Во август 2022 година, украинскиот претседател Володимир Зеленски одржа значаен говор во кој ја цитираше фразата „почна со Крим и ќе заврши со Крим“.
Окупацијата на Крим несомнено беше клучен момент што поттикна голем број други значајни настани. Во Украина ова го означи почетокот на руската агресија, која набрзо се прошири во регионот на Доњецк и Луганск. Во Русија го воспостави „Кримскиот консензус“, а Путин доби силен ветер во грбот. Аналитичарите сметаат дека на одлуката на Путин да ја нападне Украина во февруари 2022 година во голема мера влијаел слабиот одговор на Западот на анексијата на Крим, пренесува Слободна Далмација.
Во февруари 2022 година, Русите ја започнаа својата најефикасна офанзива против Украина токму од Крим, распоредувајќи приближно 25 баталјонски тактички групи. За само два дена тие напредуваа над 100 километри и окупираа површина поголема од Швајцарија. До средината на март, кримската група на руски вооружени сили го зазеде Херсон, го опколи Миколаев и претставуваше закана за Одеса. Иако на крајот мораше да се повлече од мостот на десниот брег на Днепар и од Херсон, освоениот „копнен коридор“ останува најзначајниот руски воен потфат.
Russian cruise missiles “Kalibr NK” were destroyed in Dzhankoi, Crimea, during their transportation by rail – @DI_Ukraine
It is reported that this video is from Dzhankoi. The voice says it’s the train station area. pic.twitter.com/9UXMe2aKNR
— Anton Gerashchenko (@Gerashchenko_en) March 20, 2023
Сосема поинаква војна
Крим е главен транспортен центар и задна база за руските трупи распоредени во правец на Херсон и Запорижја и служи како критична стратешка локација. Тоа е и лансирна рампа за ракетни напади врз Украина, со 750 крстосувачки ракети лансирани од море и воздух само во првите шест месеци од конфликтот. Покрај тоа, служи како база за поправка и одржување на воена опрема, рута за снабдување со гориво и муниција на руските окупатори, како и база за испраќање противвоздушна одбрана и борбена авијација.
Некогаш омилениот слоган на руските националисти и на оние кои се против режимот на Путин беше „Путин може да си оди, но Крим ќе остане“. Сега, по руската агресија врз Украина, песната се смени и вели: „Без разлика дали Путин ќе остане или ќе си оди, ќе мора да се откажеме од Крим“.
Со оглед на тоа дека нема дипломатски опции за враќање на полуостровот, воената акција е примарното сценарио.
Но, додека во источен Донбас одекнуваат жестоки судири, на Крим се води сосема поинаква војна: војна на ноќни експлозии, саботажи и дезинформации. Ова е конфликт кој најчесто се води во сенка, далеку од бруталната и изнемоштена војна што беснее во Донбас. Бројни извештаи потврдуваат дека Украина прави значителни напори да им ја направи на Русите окупација што е можно понепријатна, додека Русите вложуваат големи напори за дополнително зајакнување на полуостровот. Тие дури ангажирале легии работници за да градат утврдувања и ровови. Полуостровот е артерија преку која Русија внесува војници и оружје во јужна Украина, како и одбранбена позадина за руските сили кои сè уште држат дел од регионот Херсон.
Подготовки за деокупација
Украинската армија постојано ја малтретира руската црноморска флота со диверзии и се обидува да ја оневозможи виталната руска линија за снабдување. Само повремено видеата на социјалните мрежи даваат индиции за тоа што било погодено. И само повремено украинските функционери спомнуваат какви било активности на Крим.
Но, минатата недела, Главната разузнавачка служба на Украина објави дека експлозиите во кримскиот град Џанкој биле предизвикани од напад на руски крстосувачки ракети „Калибр“ што се транспортирале со железница. Се наведува дека нападот служел за „демилитаризација на Русија и подготовка на полуостровот Крим за деокупација“. Калибрите се цел со висок приоритет со оглед на хаосот што го прават кога Црноморската флота ги гаѓа целите во Украина.
Вадим Скибицки, заменик-шефот на воената разузнавачка служба на Украина, рече дека претстојната украинска контраофанзива ќе има за цел да забие клин меѓу Крим и руското копно.
It is reported that at night Sevastopol, Crimea was attacked by air drones and sea drones. pic.twitter.com/orem30XAqp
— Special Kherson Cat ??? (@bayraktar_1love) March 22, 2023
„Инсајдер“ во својата опширна анализа пишува дека врз основа на искуството на украинската армија во претходната војна, операцијата за повторно заземање на Крим ќе бара слична офанзива како контраофанзивата во Харкив во август и септември 2022 година, но овој пат на териториите под руска окупација во регионите Херсон и Запорижја.
После тоа, областа на борбените операции треба да се изолира со прекинување на транспортните комуникации, како што направија украинските сили при ослободувањето на десниот брег на регионот Херсон минатата есен, на пример со онеспособувањето на мостот Керч. После тоа, украинската војска треба да воспостави огнена контрола над полуостровот, слично на систематското гранатирање на Змискиот остров од високопрецизни артилериски системи минатото лето.
