Пишува: ДРАГАН МИШЕВ
Во моменти кога Русија е под голем меѓународен и домашен притисок, санкции се затегнати, особено откако Трамп конечно одреди воведување санкции за најголемите руски нафтени компании, а руската економија и воената индустрија се оптоварени со огромни трошоци и неуспеси, додека украинските дронови ги погодуваат воени инфраструктурни објаекти длабоко на руска територија, а меѓу таргетираните се почесто е и Москва, Владимир Путин објави дека Русија ја тестирала најновата нуклеарна крстосувачка ракета Буревесник“ – оружје кое, според Кремљ, има практично неограничен дострел, може долготрајно да лебди и да го заобиколува ракетниот одбранбен штит на Западот.
Објавата на Путин за нуклеарната ракета „Буревестник“ повеќе за домашна, малку и за надворешна употреба
Објавата на Путин, освен демонстрација на технолошките достигнувања на руската воено-индустриски комплекс ( кој во случајов наиде на прилична доза на скепса кај западните експери) има и, и тоа се чини повеќе за домашна, отколку за надворешна употреба.
Објавата за „ уникатното нуклерно оружје што никој друг во светот го нема“ е вистински пример на “голем шум за да се покаже сила”, и пред странската, но и се понезадоволната домашна публика. Кремљ ја користи можноста да воспостави сила пред Западот – не само преку објавувањето на новото оружје, туку преку покажување дека „имаме нешто што може да ја разнишa “статус-кво“ состојбата, и тоа на страна на Русија. Тоа има ефект на одвраќање, но и на уценување: ако Западот ја поддржува Украина, Русија ќе покаже „ново оружје“, истовремено жителите на Русија кои се повеќе сфаќаат дека нивната земја, предводена од „омилениот“ лидер Путин, не е добитната страна во војната во Украиан, која наместо ветувањата дека ќе трае 48 до 72 часа, вече навлезе во четвртата година.
Таквата реторика веќе ја гледавме и претходно со други руски ракетни системи („Орешник“, „Кинжал“ и сл.) кои од страна на руските пропагандисти се промовираат како практично „непресретливи“, кои за неколку минути своите разорни моќи ќе ги испорачаат врз Лондо, Берлин,Париз, иако експертите веќе ги поставуваат сериозните прашања дали тоа навистина е така.
Често се прави паралела со крајот на Втората светска војна, кога Адолф Хитлер и нацистичка Германија ги залажуваа своите граѓани со тврдења за „чудовишно ново оружје“(V1 и V2) кое ќе ги спаси од пораз. Во практиката — најавуваното супер оружјето беше прескапо, произведено во недоволо количини, и дојде предоцна, а поразот беше неминовен. Истото може да се каже и за Буревесник: светот можеби гледа демонстрација, но не е сигурно дека оружјето е целосно оперативно или дека може да промени исход на конфликтот.
Во тој смисол, Путин го повторува оној стариот шаблон: кога војната не оди според план, се врти кон нуклеарна реторика и супер-оружје за да покаже непоколебливост и сила.
Како што посочуваат странски експерти, проектот Буревесник има повеќе неуспеси и технички пречки: многу тестови завршиле неуспешно или со експлозии, иако Кремљ тврди дека е завршен последниот тест.
Еден аналитичар напиша дека „Буревесник не е непресретлив како што се тврди“ – одбранбените системи на НАТО имаат средства да реагираат на такви ракети, според некои процени. Тоа значи дека ова оружје повеќе е психолошко и стратешко од ефективно бојно решение во голем обем.
Трамп не е импресиониран од лансирањето на ракетата
На објавата на Путин за руското тестирање на „непобедлива“ крстосувачка ракета на нуклеарен погон со потенцијално „неограничен дострел“ Трамп реагираше млако, со порака дека такви тестови се “несоодветни”, потсетувајќи го неговиот руски колега дека САД имаат нуклеарна подморница во близина на рускиот брег – што во пракса го поставува ова како директна реторичка и стратешка закана.
