Пред точно десет дена, Талибанците не контролираа ниту едно покраинско седиште во Авганистан. На 6 август, овие тврди исламистички милитанти, многу помалку вооружени и помалкубројни отколку редовната армија на меѓународно признаената авганистанска влада, го зазедоа првиот главен град на покраината Оранж во провинцијата Нимроз.
Во текот на следните девет дена, Талибанците освоија 26 покраински центри, а потоа ја презедоа контролата и врз целата земја. Во тие девет дена, градовите паѓаа еден по друг: Кундуз на 8 август, Фајзабад (седиштето на поранешната Северна алијанса која им помогна на Американците да се борат со Талибанците во 2001 година) на 11 август, Газни на 12 август, Кандахар (втор по големина) и Херат (трет по големина) на 13 август, Мазар-и-Шариф на 14 август, како и многу други, додека Кабул едноставно не им беше предаден на Талибанците во неделата.
Оценката на американската разузнавачка заедница, објавена од американските медиуми во средата, дека Талибанците можат да го изолираат Кабул во рок од 30 дена и да го окупираат во рок од 90, сега звучи како морбидна шега.
Силната офанзива на Талибанците принуди масовно да се предадат цели бригади на авганистанската армија, а нивните воени бази, тенкови, хеликоптери и друго оружје и опрема во вредност од стотици милиони долари завршија во рацете на Талибанците, со што потоа парадираа на видео снимки што се ширера на социјалните медиуми. Во некои градови, со недели се водеа тешки борби, но Талибанците на крајот ги пробија одбранбените линии и потоа влегоа со мал или без никаков отпор.
Американците инвестираа 83 милијарди долари во вооружување, обука и опрема
Фактот дека војската, во која САД инвестираше 83 милијарди долари во оружје, опрема и обука за 20 години, пропадна на таков начин, изгледа сосема необјаснив.
Во секој случај, вчерашниот последен пораз засекогаш го запечати неуспешниот проект за изградба на авганистанската армија како модерна и независна вооружена сила која може да се бори во оваа герилска војна, како и функционална и демократска авганистанска држава.
Уште од администрацијата на Барак Обама, во која актуелниот претседател Џо Бајден беше потпретседател, Вашингтон имаше стратешка цел да изгради самоодржливи воени и државни институции за да може да се повлече од земјата без државен колапс и преземање од страна на Талибанците.
На крајот, откако САД потрошија повеќе од 2 трилиони долари за војна (според Универзитетот Браун), откако во таа војна загинаа 2.448 американски војници и 3.846 цивилни подизведувачи или платеници, уште 1.000 сојузнички војници и околу 66.000 авганистански војници, тоа е токму она што се случи.
Зошто авганистанската војска се предаде?
Необјаснивата брзина со која Авганистан падна пред Талибанците остава многу прашања неодговорени. Дали авганистанската армија едноставно одби да се бори? Дали таа пропадна поради деморализација и неспособност да се бори или поради некаква тајна зделка? Дали можеше да се избегне овој понижувачки пораз или ќе се случеше секако кога Американците и другите Западњаци одлучија да се повлечат? Дали САД и другите сојузнички армии би можеле да најдат остварлива компромисна позиција од која, и покрај повлекувањето на повеќето војници од земјата, би можеле да продолжат со таква поддршка за авганистанската војска што ќе ја направи одржлива?
Како што пишува „Њујорк тајмс“ во својата анализа, авганистанската армија започна да се распаѓа уште пред Бајден да објави во април дека ќе ги повлече сите американски сили до дваесетгодишнината од нападот на Ал Каеда врз Америка на 11 септември 2001 година, поради што Америка направи инвазија на Авганистан и соборување на талибанскиот режим кој им служеше на Ал Каеда и Осама бин Ладен како домаќин и заштитник.
Претходно оваа година, авганистанската армија беше осакатена од хроничен недостаток на муниција, неисплаќање плати на војниците, дури и недостаток на храна за нив, напуштање, постојани герилски напади што ги уништија нивните позиции во руралните области, а потоа и катастрофален пад на моралот кога САД ја објави својата одлука да се повлечат и да ги остави сами на себе.
Тука се, се разбира, околу педесет илјади цивили кои ги загубија своите животи од почетокот на војната. Американските државни инспектори долго предупредуваат дека ситуацијата на бојното поле е неодржлива.
Авганистанците се бореа но пресуди негрижата на властите и корупцијата
Сепак, идејата дека авганистанските војници воопшто не се бореле е една од најголемите илузии во толкувањето на овој историски пораз. На пример, според Волстрит журнал, стражарницата во округот Имам Сахиб, округот Кундуз, се спротивставувала на нападите на Талибанците цели два месеци – додека војниците не снемале муниција и резерви.
