Пишува: ЏАБИР ДЕРАЛА
Кога се соочувате со чисти измислици, ноторни лаги и злонамерно искривување или целосно негирање на вистината и фактите, првата реакција е шок и неверување. Едноставно, не знаете како да реагирате. Најчесто, лагите ви предизвикуваат гадење. Најчесто решавате да не им се спротивставите, затоа што нивото е толку ниско, лагите се толку валкани, што самата помисла да ги негирате ве прави да се чувствувате како да сте влегле во свињарник. И таман кога ќе помислите дека го допреле дното, тие пристигнуваат со уште поголеми и повалкани лаги. Е, па, добредојдовте во свињарникот на пропагандата!
Навидум контрадикторно, но има нешто многу вистинито во тој свињарник. Кога ќе ги слушнете нивните лаги, ќе забележите дека тоа се, всушност, нивни исповеди. Како изгледа тоа?
Ги живееме првите денови на длабока тага по трагедијата во Кочани. Од секаде низ светот пристигнуваат пораки со сочувство и солидарност, но и прашања за одговорност и правда за жртвите. Што да им кажеме, што се случува овде? Единство, сложна општествена акција за соочување со последиците од трагедијата?
Не. Примитивна, груба и валкана битка од првиот миг по пристигнувањето на ужасната вест. И додека родителите и блиските на трагичните млади жртви во пожарот тонеа во незамислива болка, заедно со целата земја, режимот почна со операцијата за „контрола на штетата“.
Секој критички тон во медиумите и јавноста, секој израз на протест, па дури и обид јавно да се изрази тагата, сочувството и солидарноста – беа пречекани со исуканиот бајонет на пропагандната стража пред палатите на моќта. Без трошка совест и почит кон унесреќените, јавнаа на грбот на жртвите од оваа ужасна несреќа и се прогласија за единствени обвинители, судии и џелати. И не останаа на тоа, туку се прогласија и за единствени судии што одредуваат кој и како смее да тагува или да изрази сочувство и солидарност.
Допрва ќе бидат напишани анализите за тоа како машинеријата на авторитарната власт ги креира наративите со кои се релативизира и искривува реалноста, а одговорноста „се бара“ секаде, само не таму каде што навистина е. Кочани – заедно со сите нас – со генерации ќе ги носи лузните од оваа трагедија. Но, за жал, оваа трагедија ќе остане и како сведоштво за една власт на која единствено важно ѝ беше да опстане и притоа да ја задуши дури и помислата некој да покаже со прст кон неа. Притоа, власта ја искористи можноста – поточно, ја злоупотреби моќта – да испоапси колку што е можно повеќе политички противници.
Од првата изјава на властодршците па натаму – за трагедијата е виновна децениската корупција. И секој што не мисли така – мора да биде замолчен. Секој што ќе се дрзне да го изрази своето сочувство или да побара одговорност и правда на различен начин од тоа како бесчувствителните протагонисти на власта го замислуваат тоа – мора да биде обвинет дека ги „злоупотребува емоциите на унесреќените“.
И тука се содржи таа своевидна исповед на власта и нејзините пропагандисти!
Граѓанските собири ги означија како злоупотреба на емоциите. Всушност, токму тие ги злоупотребија емоциите на луѓето. Со сета жестина се наметнаа во секоја смисла на зборот – со спектакл! Со апсења и приведувања, со бескрајна низа од прес конференции на кои изрекоа пресуди без судење – замислете, сите на кои власта им пресуди без судење се од претходната власт.
Ја покренаа целата машинерија – по вертикала, хоризонтала и дијагонала – да ги замаглат фактите и да ги замолчат неистомислениците: добро познатите илузионисти, удобно распослани по телевизиите, интернет медиумите, социјалните мрежи. Го вклучија и системот на пораки преку мобилните апликации за комуникација.
Сите што размислуваат и говорат поинаку од власта ги прогласија за виновни.
Грдо, па и засрамувачки беше да се гледа како министерот за внатрешни работи се однесува кон јавноста, грубо и без трошка обѕири, одбива да одговори на прашањата, им се развикува на новинарите и им држи лекции по новинарство. Ни збор за функционирањето на органите во неговиот ресор со јасни законски обврски. Нека мавтаат колку сакаат со рацете и со снопчиња „документи и докази“ – и тој и премиерот – но и најнаивните можат да видат дека само си ги штитат функциите и ништо повеќе.
Мачно беше да се гледаат сцените во кои цел еден премиер избувнува и се заканува дека ќе влегува по домови и за уши ќе ги вади „одговорните“ со вкалкулирано (а сосема непотребно) вперување на прстот (и) кон Албанците (знаеме како се развиваат наративите после такви изјави). Па божем, тој го разбира гневот, но не можел да ги оправда „оние политички глодари и лешинари кои не сакаат силна влада од ВМРО, бидејќи е браник и последниот столб да не дозволи уништување на Македонија, како држава“. Празно, несоодветно, непотребно, бесмислено. Ништо тој не разбира и веќе ништо не е повикан да оправда или да не оправда. Сите усилби на неговото послушно медиумско-пропагандно стадо не помогнаа да се скрие голотијата на стравот од одговорноста.
