На Фронтлајн, во сабота, го претставуваме романот „Кругови“ издание: „Или-Или“ на авторката Тина Иванова.
Ова е современа книга – новела која обработува неколку ликови коишто живеат надреален живот, меѓутоа чие поведение, е поттикнато од објективните општествени, политички и социо-културни случувања. Нејзината кружна симболика потекнува од ликовите коишто тргнуваат од едно место и повторно се враќаат на истото тоа место, без притоа да ја остварат целта што си ја замислиле – да ја изживеат сопствената револуција.
Како што ќе напише рецензентот на оваа книга, д-р Александар Прокопиев, „она што го одликува кусиот роман ‘Кругови’ е што на мал број страници се прикажува еден свет на секојдневјето скопско, современо, денешно, што не е само одраз на сегашниот живот на главната јунакиња, туку и средба со некои вечни дилеми, што веројатно го мачат посензитивниот и поумен човек, секогаш. Притоа, би истакнал една специфична карактеристика на Иванова што мене многу ми се допадна. Тоа е користењето на јазикот. Имено, таа не спаѓа во оние писатели кои би копале во некои архаизми или дијалектизми, но нејзиниот јазик е многу сочен. Тоа е едноставно затоа што има внатрешна поткрепа, дејствува многу индивидуално и лично, од една страна, и препознатливо, од друга страна. Некој поупорен критичар би нашол во прозата на Иванова елементи на филмско сценарио, визуелни елементи во секој случај, затоа што она што доаѓа како плод на визуелното искуство, а тоа е монтажата, дијалозите, атмосферата, има многу визуелни наслојки. Но, токму тоа му дава на ‘Кругови’ една современа постмодерна структура, што сигурно ја вклучува Иванова во редот на најљубопитните истражувачи во новата македонска проза“.
„Кругови“, затоа што асоцира на почетокот и на крајот на животот, на повторното раѓање и повторно умирање.
3 ДЕЛ
ТИГАР
Повторно останав сама. Често сум сама. Кога бев малечка, сакав да бидам сама, ми здодеваа луѓето со своите обични нешта. Се затворав во својот простор, тоа беше еден агол од собата, и долго, долго гледав во една пукнатина на одамна немолерисуваниот ѕид. Секогаш си замислував дека се отвора. Дека, каде и да е, ќе излезе една огромна шепа и со прстот ќе ме повика да влезам внатре. А, таму внатре, чудесен свет. Зелен, црвен, син. И јас одам, одам низ боите, тие се прелеваат врз мене, ме бојат како што сакаат, нозете црвени, вратот син, рацете зелени, па потоа рацете црвени, нозете сини, главата жолта. Одам во тоа пространство како да лебдам. Одеднаш, ненадејно и брзо, пукнатината се затвора, ме притиска силно, најсилно, не можам да дишам, не можам да земам воздух. Некоја сила ме турка назад. Назад во аголот, во собата. Или потоа ќе заспиев, или ќе ме облееше чувство на нејасен страв.
Миро, ми велеше мајка ми, знаеше да ѝ каже: „Не си сама жено. Колку мудрост те опкружила, колку храброст те надвладеала, колку ли само си среќна и богата, далеку од очите на себичноста, самољубието, на презирот, многу далеку од дискомуникациските лавиринти за кои никогаш не се нашло решение, далеку од завидливите раце, ти си блиску до знаењето, жено, ти си блиску до вистината“.
Сега, пак си мислам дека сум сама, иако се присеќавам на зборовите на Миро. Всушност, јас сум со сите, со мојот мал Тигар. Глуво е во куќата. Го слушам само моето срцебиење. Не е тахикардија, туку само силно и тврдо ритмички правилно удирање. Како некој од соседите нешто да поправа. Таков звук има моето срце. И брзото дишење на малечкиот Тигар.
Мириса на скапано дрво од старите ролетни, изабени од дожд, избледени од сонце. Мирисот се меша со нафталинот во кој баба ми покојна ги чуваше бундите кои сè уште, заради спомен кон неа, ги чувам во плакарот. Беше дама. Вистинска дама. Еднаш ми подари прстен со смарагд. Го има и мирисот на мачкини мочки. Ги чувам во влезот. Заради глувци. Ама топло е овде дома, некако опојно. Иако со Тигар лежиме врз ладниот свилен јорган кој нема навлака. Никогаш нема. Ме мрзи да ја ставам. А, Тигар! Толку е мил. Има само два месеца. Не знае ништо, не мисли ништо. Ја има онаа гримаса на страв, како пред да заплаче. Сигурно сонува. Сонуваат ли бебињата?
Неколку мравки лазат на креветот. Се плашам да не влезе некоја во устата на Тигар. Тој спие со отворена уста.
Страшен звук однадвор ми го одзема мирот. Ѕиркам под ролетната. Некаква сообраќајна несреќа. Се затрчува една постара жена. Вреска колку што ја држат гласот и силата. Бара помош. Еден превртен автомобил, а на улицата, врз снегот, многу крв. И едно шарено ќебенце летнало на тротоарот.
