„Превентивните“ напади на Израел врз Иран, насочени кон нуклеарната програма на земјата и убивањето на врвни воени функционери, би можеле да имаат далекусежни импликации за Украина и би можеле да ја зголемат способноста на Русија да продолжи со својата целосна инвазија, изјавија експерти за „Кијив Индепендент“.
Иран е еден од најцврстите сојузници на Русија во текот на целата војна, обезбедувајќи илјадници беспилотни летала „Шахед“ и балистички ракети со краток дострел.
Во меѓувреме, САД долго време се најсилниот поддржувач на Израел и секоја ескалација на конфликтот веројатно ќе предизвика понатамошни промени во геополитичките приоритети на Белата куќа.
„На Украина ќе ѝ биде потешко да набави оружје од САД бидејќи се очекува Вашингтон да ја зголеми воената помош за Израел“, изјави за „Кијив Индепендент“ Серхи Данилов, експерт во Здружението за студии за Блискиот Исток на Украина.
И ова е само еден од повеќе фактори што нападите на Израел врз Иран веќе ги имаат, а кои поширока војна во регионот веројатно само би ги влошила.
Цените на нафтата и руската економија
Нападот на Израел врз Иран би можел да биде вистински дар за ослабениот нафтен сектор на Русија, кој минатиот месец падна на најниската цена во последните две години.
Во очекување на одмаздата на Иран, цените на суровата нафта Брент, глобалниот репер, скокнаа од 69,36 долари на 74,5 до 75 долари за барел – нивоа невидени од февруари – при што некои прогнозери за нафта предупредуваат дека цените би можеле да скокнат на 80 долари за барел.
Тоа е потрес што го шокираше нафтениот сектор, кој бележеше пад на цените, особено откако Саудиска Арабија го предводеше зголемувањето на производството, а тарифите на „Денот на ослободувањето“ на американскиот претседател Доналд Трамп предизвикаа страв од економско забавување.
За Русија, ова би можело да биде дозата адреналин потребна за да ги опорави своите анемични цени на суровата нафта Урал, кои се намалија за 14% на годишно ниво од јануари до мај, изјави Дејвид Фајф, главен економист во Аргус Медиа, група за пазарни аналитичари, за Кијив Индепендент.
Рускиот енергетски сектор сочинуваше 35-40% од приходите во буџетот пред целосната инвазија и ја напојува нејзината воена машина.
Западните санкции врз руската енергија и ограничувањето на цената на руската нафта од Г7 од 60 долари на 45 долари за барел ги попречија нејзините профити, при што Русија изгуби повеќе од 150 милијарди долари во последните три години, но сè уште не нанесоа осакатувачки удар.
До израелските напади, иднината не изгледаше толку светла за руската сурова нафта. Европа го планира својот 18-ти пакет санкции што ќе го погоди енергетскиот сектор на Русија, а Г7 се залага за ограничување на цената од 45 долари.
Доколку цените на Брент продолжат да растат, тоа веројатно ќе ги повлечи и цените на Урал, потенцијално внесувајќи повеќе пари во касата на Москва, рече Фајф.
Уралската сурова нафта, која е со сличен квалитет како потенцијално ризичната сурова нафта од Блискиот Исток, е привлечна замена за Брент суровата нафта.
„Исто така е можно заканата што ја претставува (колку и да е хипотетички) за снабдувањето со нафта од Блискиот Исток да ги принуди земјите од Г7 да ги запрат своите тековни обиди за намалување на ценовниот лимит за извоз на руска сурова нафта од 60 долари на 45 долари“, рече Фајф.
„Отфрлањето на тој предлог би било добредојдено и од режимот во Москва.“
Ова не е прв пат цените на нафтата да се зголемат поради тензиите во регионот. Ракетните напади на Иран врз Израел на 1 октомври предизвикаа скок на цените на нафтата за речиси 10 долари за барел, додека прогнозерите се подготвуваа за одмазда од Израел. Експертите предвидоа дека поширок конфликт во регионот би бил златна треска за Москва.
„Рускиот буџет е директно зависен од цената на нафтата. Колку е повисок, толку е подобро за Русите“, изјави за Кијив Индепендент енергетскиот аналитичар од Варшава, Војчех Јакобик.
„Отворено прашање е дали Русија е способна за поголем воен напор од оној што веќе го прави против Украина.“
Ситуацијата сега е поблиску до работ отколку во октомври. Тогаш, Израел изјави дека нема да ги таргетира нуклеарните и нафтените постројки на Иран. Но, овој пат, Израел изјави дека го погодил „срцето“ на нуклеарната програма на Иран.
Според Фајф, главната загриженост што би влијаела уште позначајно на цените на нафтата би била блокирањето на Ормутскиот теснец од страна на Иран, што би можело да блокира една петтина од глобалната побарувачка за нафта.
Ова исто така би значело дека Иран го блокира и сопствениот извоз на нафта, така што тоа би било само последно средство од Техеран, рече Фајф.
Сепак, само стравот од оваа хипотетичка ситуација беше доволен за да ги зголеми цените на енергијата.
Дипломатски промени
Израелско-иранската војна веројатно ќе го префрли вниманието од Украина кон Блискиот Исток – слично на војната во Газа, која започна откако милитантите на Хамас го нападнаа Израел во октомври 2023 година.