„Во последните денови нема храна, вода или оружје“, изјави војникот Таџ Мохамед (38) за Волстрит журнал. Останатите војници на крајот избегаа во главниот град на провинцијата, кој исто така падна неколку недели подоцна. И во тој град, една полициска единица доби една картонска кутија скапани компири како дневна порција храна. Некои од полицајците на линијата на фронтот рекоа дека не добиле плата од шест до девет месеци.
Во Кандахар, офицер на специјалните сили за „Вашингтон пост“ изјави дека командантот им наредил да се предадат.
„Сакаме да се бориме! Ако се предадеме, Талибанците ќе не убијат”, одговорил овој службеник.
„Не испукувајте ниту еден куршум“, им рече командантот на единицата додека Талибанците ја обиколија областа. Граничната полиција веднаш се предала, оставајќи ја сама единицата на специјалните сили. Не сакајќи да се предадат или да се борат кога немаат шанси за победа, припадниците на единицата го положија оружјето, се пресоблекоа во цивилна облека и ги напуштија своите позиции.
„Се срамам од она што го направив“, рече полицаецот, но додаде дека доколку не избегал, „сопствената влада ќе го продадела на Талибанците“.
На хартија 300 илјади војници, на терен само 50 илјади
„Ние се воздржуваме во оваа војна“, изјави полицискиот капетан Мухамед Фавах Салех од Мазар-Шариф за „Њујорк тајмс“ во јануари, откако испрати засилување за да помогне во одбраната на полициската станица во предградието на градот. Со неколку мажи, сè што можеше да направи беше ада им испрати една лименка со 200 куршуми за митралез. И ова е само еден пример за катастрофалната ситуација во која се најдоа авганистанските вооружени и безбедносни сили.
Некои од војниците не можеа да се вратат во своите домови за да одморат, бидејќи нивните села беа окупирани. Дел од оружјето со кое Пентагон ги опсипуваше Авганистанците, исчезна поради корупција и криумчарење, а дел затоа што го заплениле Талибанците. И загубите на авганистанските сили од 2001 година до денес (околу 66.000 убиени заедно со 3.500 странски сојузници) беа значително поголеми од загубите што ги претрпеа Талибанците (околу 51.000, според проценките на Универзитетот Браунинг).
„Без САД, немаше страв дека ќе бидеме фатени за корупција. Тоа на површина исфрли предавници во нашите редови”, рекол друг авганистански полицаец за Вашингтон пост.
Неколку полицајци од Кандахар изјавија дека корупцијата е повеќе виновна за колапсот на вооружените сили отколку неспособноста.
И иако имаше повеќе од 300.000 војници на хартија, авганистанската војска на крајот имаше само околу 50.000 мажи на терен, според американските власти. Токму оваа, очигледно лажна бројка, ја спомена Бајден кога оптимистички ја отфрли можноста за уривање на авганистанската армија.
Талибанците ги подмитувале авганистанските команданти за да се предадат
„Во никој случај нема да се случи да се видат луѓе како се креваат од покривот на амбасадата на Соединетите држави во Авганистан… Веројатноста Талибанците да надминат сè и да ја поседуваат целата земја е многу мала“, рече Бајден во јули 8 оваа година, иако дотогаш веќе беше јасно дека деморализираната и нефункционална авганистанска војска нема да може да ги спречи Талибанците.
Американската агенција за надзор на странска помош залудно предупреди дека Пентагон погрешно ги преценува вистинските способности на авганистанските национални одбранбени и безбедносни сили и дека тие сили се предмет на „корозивни ефекти од корупција“, пишува Гардијан.
Најголемиот товар на очајната одбрана падна на малиот број авганистански командоси испратени од командантите од едно бојно поле на друго, без јасна цел и не грижејќи се за нивната исцрпеност и недоволен број. Во јужниот град Лашкар Гах, командосите им пружаа отпор на Талибанците речиси девет дена додека големиот автомобил -бомба пред полициска станица не ја пресуди битката.
Талибанците придонесоа за колапсот на авганистанските сили не само со победите на бојното поле, туку и преку серијата договори што беа преговарани низ селата низ земјата во текот на изминатата година и половина. Авганистанските власти ги опишаа како аранжмани за примирје, но всушност станува збор за поткуп од талибанците на владините сили, кои пак не само што го положија оружјето, туку и го предадоа на Талибанците, изјави неименуван американски функционер и авганистански офицер за „Вашингтон пост“.
