Марс е нашироко познат по својата црвена боја – многу луѓе дури го нарекуваат само „Црвената планета“ – но новото истражување сугерира дека марсовската нијанса не е само убава за гледање. Хемијата зад розевата нијанса на Марс можеби содржи важни информации за нашиот космички сосед.
Со децении, вселенските летала и роверите собираа податоци што укажуваат на познатото објаснување зад црвенилото на Марс: рѓосувањето на железните минерали, имено железниот оксид, во прашината на планетата. Тоа е истото соединение што ја дава црвената боја на вашата стандардна „рѓа“ на Земјата.
Научниците веќе знаеја дека на Марс, во текот на милијарди години, железен оксид бил сомелен во прашина и пренесен низ планетата со моќни ветрови, процес кој сè уште го обликува пејзажот на Марс денес. Сепак, не се сите железни оксиди исти, така што експертите долго дебатираа за прецизната природа на марсовата ‘рѓа. Разбирањето на тоа како се формира оваа ‘рѓа нуди клучен поглед во минатото опкружување на планетата – дали некогаш било топло и влажно или секогаш студено и суво? И, уште поважно, дали некогаш Марс поддржувал живот?
„Се обидувавме да создадеме копија на марсовска прашина во лабораторија користејќи различни видови на железен оксид“, рече во изјавата Адомас Валантинас, постдокторски истражувач на Универзитетот Браун, порано на Универзитетот во Берн во Швајцарија, каде што ја започна својата работа со податоците за трајс гасниот орбитер (TGO) на Европската вселенска агенција (ESA).
За да се рекреира марсовската прашина, истражувачкиот тим на новата студија користеше напредна машина за мелење за да ги рафинира нивните примероци така што тие ќе се совпаднат со ситните, ветровити честички пронајдени на Марс. Научниците потоа ги анализираа овие приземјени примероци користејќи ги истите техники како вселенските летала кои орбитираат околу Марс, овозможувајќи директна споредба со вистинските податоци од Марс.
„Оваа студија е резултат на комплементарни сетови на податоци од флотата на меѓународни мисии кои го истражуваат Марс од орбитата и на ниво на земја“, рече во изјавата Колин Вилсон, научник од проектот TGO и Mars Express.
Она што тие открија е дека најдоброто совпаѓање за црвената прашина на Марс е комбинација од базалтна вулканска карпа и железен оксид богат со вода наречен ферихидрит.
Ова откритие е интригантно затоа што ферихидритот обично се формира брзо во присуство на ладна вода – што значи дека мора да настанал кога сè уште постоела течна вода на површината на Марс.
Дури и по милијарди години преточување во прашина и расфрлани од марсовските ветрови, ферихидритот го задржа својот воден знак, нудејќи примамлива трага за дамнешното минато на Марс.
„Главната импликација е дека бидејќи ферихидритот можел да се формира само кога водата сè уште била присутна на површината, Марс „зарѓал“ порано отколку што претходно мислевме, Покрај тоа, ферихидритот останува стабилен во денешните услови на Марс“, рече Валантинас.
Податоците од Mars Reconnaissance Orbiter на НАСА заедно со мерењата на роверите Curiosity, Pathfinder и Opportunity дополнително ја поддржуваат идентификацијата со ферихидритот. Овие набљудувања даваат клучен доказ дека црвениот прав на Марс го задржува потписот на неговото водено минато, зајакнувајќи ја идејата дека течната вода некогаш играла клучна улога во обликувањето на површината на планетата.
„Со нетрпение ги очекуваме резултатите од претстојните мисии како роверот Розалинд Френклин на ЕСА и враќањето на примерокот на Марс на НАСА-ЕСА, што ќе ни овозможи подлабоко да истражуваме што го прави Марс црвен. Некои од примероците што веќе ги собра роверот на НАСА и чекаат враќање на Земјата вклучуваат прашина; штом ќе ги внесеме овие скапоцени примероци во лабораторија, ќе можеме да измериме точно колку ферихидрит содржи прашината и што значи тоа за нашето разбирање на историјата на водата – и можноста за живот – на Марс“, додаде Колин.
Марс се уште е Црвената планета“, додаде Валантинас. „Едноставно, нашето разбирање зошто Марс е црвен е трансформирано“.
Трудот за овие резултати беше објавен на 25 февруари во списанието Nature.
Подготви: Ј. Ѓ.
