, Фиона Хил, рече дека не треба сите смртни случаи да се ставаат под ист именител и да се закопуваат во теории на заговор, но и дека не треба да чуди што недемократски режим не функционира на демократски начин.
Хил во интервју за Гардијан нагласи дека тоа е само еден сегмент од војната на Русија со Западот која веќе е во полн ек. „Русија се зацврсти како противник на начини кои веројатно не ги предвидовме целосно“, рече таа. Труењата, атентатите, кибер-нападите, саботажите и заканите за инфраструктурата се само дел од истата тактика, заклучи таа.
„Синдромот на ненадејна смрт на влијателни Руси“, како што Би-Би-Си минатата година ги нарече овие случаи, не почна за време на инвазијата на Украина. И пред нападот на Украина, најмалку 38 смртни случаи на бизнисмени кои во одреден момент биле блиски до Кремљ се објаснуваат со несреќни или мистериозни околности.
Најпознат случај е олигархот Борис Березовски кој изврши самоубиство во својот дом во близина на Лондон. Британските истражители по истрагата рекоа дека не пронашле никакви докази дека станува збор за насилна смрт, но во просторот на социјалните мрежи многумина не поверуваа во тоа објаснување. Како што ниту денес многумина не веруваат дека влијателните и богати Руси се толку невнимателни или психички лабилни.
