Од четврток до сабота, 6-9 јуни, околу 370 милиони луѓе од 27-те земји-членки на ЕУ се повикани да гласаат за избор на 720 нови пратеници во Европскиот парламент.
Исходот на овие избори ќе помогне да се воспостави новиот состав на Европската комисија, чија сегашна претседателката, Урсула фон дер Лајен, се кандидира за втор мандат.
Досегашните анкети и проекции покажуваат дека крајно десничарските партии се подготвени да остварат значителни придобивки, при што партиите на кои некогаш беа на маргините сега го зголемуваат нивното влијание во ЕУ. Генерално, се очекува дека политичкиот центар во Европа ќе опстои.
Еден ден пред почетокот на изборите, изборните кампањи низ блокот се на домашен терен, но во некои земји, гласањето ширум ЕУ е обземено од националните прашања што го привлекуваат вниманието на гласачите.
Десничарски придобивки
Овие избори предвидуваат пораст на крајно десничарски пратеници, а анкетите предвидуваат дека двете крајно десничарски француски партии – Европските конзервативци и реформисти (ЕЦР) и Идентитет и демократија (ИД) ќе добијат околу четвртина од местата во новиот парламент.
Реакцијата против политиките за климатски промети, зголемената миграција, економска несигурност, гневот на дисидентите се меѓу бројните причини што аналитичарите ги наведуваат како објаснување на порастот на крајно десничарското влијание.
На почетокот на годинава, Европскиот совет за надворешни односи најави „остар пресврт надесно“ со победата на анти-ЕУ партии во 9 земји-членки, како што се Белгија, Италија и Франција. Холандски политичар и основач и водач на Партијата за слобода, Герт Вилдерс формира коалиција со три други партии после победата на општите избори во ноември.
„Денес има простор да се изгради различно мнозинство во Европскиот парламент и за различни политики“, посочи италијанската премиерка и лидер на партијата „Браќа на Италија“, Џорџа Мелони, претходната недела.
На ниво на ЕУ, партијата Браќа на Италија е дел од ЕЦР, чиј лидер е исто така Мелони. Претходната недела, таа рече дека го дели мислењето на француската политичарка и лидер на партијата Национален собир, Марин Ле Пен, која е дел од ИД.
„Јасно е дека имаме заеднички мислења“, рече Мелони на фестивалот за економија во Тренто. „Постојат допирни точки со справувањето со нелегална миграција, пристапувањето на зелената транзиција и одбраната на европскиот идентитет“.
Тешки времиња во Франција
Француската крајно десничарска партија Национален собир има водечка предност на претстојните избори за Европскиот парламент, според анкета објавена во неделата, на 2 јуни, спроведена помеѓу 1,803 испитаници од 29-31 мај.
Водечкиот кандидат на Национален собир, Џордан Бардела (28) е заслужен за 32,5 отсто од намерите за гласање во анкетата. Валери Хајер, водечкиот кандидат за партијата „Обнови ја Европа“ во Европскиот парламент и сојузник на крајнодесничарскиот претседател Емануел Макрон, е на второ место со 16 отсто, веднаш после кандидатот на социјалистите централната-левичарска партија на Рафаел Глуксман со 13 отсто.
Локално, во Франција, изборната кампања поминува низ тешки времиња во последно време.
Во понеделникот, премиерот Габриел Атал (35) беше обвинет дека намерно сакал да ја засени Хајер на европските избори, откако неочекувано се појави на сцената каде беше таа за време на радио дебата.
Атал се соочи со слични обвинување претходниот месец, кога тој, не Хајер, учествуваше во ТВ дебата со Џордан Барела.
Националните прашања го пренасочуваат вниманието
Во Шпанија, последната предизборна анкета од центарот за социолошки истражувања најави победа на Шпанската социјалистичка партија на работниците, додека повеќето други анкети предвидуваат дека конзервативна Партидо популарна (ПП) ќе победи на изборите.
Сепак, лидерите на главните политички партии се фокусираат на внатрешните прашања кои ги зафаќаат земјите-како што се законот за амнестија за повлекување на судските процеси против неколку каталонски сепаратисти и корупција- што многу малце влијаеше на Европските парламентарни избори.