Станувам полека да видам што се случува. Си мислам, никогаш не сум кревала паника за ништо во мојот живот. Нема ниту сега. Особено не кога е Тигар до мене. Секогаш сум глумела смирена. Мојот израз на лицето е ладен и се чини дека во секоја ситуација можам да се снајдам, колку и да е страшна, иако однатре ме гризат растроени чувства и секој немир ми прави остра и силна болка во јајчниците. А, лицето ми е скаменето, како смрзнато тесто. Некој еднаш ме нарече Хитлер. И Хитлер и јас ја сакаме уметноста. Можеби не сме во неа, ама ја љубиме. Бил уметник и ја поддржувал културата, а сепак, никогаш не бил признат како таков. Па, според таа логика на нештата, моја логика, сигурно бил многу емотивен човек. Не знам што бил во хороскоп. Го мразам германскиот јазик. Ама кога зборува Хитлер, толку го чувствувам близок. Тогаш го сакам. Има моќ да ве принуди да го гушкате најсилно додека го кажува својот долг говор со тврдо „р“ проследен со аплаудирачки паузи и потоа да му зариете нож во грбот, откако ќе заврши со DEUTSCHLAND! SIEG HEIL! Па, тоа негово потскокнување кога не може да се доискаже и кога ги стега горните мускули на нозете! Како музичка игра тој танцува испотен од возбуда.
Еднаш за својата мајка напишал дека на германскиот народ му го дарувала најголемиот син. И јас така мислам за мојот Тигар.
Сега бев само нем надгледувач на страшната ситуација под мојот прозорец. Не можев да го оставам Тигар. Се вратив до него на креветот. Мравките сè уште беа тука. Тигар спие мирно. Ја нема повеќе онаа гримаса на страв. Паднат е во најдлабок сон.
Добра ноќ мал мој Тигар!
Тигар го родив на преминот меѓу зимата и пролетта. Ама беше долга зима, со многу снег кој стоеше и ги напластуваше улиците дури два месеца подоцна.
Кога го раѓав, не размислував на ништо. Тој чин на раѓање на дете за мене беше кобен кога се емоциите во прашање. Си мислев, како ли другите околу мене зборуваат со години потоа дека таква возвишеност не може да се осети никогаш и никаде освен во мигот кога некој доаѓа на свет. Јас само бев нем надгледувач над ситуацијата. Како и на онаа пред мојот прозорец. Повторно со таа моја ладна сериозност. Размислував дали Тигар во претходниот живот бил цвеќе или животно. Не ми текна дека можеби бил човек. Повеќе ми личеше на цвеќе, на некое малечко со сини ливчиња кое никнува во пролет и едвај се наѕира од густата трева. Таа глупата сестра која ми кажуваше како да дишам и дека треба да се смеам зашто раѓам син, син ееееј, не раѓа секој син, ми го стави на градите и ми рече: „Еве го мајко, твојот син, погледни го одблизу, можеш и да го бакнеш!“
Одеднаш музика! Петтата симфонија од Петар Илич Чајковски. Втора светска војна. 1941. Опсада над Ленинград. Вториот став, толку разигран, свечен, опоен, ми ги рони коските, ми ги гмечи вените, толку радосен, жилав, отворен, галопирачки брз, ама однатре морничаво бавен, прво мол, па потоа дур, прво трагичен, па триумфален, прво смиреност, па потоа бомби врз нашите глави. Ленинград е бомбардиран, а ние свириме! Ја свириме најсвечената симфонија. Се слуша аплауз, долг, магичен, величествен. Се роди Тигар! Сноп од светлина ги обои моите очи, а солзите ми го изводенија креветот. Бев смирена, за да го зачувам и тоа мало парче од морал и дух што ми остана. „Види ја, бреее, каква жена ќе беше! Роди син ееееј! Да беше сега некој друг, тапани ќе свиреа во салава, а ти? Ти си чудо“, пак таа простата сестра.
Собата стана црна. Всушност, отсекогаш беше темна за да спиеме со Тигар малку повеќе, ама сега ја облеа неочекувана црнина. Студот од свилениот јорган се простре на ѕидовите. Телото ми се тресеше, како да ми се зголемуваше температурата. Црвеното усте кое го бакнував секоја секунда, секоја стотинка од секундата, како да ја цицав најсочната овошка, сега стана бело, толку мало и толку нежно бело, стаклено и проѕирно, како снегот надвор, што ми беше ужасно страв да го допрам. Заминав во пукнатината на ѕидот да се присетам на детството. Денес ги нема шарените бои.
Погледнав низ прозорецот. Сè беше расчистено. Само го заборавиле ќебенцето. Малечко, со сини цветчиња. Беше истуткано, изводенето.
Одеднаш го здогледав Миро. Споулавено се вртеше лево-десно, напред-назад, гребеше со цокулите по снегот како да сакаше да ги исчисти од кучешки измет, бидејќи изразот на лицето покажуваше згрозување. Почна да вика силно, но не можев да разберам, зборовите му беа мрморливи, како да ги кажуваше одназад кон напред. Беше многу, многу лут. Разбрав само дека е за некаква неправда, така ми се причини. Многу ме вознемири, многу повеќе од ужасот што го видов.
