Нова потврда на збунувачкото набљудување дека универзумот се шири побрзо од очекуваното. Научниците размислуваат за причината – можеби некој непознат фактор што ги вклучува мистериозните космички компоненти темната енергија и темната материја, објави Рoјтерс.
Податоци од вселенскиот телескоп Џејмс Веб на НАСА собирани две години, сега го потврдија претходното откритие на вселенскиот телескоп Хабл дека стапката на ширење на универзумот е поголема – за околу 8% – отколку што би се очекувало врз основа на она што астрофизичарите го знаат за почетните услови во космосот. и неговата еволуција во текот на милијарди години.
Несовпаѓањето се нарекува Хабл тензија.
Набљудувањата на Веб, најспособниот вселенски телескоп, се чини дека ја отфрлаат идејата дека податоците од неговиот претходник Хабл биле некако погрешни поради грешка на инструментот.
„Ова е најголемиот примерок на податоци од Веб телескопот – неговите први две години во вселената – и го потврдува збунувачкиот наод од вселенскиот телескоп Хабл со кој се бориме цела деценија – универзумот сега се шири побрзо отколку што предвидувавме во нашите досегашни теории“, рече астрофизичарот Адам Риес од Универзитетот Џон Хопкинс во Мериленд, главен автор на студијата објавена во понеделникот во списанието Astrophysical Journal.
– Да, се чини дека нешто недостасува во нашето разбирање за универзумот“, додаде Риес, добитник на Нобеловата награда за физика од 2011 година за ко-откривање на забрзаното ширење на универзумот.
„Нашето разбирање за универзумот содржи многу незнаење за два елементи – темната материја и темната енергија – и тие сочинуваат 96% од универзумот, така што ова не е мала работа.
Сијанг Ли, докторант по астрономија и астрофизика во Џон Хопкинс. и коавтор на студијата, вели дека резултатите на Веб може да се толкуваат за да сугерираат дека можеби има потреба да се ревидира нашиот модел на универзумот, иако е многу тешко да се прецизира што е ова во моментот.
Темната материја, за која се смета дека опфаќа околу 27% од универзумот, е хипотезиран облик на материја која е невидлива, но се заклучува дека постои врз основа на нејзините гравитациони ефекти врз обичната материја – ѕвезди, планети, месечини… што се сметаат за околу 5% од универзумот.
Темната енергија, за која се верува дека сочинува приближно 69% од универзумот, е хипотезиран облик на енергија што продира во огромни делови од вселената и која се спротивставува на гравитацијата и го поттикнува забрзаното ширење на универзумот.
Што може да ја објасни аномалната стапка на експанзија?
– Постојат многу хипотези кои вклучуваат темна материја, темна енергија, темно зрачење – на пример, неутрина (вид на субатомски честички) – или самата гравитација има некои егзотични својства како можни објаснувања“, рече Риес.
Истражувачите користеа три различни методи за мерење на специфична показателна метрика – растојанија од Земјата до галаксиите каде што е документиран тип на пулсирачка ѕвезда наречена Цефеиди. Мерењата на Веб и Хабл беа во хармонија.
Стапката на ширење на универзумот, бројка наречена Хаблова константа, се мери во километри во секунда по мегапарсек, растојание еднакво на 3,26 милиони светлосни години.
Светлосна година е растојанието што светлината го минува за една година, 5,9 трилиони милји (9,5 трилиони км).
Според стандардниот модел на космологијата – во основа, конвенционалната доктрина во врска со универзумот – вредноста на Хабловата константа треба да биде околу 67-68. Податоците на Хабл и Веб даваат вредност во просек околу 73, со опсег од околу 70-76.
Настанот Биг Бенг пред 13-14 милијарди години го иницираше универзумот и оттогаш тој се шири. Научниците во 1998 година открија дека оваа експанзија всушност се забрзува, со темната енергија како претпоставена причина.
Новата студија ги разгледа податоците на Веб кои покриваат околу една третина од целосниот список на релевантни галаксии на Хабл. Истражувачите во 2023 година објавија дека претходните привремени податоци на Веб ги потврдиле наодите на Хабл.
„Потребни ни се повеќе податоци за подобро да го карактеризираме овој поим. Која е точно големината (несовпаѓањето)? Дали несовпаѓањето е на долниот дел – 4-5% – или на повисокиот крај – 10-12% – од она што го дозволуваат тековните податоци. Во кој опсег на космичко време е присутен? Тие дополнително ќе ги развиваат теориите“, рече Риес.
Подготви: Ј. Ѓ.
