Пишува: ФАТМИР БИТИЌИ
Обраќање во парламентот, 22 јуни 2024, седница за избор на нова влада
(на албански) Македонија горда, добро звучи, но може ли да објасните како ќе ја направите горда:
- со вратени 3/4 од функциите, кажете ни од кого ги зедовте и каде ги вративте? Или одговорот е во 26% од функциите за партнерот од друга етничка припадност.
- Со само 13% жени министри во Владата, мислите ли дека жените толку се достоинствени за извршување на клучни позиции и други функции во владата? И тоа ја прави Македонија горда.
- Ќе ја направиме Македонија горда со тоа што ќе се броиме во проценти
- И пред да се осврнам на вашата програма, како да ја направиме Македонија горда кога ќе ја имаме владината програма на албански јазик. Повеќе од изненаден сум, каде се сите тие што трубеа овие 20 години за албанскиот јазик?
И затоа ќе продолжам на македонски, затоа што програмата е на тој јазик.
Денес сме собрани да разговараме не само за предлозите за новите министри и министерки туку и за предлог програмата за работа на новата Влада, предложена од мандаторот. Јас ќе го искористам моето излагање со осврт на предлог-програмата бидејќи дури и да се предложат кандидати без ниту една дамка (а гледаме дека многу од тие кадри се рециклирани политичари од времето кога владееше режим во нашата земја), сепак без добро подготвена програма со јасни показатели како да се остварат целите, ние ќе одиме два чекори напред а сто назад.
Најнапред би сакал од вредносна и системска перспектива да посочам дека не постојат прецизно дефинирани и меѓу себе конзистентни мерки кои ќе доведат или ќе ветуваат движење на економијата кон остварување на декларираните цели новата Влада. Не може да се препознаат контури на политики кои ќе создадат додадена вредност за економијата, кои ќе ги зајакнат конкурентните способности на стопанството и неговата способност да отвора нови и добро платени работни места.
Се наведува дека пред нас имаме „предлог-програма која ќе обезбеди опипливи подобрувања на животот на граѓаните“, но нема одговор за тоа како и кога би се постигнало тоа.
Декларативните ветувања не се доволни за граѓаните да веруваат во вашите намери. Граѓаните очекуваат конкретни мерки, јасни планови и рокови за реализација. А тоа го нема во предлог-програмата.
Во предизборниот период велевте дека граѓаните ви се во фокусот, но овде нема конкретен одговор што ќе се случува со нивните плати, каква ќе биде нивната куповна моќ во 2028 година? Имам впечаток дека и самите сте скептични и несигурни во економскиот дел од програмата, дека немате кадровски потенцијал да создадете конкретен економски резултат кој денес ќе можете да го претставите пред граѓаните. А ако ви е во план да продолжите со имплементирање на системските решенија кои владата предводена од Социјалдемократскиот сојуз на Македонија ги воведе во изминатите седум години – годишното системско зголемување на минималната плата, растот на пензиите, поддршката на домашните компании која се изедначи со таа која беше (во ваше време) само за странските компании – тогаш тоа го сфаќам како комплимент за нашите добри политики. Но тоа исто така го покажува и вашето лицемерие кога во предизборието (а и во целиот период од избори до избори), вашите партиски таканаречени економски експерти и експертки нѐ критикуваа за мерките за раст на стандардот на нашите сограѓани и сограѓанки, а кои, патем кажано, беа креирани за да не бидат подложни на политички и партиски „егзибиции и гимнастики“.
Граѓаните заслужуваат да знаат што ќе се случи со просечната плата од 41.085 денари која ви ја оставивме во наследство или не смеете да го соопштите својот цврст став против зголемување на платите во државата, нешто што неуморно го правевте во изминативе седум години. Немате ништо ниту за достоинството на работниците. Зошто сега молчите и за вашето противење на растот на минималната плата? Бевте најжестоки критичари на системското решение со кое обезбедивме работникот да има достоинствени приходи.
Кога платите не се содржани во програмата на една Влада, како што е случај со оваа, тоа укажува на недостаток на конкретни мерки за подобрување на животниот стандард на граѓаните и создава несигурност кај работната сила. Кредибилноста на Владата за решавање на основните економски и социјални проблеми е поткопана уште денес.
Една од целите е обновување на „довербата во институциите на државата, да се елиминира корупцијата и да се обезбеди владеење на правото“, но мандаторот оваа цел успеа да ја поткопа уште на неизбрана Влада, и тоа токму преку економијата. Сѐ уште не седнат во премиерската фотелја, вонинституционално, најави задолжување од една милијарда евра, односно влез на корозивен капитал со кој јавниот долг од 8,7 милијарди евра експресно ќе го зголеми на 9,7 милијарди евра, со што ќе изнесува околу 66% од БДП.