Иако тестирањата отвораат нови тензии и закани со нуклеарна војна, Трамп, кој е на турнеја низ Азија и треба да се сретне и со кинескиот претседател Си Џинпинг во четврток, не беше импресиониран од лансирањето на ракетата, велејќи им на новинарите во понеделник дека Путин треба да се фокусира на завршување на војната во Украина.
„Патем, не мислам дека е соодветно Путин да каже: Треба да ја завршите војната, војната што требаше да трае една недела сега е во… својата четврта година, тоа е она што треба да го направите наместо да тестирате ракети“, им рече Трамп на новинарите во „Ер Форс Уан“ во понеделник.
Ескалација на ризикот од нуклеарна војна
Објавата за тестирањето секако ја зголемува тензијата меѓу Русија и Западот, особено САД. Кога една страна отворено демонстрира ново нуклеарно оружје, тоа ја поттикнува друга страна да одговори или да ја зголеми својата готовност. Од тука произлегува ризик од трка во вооружувањето која може да стане неконтролирана.
Во конкретниот случај, одговорот на Трамп на објавата на Путин-нагласувањето на присуството на американска нуклеарна подморница блиску до Русија го прават случајот уште покритичен: може да се сфати како директна закана, или барем како етапа во демонстрирање на готовност.
Како што е познато, меѓународните договори за контрола на оружје веќе се под притисок. Русија го суспендираше учеството во договорот New START, што остава уште помал простор за доверба и транспарентност.
Објавата за ново нуклеарно-оружје може да ја влоши оваа ситуација. Иако оружјето можеби нема масовен боев ефект, неговата промоција создава „моќен имиџ“ во психолошкаѕта војна. Тој имиџ може да има политичко значење – во Русија се зајакнува националното чувство, а надворешно се праќа порака: „Не ни се мешајте“. Во ситуација кога Москва е под меѓународен притисок, таква реторика служи како алатка за мобилизација и застранување на опозицијата.
Што можеме да очекуваме?
♦Кремљ веројатно ќе продолжи со нуклеарна реторика – предупредувања, демонстрации, можеби нови тестови – особено ако конвенционалната војна не оди во погодна насока.
♦Одговорот од Западот ќе биде внимателен: премногу агресивна реакција носи ризик од опасна ескалација, но млака реакција може да се сфати како слабост. Положбата на САД и НАТО ќе биде комбинација од одвраќање и дипломатско регулирање.
♦На теренот – за Украина и регионот – ова ќе значи зголемување на неизвесноста: секое уште поголемо отворено покажување на нуклеарна способност ќе ги зголеми стравовите и потребата од заштита, како и регионалната трка за одбранбени системи.
♦Крајна, но не и неможна опција – спојување на оваа реторика со реална воена акција: ако Путин ја почувствува егзистенцијалната опасност, може да премине од реторика кон нешто што реално ќе ги вовлече нуклеарните сили во ризик за прв пат од Студената војна.
Вистинско нуклеарна закана или само многу гласна демонстрација?
Објавата на Путин за тестирање на Буревесник не е само технологија, туку стратегија — стратегија за застрашување, демонстрација на сила, но и показател за слабост: кога конвенционалните средства не носат победа, се преминува кон нуклеарна реторика. Како што Хитлер, во својата последна фаза, ветуваше „чудовишно оружје“ за да ги одржи своите граѓани во линија, така и Путин ја користи тезата за ново супер-оружје за да ја одржи легитимноста и да го натера Западот да размисли двапати пред да притисне. Сепак, реалната способност на тоа оружје е сомнителна, а ризиците од ескалација се многу реални. Во прв план стои прашањето: Дали светот ќе се соочи вистинско нуклеарно сценарио или само многу гласна демонстрација?
Оваа статија вклучува истражувачка и аналитичка помош од алатки за вештачка интелигенција (вклучувајќи го и ChatGPT од OpenAI). Сите толкувања, заклучоци и изразени мислења се исклучиво на авторот.
Преземено: Цивил Медиа