Португалија, пак, се плаши од слаба излезност. Како една од земјите-членки на ЕУ која дозволува предвремено гласање, португалските власти го искористија тоа со цел да ги поттикнат луѓето да гласаат. Во неделата голем број Португалци излегоа предвремено да гласаат, по најлошата стапка за апстиненција во земјата за време на изборите во 2019 година, кога околу 69 отсто од луѓето со право на глас не гласаа. Што претставува најлоша стапна за излезнос од 1986 година кога Португалија стана членка на ЕУ.
Словенија ќе одржи три референдуми истовремено со европските избори и за легализирање на евтаназија и канабис.
Покрај тоа, процесот за признавање на Палестина како држава беше во тек непосредно пред изборите. Како резултат на тоа, главниот фокус беше тргнат од европските прашања. Во вторникот вечерта, словенечкиот парламент официјално ја призна Палестина како држава, неколку дена по Шпанија, Ирска и Норвешка.
Владините партии во Словенија се надеваа дека симултаните референдуми ќе ја зголемат излезноста за европските избори. Анкетата нарачана од националниот дневен весник Дело, покажа дека 39 отсто од народот ќе излезе на гласање, односно, 10 отсто повеќе од претходни европски избори. Вкупно поголема излезност од сите други досегашни европски избори во Словенија досега.
Во Словачка, нападот врз про-рускиот премиер Роберт Фицо ја разниша кампањата и може да ја зголеми поддршката за неговата популистичка партиска коалиција.
Во Полска, со доаѓањето на про-ЕУ премиерот Доналд Туск на власт во 2023 година, кампањата уште е критикувана од гневни земјоделци, поддржани од крајнодесничарската националистичка опозициска партија Право и правда.
Миграцијата ги згрижува гласачите
Гласачите на ЕУ, според анкетите, ги разгледуваат прашањата поврзани со војната во Украина, економија, трговскиот протекционизам, вклучително и САД и ризикот кој вештачката интелигенција го претставува за работните места, миграција и климатски промени.
Анкетата на австриското друштво за европска политика, која опфаќа 5,400 испитаници, покажала дека единствената политика за миграција и азил на ЕУ (56 отсто) и намалувањето на разликата помеѓу богатите и сиромашните (55 отсто) се најважните прашања кои ги интересираат граѓаните.
Во Чешка, крајно десничарските популистички групи како што е Слобода и директна демократија, успешно ја претворија миграција во главна тема на дискусија. Тие тврдат дека владата лошо преговарала на гласањето на пактот за миграција и азил, отварајќи ги вратите за мигрантите да влезат во Европа и Чешка.
Партијата на поранешниот премиер Андреј Бабиш-АНО 2011, која е дел од партијата Обнови ја Европа во Европскиот парламент, постепено стана една од најгласните критичари на ЕУ. Таа силно се спротивставува на Европски зелен договор и неодамна усвоениот пакт за миграција и азил. Според анкетите од мај, АНО 2011 ќе победи на изборите со 23,1 отсто од гласовите.
Гласање во соседството на ЕУ
Додека европските земји кои не се членки на ЕУ не можат да гласаат на европските парламентарни избори, кампањи се одржуваат во неколку земји.
Таков пример е Босна и Херцеговина. На 9 јуни, граѓаните во БиХ ќе изберат 12 европратеници од 300 кандидати и 25 листи. Изборите ќе се одржат на седум локации ширум државата.
БиХ нема свои претставници во Европскиот парламент бидејќи не е членка на ЕУ, но политиката на хрватските претставници често се фокусира за проширувањето на ЕУ и други проблеми поврзани со БиХ, особено затоа што во земјата живеат Хрвати како конститутивен народ.
Сепак, словенечките, полските и романските граѓани нема да можат да гласаат на изборите во БиХ, бидејќи владата не дала согласност по противењето на министрите од српска националност. Во Љубљана, оваа одлука беше опишана како неприфатлива и министерот за надворешни работи го повика привремениот босански вршител на должност во Словенија да го изрази своето несогласување.
