Соединетите Американски Држави ги укинаа санкциите против поранешниот претседател на Република Српска, Милорад Додик, како „враќање на услугата“ за неговото повлекување од раководството на таа БиХ. Ентитети, оцени за Радио Слободна Европа (RSE) Даниел Сервер, професор на Универзитетот Џонс Хопкинс, во врска со одлуката на Министерството за финансии на САД, се наведува во статија на Радио Слободна Европа на српски јазик.
„Ова е навистина исклучително. Не можам да се сетам на слично укинување на санкциите на Балканот“, нагласува Сервер.
Санкциите беа укинати и на 29 октомври против политичките сојузници на Додик, членовите на семејството и компаниите поврзани со нив, објави Канцеларијата за контрола на странски средства (OFAC).
Санкциите забрануваат финансиски трансакции со Додик и сите оние што се санкционирани насекаде во светот.
Сервер, исто така, рече дека официјално објаснување треба да се побара од американските претставници, но дека претпоставува дека тоа е „враќање на услугата за повлекувањето на Додик од претседателството“.
OFAC претходно двапати го санкционираше Додик, поради антидејтонски активности, односно дестабилизација на државата Босна и Херцеговина.
На 18 октомври, одлуката ја потврди вршителката на должноста претседател на Република Српска, Ана Тришиќ-Бабиќ, со што официјално за прв пат беше потврдено дека Додик повеќе не е претседател на Република Српска, откако му беше одземен мандатот кон средината на август поради пресудата, со која му беше забрането да извршува јавни, политички функции во следните шест години.
Истиот ден, Народното собрание на РС ги поништи законите што ги донесе напролет за да се спречи работата на државните судски и полициски органи на територијата на тој ентитет, откако Додик беше осуден за непочитување на одлуките на меѓународниот висок претставник.
Американскиот Стејт департмент ја пофали одлуката на Народното собрание на РС за назначување на Тришиќ-Бабиќ за вршител на должноста претседател на РС и повлекувањето на сепаратистичките закони што претходно беа поништени од Уставниот суд на Босна и Херцеговина.
Во соопштението се наведува дека овој потег е резултат на напорите предводени од Соединетите Американски Држави насочени кон смирување на политичката криза во Босна и Херцеговина.
Ерик Горди, професор по политичка социологија на Одделот за словенски и источноевропски студии на Универзитетот во Лондон, за РСЕ изјави дека „американската влада склучи договор со Додик и го направи тоа надвор од Европа, и би рекол надвор од Босна и Херцеговина, но и од Србија“.
„Која е содржината на тој договор останува нејасно, тоа не го знаеме. Но, гледам дека едно е јасно дека Собранието ги повлече одлуките од претходната година кои беа прогласени за неуставни“, забележа Горди, додавајќи дека „не е невозможно сега да има политички притисок врз судот да ја поништи одлуката, бидејќи Додик поднесе жалба против таа одлука за забраната (судската одлука)“.
Додик, на кого му беше одземен мандатот како претседател на РС, беше доминантна политичка фигура во Босна и Херцеговина во последните дваесет години, а преку неговиот Сојуз на независни социјалдемократи ги диктираше политичките трендови во земјата.
Неговата политика постојано беше етикетирана како закана за стабилноста и мирот во Босна и Херцеговина, а Министерството за финансии на САД воведе санкции врз него, неговите најблиски соработници, членови на семејството и компании кои, како што оценија САД, „служеа за негово лично збогатување“.
„Многумина вклучени сугерираат дека ова е резултат на лобирање поддржано од политички придонеси“, рече Сервер.
Со ребалансот на буџетот на БиХ за 2025 година, Министерството за европска интеграција и меѓународна соработка на РС предвиде зголемување од околу 22 милиони евра, кои „најмногу ќе се користат за претставништвата на РС во странство и за плаќање на професионални услуги“, како што напиша РСЕ на почетокот на јули.
Овој износ претставува повеќе од 10 проценти од планираното зголемување на буџетот на РС.
Горди, исто така, вели дека е прерано да се каже дали оваа одлука би можела да влијае на предвремените претседателски избори закажани за 23 ноември во Република Српска.
Даниел Сервер рече дека се надева дека укинувањето на санкциите за Милорад Додик и 48 физички и правни лица не значи промена во американската посветеност на суверенитетот и територијалниот интегритет на Босна и Херцеговина.
„Тие (администрацијата на претседателот Трамп) требаше да го замолат Додик да вети дека нема да го доведе во прашање суверенитетот и територијалниот интегритет на Босна и Херцеговина во иднина“, рече Сервер.
На прашањето како оваа одлука може да се разбере во поширок контекст, со оглед на тоа што Додик е отворено проруски политичар кој се сретнал со рускиот претседател Владимир Путин десет пати од почетокот на војната во Украина во февруари 2022 година, Горди рече дека „постои идеолошка димензија што може да биде многу значајна во регионот, ако е знак за насоката во која ќе оди американската политика“.
Д. Т. / Цивил Медиа