Офанзивата на власта веројатно ќе поминеше како уште една многупати видена епизода во која власта се штити себеси, а останува на луѓето сами да се справуваат со траумите од трагичните несреќи. Но власта и нејзините пропагандни експоненти се занесоа, па видоа опасност и во секој млад човек што излезе на улица со транспарент со критика, осуда или барање за одговорност.
Токму така, на уставно и меѓународно гарантираното право на јавен собир одговорија со пропаганден иперит, со најгрди можни лаги и клевети. Меѓу другите, нѐ посочија мене и ЦИВИЛ како организатори. Тргнаа во лов на глави со кој само ја открија сопствената злоба и бесчувствителност. Но ние и не сме важни, го знаеме секое шрафче на нивната машинерија, безброј пати бевме и сега сме мета на нивните скапи агитпроп операции кои завршуваат неуспешно и самите себеси се разобличуваат.
Грдо е тоа што пропагандата им се нафрли на младите, на студентите, на секој добронамерен човек што почувствува потреба да ги изрази своите ставови, емоции, солидарност, револт… Зошто? Зошто, по ѓаволите!?!?
Веројатно власта процени дека оваа ужасна трагедија е опасна за нејзиниот опстанок. Затоа, го впрегнаа сиот свој пропаганден добиток за да ја наметнат својата и само својата вистина и дефиниција за тоа што смее да се подразбира под поимот одговорност. Нивната вистина е дека за оваа трагедија не може (и не смее) да се побара никаква – па ни морална и политичка одговорност – кај тие што имаат фактичка и актуелна надлежност, задача и одговорност. Според власта, одговорноста може и смее да се бара само во минатото. (Јасно ми е каде ќе тргнат сега разјарените барабанџии на власта по овој текст, но нема да им помине.)
И тука може да се препознае уште една ненамерна исповед на власта. Не се важни луѓето. Не се важни длабоките траги од несреќата и неизвесноста со која се соочени унесреќените и целото општество. Важна е власта. И таа ќе се брани на сите можни начини – со времеплов.
Лесно е да се отворат раните од минатото, но тоа не може да ја намали болката на сегашноста.
Не еднаш сме заклучиле дека многу генерации политичари (во силна спрега со сите „фактори“ во општеството и системот), учествуваа во креирање на културата на корупција. Тоа е култура во која доминираат неодговорност, алчност за пари и лажен сјај, непрофесионалност, бескрупулозно профитерство и злокобно отсуство на основни стандарди за превенција, безбедност и грижа за луѓето, за нормално функционирање на нештата – и чистата глупост. И тоа секојдневно го доведуваат во ризик нашиот и животот на нашите деца и млади.
Безброј пати сме кажале што мора да се преземе итно, на среден и долг рок, за да се извлечеме од бескрајната надолна спирала на корупцијата во сите сфери на општествениот и политичкиот живот. Знаеме дека сето тоа е покриено со дебелиот слој на системскиот заборав, освен кога е потребен цитат за некоја докторска дисертација, меѓународна конференција или – предизборен политички говор.
Но ова горчливо (генерациско) сознание не ја намалува директната одговорност на тие што имаат јасни законски обврски да се грижат за безбедноста и сигурноста на луѓето во моментот кога се случуваат нештата.
Со други зборови…
Не прифаќам некој да покажува со прст кон другите, а нема интегритет, храброст и доблест да се соочи со сопствената одговорност. Не прифаќам некој да ми држи лекции за корупцијата во минатото, кога тој истиот е корумпиран во сегашноста.
Како и да е, наспроти сите димни бомби што ги фрли власта, сепак, не ѝ тргна од рака да се извлече. Гасениците на власта и нејзиниот пропаганден апарат тргнаа да газат сѐ пред себе – во напад што е толку насилнички и вулгарен, колку што е и апсурдно несразмерен.
Тоа и го означи крајот на „робусниот“ обид за манипулација. На луѓето им стана јасно – одговорија со остар револт против лагите. Одамна не сум видел толку многу остри реакции против мрсните лаги, клеветите и заканите што ги шири власта директно и преку медиумските лижачи на чизми. Заглавија во сопствената кал.
Трагедијата ќе нѐ следи сите нас, стравот од нови несреќи во еден лош систем и длабоко вкоренета корупција ќе остане, но власта – оваа власт – ќе ја следи и ќе ја докрајчи нејзиниот сопствен, крајно безобразен обид да се извлече од одговорноста, на сметка на сите други.