Но оваа најава не создава никакви морални обврски на ВМРО-ДПМНЕ кон граѓаните за во предлог-програмата да ветуваат и тврдат нешто спротивно, цитирам: „Владата во наредниот период ќе преземе мерки за фискална консолидација со цел земјата да се врати на патеките на умерено ниво на задолженост“. Едно зборувај, друго прави – ќе се зголеми долгот за над 10%, но тоа за ВМРО-ДПМНЕ е „враќање на патеките на умерена задолженост“. Во овој политички вакуум, од изборите до денес, се најави уште една мерка која е заканувачка за стабилноста на јавните финансии и корозивна за македонската економија, а секако содржана во предлог-програмата за работа на Владата. Со најавата за привлекување на странски инвестиции преку намалување на ефективната даночна стапка на 5% за корпорации кои остваруваат нето добивка од најмалку 50 милиони евра, ВМРО-ДПМНЕ ќе спроведе економска политика со која ќе ги поддржува буџетите на странски држави, а не нашиот. Ова ќе се случи затоа што од 1 јануари годинава преку ОЕЦД, што беше поддржано од 140 земји во светот и Европската унија, се поставија правила за глобален минимален данок од 15 проценти за мултинационални корпорации кои остваруваат годишни приходи од над 750 милиони евра. Согласно овие меѓународни стандарди, ако данокот се намали на 5%, тогаш разликата од 10% на компаниите ќе им биде наплатена во нивните матични земји, односно една третина од данокот би завршил во нашиот буџет, а 2/3 во буџетот на странска земја.
Навистина, колку многу ја „сакаат татковината“ во ВМРО-ДПМНЕ, кога со економски мерки повеќе ги полнат буџетите на странските држави отколку на сопствената, сето тоа во име на „економскиот раст“ кој, по сè изгледа, треба да се случи на друго место, но на сметка на благосостојбата на македонските граѓани. И да не заборавиме: македонските компании ќе мора да го платат целиот тој глобален минимален данок од 15 проценти или редовниот од 10 – да, тука, во нашиот буџет, но нивните странски мултинационални конкуренти ќе платат само 5 проценти кај нас.
Освен што немате ништо конкретно во делот на транспарентното, ефикасно и ефективно менаџирање со јавните финансии, во предлог-програмата се препознава тенденција нашата економија да се задржи вон европските текови и нејзино туркање во сферата на политичкиот волунтаризам. Наместо да се зборува за мерки и активности за искористување на Планот за економски раст на ЕУ и обезбедување на 840 милиони евра за економијата, ние имаме мандатор за состав на Влада кој договара кредити во четири очи. Но движењето по европската економска траекторија бара сериозни реформи, владеење на правото и системски пристап, нешто што не може да се препознаа во оваа предлог програма.
Политички кредоа, од типот на, цитирам: „Централно место во нашата животна мисија е економското заживување на нашата земја“ и „Ќе започнеме нов силен циклус на економски раст“ звучат добро на хартија, но повеќе во делот на фикција во некоја од книжарниците на улица Македонија.
Програмата ветува намалување на невработеноста до 7,5% и креирање на 55 илјади нови работни места. Овие бројки изгледаат импресивно, но не се зборува за тоа како ќе се постигнат. Исто така, се ветуваат капитални инвестиции од 3 милијарди евра, но недостасува јасен план за како ќе се обезбедат овие средства и по кои критериуми ќе се распределат. А и да не заборавиме: погледајте го трендот на намалување на невработеноста во изминатите 5 години и ќе видите дека системските решенија беа и сѐ уште се КЛУЧНИ во падот на невработеноста и зголемувањето на вработеноста на нашите сограѓани и сограѓанки.
Да не бидат само критики, почитувани колеги пратеници и пратенички, има еден мал светол сегмент за македонската економија кој е содржан во предлог-програмата, а тоа е продолжувањето на спроведување на системот за финансиска поддршка на инвестициите преку Законот за финансиска поддршка на инвестициите, создаден од страна на СДСМ. Овој системски закон се покажа толку успешен што и ВМРО-ДПМНЕ сега го признава тоа. Ова е јасен доказ дека нашите политики беа вистински и дадоа резултати и ВМРО-ДПМНЕ треба да признае дека СДСМ постави високи стандарди и дека нивната најдобра опција е да ги следат нашите успешни примери во економијата.
Се најавува годишен износ на капитални трансфери до 250 милиони евра за општините, со вкупна сума од 1 милијарда евра во текот на мандатот. Овие пари не само што се нереални, туку и високо проблематични, бидејќи ќе бидат обезбедени од вонинституционално договорениот кредит од една милијарда евра. Овој начин на финансирање отвора сомнежи за проекти со сомнителни политички врски со земја во која е сместен еден наш познат политички бегалец.
Почитувани, немањето на економска целисходност е дел од причините поради кои проекциите за раст на БДП од 3 до 5% до 2025 година се нереални и економски неосновани. Овие цифри создаваат лажна надеж и не се базираат на реални економски показатели затоа што во програмата не се содржани реални и достижни економски цели, поткрепени со конкретни мерки и стратегии за економски раст и развој во наредните четири години.
Почитувани колеги, пред нас немаме вистински четиригодишен план за иднината на нашата земја и нашите сограѓани, затоа ве повикувам да размислите внимателно пред да одлучите дали ќе ја дадете или не вашата поддршка. Оваа „маркетинг стратегија“ на ВМРО-ДПМНЕ нема да го добие мојот глас, ќе гласам против.
Therefore lets work together to make Macedonia for the first time proud, in any language that we want, before our kids start to communicate only in English and not in our lovely mother tongues – because instead of cooperation and cohabitation they see each other as enemies.
А, во врска со предложените кадри: како да гласам ЗА предлог за Влада кога имате лице кое не само што отворено заговара повлекување на нашето признавање за државност на нашиот сосед Косово, цврсти ставови за геноцидот во Сребреница, а не многу далеку во минатото и отворено ги понижувал Македонците како нација? Да, ќе гласам ПРОТИВ губењето компасот за унапредување на интеркултурализмот во нашата татковина. Затоа што тоа е единствениот пат на развој и заедништво во оваа земја, која очигледно секој ќе ја вика онака како што обича, но наша е и нејзе не може никој да ни ја одземе.