Овие коруптивни зделки се преселија од селата во окрузите и на крајот беше преговарано за неверојатно предавање на голем број покраински главни градови, велат авганистански офицери, специјални сили, полиција и војници кои анонимно сведочеа за овој американски весник. Откако армијата се предаде во северниот град Кундуз минатата недела, работата се одвиваше незапирливо.
Психолошко војување, закани и мито
Талибанските бунтовници вешто измешаа закани и мито, заедно со пропаганда и психолошка војна, и против редовната армија и против командантите на бројните племенски паравоени војници во Авганистан. Така тие окупираа град по град – некои со едвај испукан куршум – сè додека не го опколија Кабул и го донесоа претседателот Ашраф Гани и остатоците од уништената авганистанска војска пред свршен чин.
„Ниту еден регион не падна како резултат на војната, туку како резултат на психолошка војна“, рече бригадниот генерал Абас Таваколи, командант на 217 -от авганистански корпус. Јавните егзекуции на авганистанските војници и паради со нивните тела исто така беа дел од таа психолошка војна.
Затоа е јасно дека корупцијата во никој случај не е единствената причина за пораз. Авганистанските офицери станаа поподложни на неморални талибански понуди токму затоа што сфатија дека имаат многу мали шанси кога веќе нема да можат да сметаат на американската воздушна поддршка, но и други клучни форми на поддршка, како што се разузнавањето и логистиката.
Војската беше парализирана без американската воздушна и логистичка поддршка
Не само што американските авиони и хеликоптери генерално повеќе не обезбедуваа витална поддршка за копнените трупи, туку американските кооперанти повеќе не сервисираа авганистански хеликоптери и авиони. Авганистанската војска остана парализирана. Иронијата е во тоа што инсистирањето на Американците за изградба на модерна армија ја направи таа армија целосно зависна од софистицираната американска технологија и неспособна за борба, откако ќе исчезне американската поддршка.
If you think I’m taking the news from Afghanistan badly and personally, you’re right.
Over my 4 years I met and served with the most impressive and courageous people. Afghans, Brits, Americans, Canadians, Dutch, French, Romanians, Turks, Aussies, Kiwis and many more. 1/— Tom Tugendhat (@TomTugendhat) August 12, 2021
„Одлуката за повлекување беше како тепих повлечен под нозете на нашите партнери. Нема воздушна поддршка, ниту екипи за одржување кои можат да ја сервисираат опремата – тоа го направија американски подизведувачи, сега ги нема. Тоа значи технологијата која носи победа во битки. и на која ги научивме Авганистанците сега е бескорисна. Милиони долари залудно потрошени. Наместо одржлив мир, кој постепено се гради, гледаме бегство. Се разбира, дека е така. Да се обучи човек да се бори со отворени очи и тогаш пред борбата да му ги врзеш очите, секако дека ќе има таков резултат “, објасни и британскиот воен ветеран од Авганистан и пратеникот Том Тугендхат.
“Некои Американци и сега се потсмеваат со наводниот недостаток на волја, патриотизам или одлучност на авганистанските војници – но размислете, ако знаете дека вашата армија едноставно не е опремена да победи во битката што доаѓа, зошто да се борите? Тоа е индивидуално рационална одлука да го спасите вашиот живот без борба., одлука која, кога ќе се умножи, води до пораз во војната “, напиша професорот за меѓународни односи Пол Д. Милер во напис за порталот Диспеч.
Кога Трамп го потпиша договорот со талибанците, на војската им беше јасно дека војната е готова
Лесно е да се замисли алтернативно сценарио: ако Соединетите држави одржуваа мало воено присуство (можеби малку поголемо од она што Трамп го остави зад себе), тие можеа да ја одржат авганистанската армија на теренот на неодредено време, давајќи време и простор за да се среди проблематичната политичка ситуација во Кабул. за нова рунда преговори со подобра позиција во однос на Талибанците и за продолжување на реконструкцијата и развојот “, додаде Милер.
„Некои само сакаа пари“, рече еден авганистански офицер. Но, другите ја сметаа најавата на САД за целосно повлекување како „гаранција“ дека Талибанците ќе се вратат на власт во Авганистан и затоа сакаа да го обезбедат своето место на победничката страна, додаде тој. И војниците и офицерите заклучија дека едноставно повеќе не вреди да се бориш.
„Тие го гледаа документот како ќорсокак”, рече офицерот, мислејќи на договорот за повлекување до мај оваа година, што администрацијата на Трамп ги склучи со талибанците во Доха минатиот февруари. Секој си гледаше само за себе. Како (Американците) да не оставија да пропадниме “.
извор: Index.hr
подготви: Ј. Ѓорѓиоски
