Тенко мнозинството од 50,3 отсто гласаше „за“ на клучниот референдум во Молдавија за пристапување во Европската унија, покажаа првичните резултати во понеделникот, откако претседателката Маја Санду обвини дека двојните избори во неделата биле нарушени со „невидено“ надворешно мешање.
Тесниата победа, на помалку од 1,5% од гласачките ливчиња останати за пребројување, е далеку од убедливо одобрување на про-ЕУ патот што Санду го следеше во текот на четири години на чело на малата поранешна советска република вовлечена меѓу Русија и западот.
Претседателските избори, кои се одржаа истовремено, како што пренесува Ројтерс и донесоа на Санду 42 отсто од гласовите, додека нејзиниот главен ривал, прорускиот поранешниот генерален обвинител Александр Стојаногло освои 26 отсто, поставувајќи тесно борбен втор круг меѓу двајцата на 3 ноември,
Гласањето кое се одржаа по голем број наводи за мешање во изборите, се сметаа за тест за посветеноста на оваа земја од југоисточна Европа да се приклучи на ЕУ и засекогаш да избега од орбитата на Москва.
Како што објави Политико, според последното ажурирање на информациите, по 99,2 отсто преброени гласови доцна наутро во понеделникот, виртуелната победа на про-ЕУ е речиси сигурна со 50,3 отсто од молдавските гласачи кои ја поддржаа промената на уставот за да го вклучи членството во ЕУ, додекаа 49,7 отсто се против овој потег.
Според Зигфрид Мурешан, романски европратеник кој претседава со парламентарната комисија за врски што работи на пристапот на Молдавија во ЕУ, усвојувањето на уставниот референдум „претставува победа за народот на Република Молдавија и пораз за Русија“.
„Ќе гарантирам дека ние, како Европска унија, ќе ја почитуваме волјата на молдавскиот народ изразена на референдумот и ќе ја обезбедиме сета потребна поддршка за процесот на пристапување во ЕУ“, додаде тој.
Двојното гласање во една од најсиромашните земји во Европа се сметаше за клучен тест за проевропската агенда на Санду, бидејќи таа ги повика Молдавците да гласаат „за“ на референдумот за да се потврди пристапот во ЕУ како „неповратна“ уставна цел.
Но, тесниот резултат од референдумот ја става Санду во послаба позиција во вториот круг, бидејќи таа се залагаше за интеграција во ЕУ, што може да доведе до разочараност кај поддржувачите на Санду и нејзините сојузници во Брисел. Предизборните истражувања покажаа дека Санду имаше удобно водство пред нејзиниот главен ривал, Стојаногло, и другите кандидати, додека анкетите сугерираа дека околу 60 отсто од гласачите го поддржаа про-ЕУ патот во пресрет на референдумот.
Санду, 52-годишана поранешна советничка на Светска банка, првпат беше избран за претседател во ноември 2020 година, возејќи го бранот на популарност како антикорупциски реформатор со проевропска агенда.
Молдавија го започна долгиот процес на формални пристапни преговори во јуни и под Санду имаше за цел да се приклучи до 2030 година. Врските со Москва се влошија бидејќи Санду ја осуди инвазијата на Кремљ на Украина и диверзифицираното снабдување со енергија подалеку од Русија.
Нејзиниот противкандидат, прорускиот социјалист Стојаногло рече дека, ако дојде на власт, ќе развие „урамнотежена“ надворешна политика која вклучува врски со ЕУ, Русија, Соединетите Држави и Кина. Тој го бојкотираше референдумот во неделата, нарекувајќи го измама за да се засили напорот на Санду на изборите.
Молдавците во неделата го дадоа својот глас за нивниот претседателски избор и за да кажат дали земјата треба да се приклучи на Европската унија.