„Претпоставувам дека главното влијание врз Русија и Украина ќе биде отстранувањето на вниманието на меѓународните медиуми и нивното пренасочување кон Блискиот Исток, а истото важи и за вниманието на администрацијата на Трамп“, изјави за „Кијив Индепендент“ Џени Матерс, предавач по меѓународна политика на британскиот универзитет Абериствит. „Секој притисок врз Русија за прекин на огнот или мировен договор ќе исчезне.“
Русија може да го види ова како можност да ја удвои својата офанзива, според Џејмс Шеа, експерт за одбрана и безбедност во Чатам Хаус.
„Но, отворено прашање е дали Русија е способна за поголем воен напор од оној што веќе го прави против Украина“, рече тој.
Руската поддршка за Иран
Русија историски го поддржува Иран и неговите регионални сојузници, како што се исламистичката група Хезболах во Либан и режимот на поранешниот сириски претседател Башар ал-Асад, кој беше соборен во 2024 година. За возврат, Иран ги испорача своите беспилотни летала „Шахед“ на Русија.
Руското Министерство за надворешни работи ги осуди израелските напади на 13 јуни, велејќи дека тие „ја загрозуваат стабилноста и безбедноста“ на Блискиот Исток.
Кремљ веројатно ќе го поддржи Иран во неговата војна со Израел политички и дипломатски и преку споделување разузнавачки информации, според Данилов.
Но, Русија претходно се спротивставуваше на нуклеарната програма на Иран, а можеби се плаши и од поддршката на Техеран бидејќи тоа би довело до конфронтација со САД, изјави Мајкл Салин, специјалист за Блискиот Исток во Стокхолмскиот меѓународен институт за истражување на мирот, за „Кијив Индепендент“.
Кремљ можеби ќе се обиде да се претстави и како посредник меѓу Израел и Иран, велат аналитичарите.
„Путин е во добра позиција да ја игра улогата на великодушен миротворец покрај Трамп и да се обиде да договори прекин на огнот и деескалација“, рече Ши. „Тој ќе го искористи ова за да освои поени кај Трамп како сигурен партнер и да го убеди Трамп да биде поблаг кон него во Украина и да не воведува нови санкции врз Москва“.
Мировните напори на Трамп
Ескалацијата на војната, исто така, го истакнува неуспехот на напорите на Трамп да преговара за мировни договори и на Блискиот Исток и во Украина.
Тимот на Трамп безуспешно се обидува да посредува за мир меѓу Израел и Хамас, ирански сојузник во Појасот Газа, како и во договор за прекин на програмата за нуклеарно оружје на Техеран.
И покрај ветувањето на Трамп „да ги запре сите војни“, оние и во Украина и на Блискиот Исток сега ескалираат.
Воените импликации
Иран беше еден од клучните сојузници на Русија за време на целосната инвазија, втор по големина веднаш по Северна Кореја.
Стандардното оружје на Русија за нејзините речиси секојдневни ноќни напади врз украинските градови се варијации на дронот Шахед, дизајниран од Иран, чии увезени верзии за прв пат се појавија на небото на Украина во октомври 2022 година.
Оттогаш, нападите само ескалираа, а неодамнешните масовни напади доведоа до речиси 500 дронови од типот Шахед лансирани секоја ноќ.
Ши за Кијив Индипендент изјави дека настаните во Иран веројатно нема да имаат влијание врз способноста на Русија да извршува масовни напади со дронови.
„Русија постави фабрики на своја територија за производство на ирански дронови Шахед под лиценца“, рече тој. „Исто така, добива дронови од Кина кои ги претвора за воена употреба и брзо го разви своето домашно производство на дронови по целосната инвазија на Украина.“
Самуел Бендет, виш соработник во Центарот за нова американска безбедност, рече дека повеќето, ако не и сите дронови од типот Шахед што ги користи Русија сега се произведуваат дома, „така што израелскиот напад врз Иран нема да ги наруши сите текови што постоеја.“
Но, Ши истакнува дека Русија може да има тешкотии да добие понови верзии на „Шахед“ кои сè уште не ги произведува масовно дома, како што е „Шахед 238“ (Геран 3), кој е модел со турбомлазен погон кој може да лета многу побрзо од претходните верзии.
Понепозната е количината на иранските балистички ракети за кои се вели дека се испорачани во Русија кон крајот на минатата година.
И покрај тоа што повеќе западни влади ги потврдија испораките, а САД, Велика Британија, Франција и Германија воведоа дополнителни санкции врз Иран како резултат на тоа, до денес нема извештаи за нивна употреба против Украина, рече Данилов.
Но, додека офанзивните способности на Русија може да останат во голема мера непроменети од нападот на Израел врз Иран, одбранбените способности на Украина – од кои голем дел се обезбедени од САД – би можеле да страдаат како резултат на тоа.
„САД можеби ќе треба да обезбедат поголема помош на Израел по нападот од една или друга причина, што на крајот би можело да ѝ наштети на Украина“, изјави за „Кијив Индепендент“ Фабијан Хофман, експерт за одбрана и докторски истражувач на Универзитетот во Осло.
Подготви: Д. Мишев / Цивил Медиа Преземено од Кијив Индепендент