Соединетите Држави долго време беа многу претпазливи за намерата на Украина да го врати Крим со воена сила. За Путин, Крим претставува и лично достигнување и клучен чекор кон враќање на империјалната слава на Русија. Секој потег што би го променил статусот на полуостровот се сметал за „црвена линија“ за господарот на Кремљ.
Висок ризик
Доколку Украина ја демонстрира својата воена способност да изврши напад на Крим, ќе ја зајакне и својата преговарачка позиција. „Иако вистинската офанзива би носела високи ризици, вклучително и потенцијална употреба на тактичко нуклеарно оружје, зголемувањето на влогот на овој начин може да се смета за оправдана стратегија, оценува „Инсајдер“. Украина и нејзините западни сојузници можеби нема да можат да издржат долготрајна војна на исцрпување, што бара поагресивен пристап.
Крим е екстремно голема залак, а украинските вооружени сили би морале да ги обединат сите свои вештини: воени и тактички способности кои се користеле одделно, во помали воени зони и под поповолни услови – во една операција за да ја вратат контролата над Крим. Но, и да успеат во тоа, ќе создадат само услови за офанзива на самиот полуостров, што исто така претставува голем предизвик.
Додека на полуостровот набрзина се градат фортификациски линии, неговата главна одбрана е неговата географија. Со својот тесен истмус широк само 7-10 km, ефективно зачувување е податлива задача.
Stage of acceptance. How and why Russia will have to return Crimea https://t.co/PGuNZy32Cb
— The Insider (@InsiderEng) March 23, 2023
„Доколку имаше пробив во Крим, воздушните и поморските сили, како што се амфибиските трупи, би биле корисни, но украинската војска ги нема овие способности. Дури и со поддршка од западните сојузници, би требало премногу долго да се создаде или обнови. Единствената друга опција е да се премине Сиваш, долг залив на северот на Крим со длабочина од околу еден до три метри, како што беше успешно направено во претходните војни. Меѓутоа, овој маневар бара голем број пловни објекти и заштита. од воздушни напади, според „Инсајдер“.
Генералот Марк Мили, претседател на Здружениот генералштаб на САД, на почетокот на годинава изјави дека „би било многу тешко воено да се протераат руските сили од секоја педа од Украина и украинската територија окупирана од Русија“. Анчал Вохра неодамна напиша во магазинот „Форин полиси“ дека „изолирањето на Крим е една работа, но влегувањето, нападот и држењето во толку силно утврден регион чуван од руската морнарица е сосема друго“.
Но, Украинците велат дека се решени да ги ослободат сите окупирани територии, вклучително и Крим, а генералот Бен Хоџис, поранешен командант на американските сили во Европа, вели дека смислил стратегија за која верува дека не само што ќе и дозволи на Украина повторно да го заземе Крим, туку и предизвика целосна руска воена експлозија.
Ако го загубат Крим, готово!
Предлогот на генералот Хоџис е следен: да се изолира полуостровот окупиран од русите со прецизни удари на двете копнени патишта што го поврзуваат со руската територија. Мостот Керч и коридорот кон Крим што минува покрај Азовското Море во три правци веќе се оштетени. Откако ќе се пресечат овие логистички тесни грла, би следел голем оклопен напад кон Азовското Море, проследен со пробив на руските одбранбени линии северно од Крим.
Откако украинските ракетни и артилериски системи ќе бидат блиску, руските воздушни, копнени и поморски сили на полуостровот ќе бидат нападнати со прецизни удари и бомбардирање, до последниот момент кога украинската војска би можела да ја започне својата копнена офанзива долж Перекопскиот Истмус. во самиот Крим.
Овој договорен напад на полуостровот – негово изолирање, неутрализирање и нанесување голема штета на воената инфраструктура на Путин со удари од долг дострел – би бил голем удар за рускиот морал. Во отсуство на други одлучувачки успеси на бојното поле, ова би претставувало пораз за Москва што нема да може да го прикрие. Падот на Крим сигурно ќе доведе до целосен колапс на руските сили на теренот, а можеби дури и до пад на Путин.
Но, сè е полесно да се каже отколку да се направи. И британскиот пензиониран офицер смета дека планот нема шанси за успех доколку нема поголема воена и друга поддршка од Запад за украинските сили. Дури и поограничена операција за ослободување ќе бара масовно зголемена помош од западните земји, вклучувајќи многу повеќе тенкови од ветеното, многу поголеми количества муниција и ракетни системи со долг дострел кои претходно не биле земени предвид или предвидени.
Оваа дополнителна поддршка би требало да биде одржлива на долг рок, а тоа би значело зголемување на одбранбеното индустриско производство и во САД и во Европа надвор од претходно разгледаните вредности.
Подготви: Ј. Ѓ.