Двете гласања беа одржани поради тврдењата на молдавските власти дека Москва и нејзините полномошници организирале интензивна кампања за „хибридна војна“ за да ја дестабилизираат земјата и да го попречат нејзиниот пат кон ЕУ. Прозападната претседателка на Молдавија, Маја Санду, обвини за „напад без преседан врз слободата и демократијата на нашата земја“ од страна на „странските сили“ во неделата вечерта, бидејќи клучниот референдум за членство во ЕУ остана премногу блиску за да се распише со најмногу преброени гласови, пренесува Гардијан.
Во понеделникот во раните утрински часови, Санду им се обрати на молдавските граѓани, велејќи дека има „јасни докази“ дека криминалните групи кои работат заедно со „странските сили непријателски на нашите национални интереси“ се обиделе да откупат 300.000 гласови, и обвини дека ова е „измама од невидени размери“.
„Криминалните групи… ја нападнаа нашата земја со десетици милиони евра, лаги и пропаганда, користејќи ги најсрамните средства за да ги задржат нашите граѓани и нашата нација заробени во неизвесност и нестабилност“, рече таа.
Додека се уште се чекаат конечните резултати, рече таа, Молдавија „ќе одговори со цврсти одлуки“, без да наведе детали.
Во пресрет на гласањето, властите дадоа повеќекратни изјави во кои се тврдеше дека бегалскиот тајкун Илан Шор, кој живее во Русија, имал заеднички обиди за мешање во гласањето.
Русија, која ја обвинува владата на Санду за „русофобија“, негираше дека се мешала, додека Шор негира дека сторил нешто лошо.
На почетокот на овој месец, началникот на националната полиција, Виорел Чернауцану, ги обвини Шор и Москва за воспоставување комплексна шема за купување гласачи во „мафијашки стил“ и поткупување на 130.000 Молдавци – речиси 10 отсто од нормалната излезност на гласачите – за да гласаат против референдумот и “ и да го поддржат „нашиот кандидат“ пријателски настроен кон Русија во, како што рече, „невиден, директен напад“.
Полицијата го обвини Шор, кој беше осуден на затвор во отсуство за измама и улога во кражба на 1 милијарда долари, дека се обидел да влијае на мрежа од најмалку 130.000 гласачи да гласаат „не на изборите. .
Шор отворено понуди на социјалните мрежи да им плати на Молдавците за да ги убеди другите да гласаат на одреден начин и рече дека тоа е легитимна употреба на парите што ги заработил.
Во раните утрински часови во понеделникот, тој изјави дека Молдавците гласале против референдумот.
„Денеска ви честитам, ја изгубивте битката“, додаде тој, обраќајќи му се на Санду едноставно како Маја.
Пред гласањето, властите ги симнаа онлајн ресурсите за кои рекоа дека се домаќини на дезинформации, објавија дека откриле програма во Русија за обука на Молдавците да организираат масовни немири и отворија кривични случаи против сојузниците на Шор.
Севкупно, молдавските власти тврдеа дека Русија потрошила околу 100 милиони долари оваа година на изборните процеси во Молдавија.
Бидејќи првичните резултати дојдоа доцна во неделата, околу 57 отсто од Молдавците првично се чинеше дека гласаа „против“ на референдумот. Како што се пребројуваа повеќе гласачки ливчиња, гласот „за“ постепено се зголемуваше, претекнувајќи го „не“ во понеделникот рано наутро., што според политичките аналитичари се должи на невообичаено високата излезност на гласачите кај молдавската дијаспора која живее во странство, која во голема мера ја поддржува интеграцијата во ЕУ.
Додека резултатите од референдумот во Молдавија покажаа врска меѓу поддржувачите и противниците на нејзиното членство во ЕУ, тие, како и претстојните избори во Грузија, како две клучни земји од кои Русија сè уште не е подготвена да се откаже од своите политичко и економско влијание, и се многу важен тест за руското влијание во постсоветскиот простор и во регионот на Црното Море околу Украина, и пошироко во регионот на Балканоти како тоа ќе се одрази на целокупната стабилност во овој регион.
Драган Мишев / Цивил Медиа
