Од оваа сабота, па секоја наредна, на Фронтлајн го претставуваме романот „Кругови“ издание: „Или-Или“ на авторката Тина Иванова.
Ова е современа книга – новела која обработува неколку ликови коишто живеат надреален живот, меѓутоа чие поведение, е поттикнато од објективните општествени, политички и социо-културни случувања. Нејзината кружна симболика потекнува од ликовите коишто тргнуваат од едно место и повторно се враќаат на истото тоа место, без притоа да ја остварат целта што си ја замислиле – да ја изживеат сопствената револуција.
Како што ќе напише рецензентот на оваа книга, д-р Александар Прокопиев, „она што го одликува кусиот роман ‘Кругови’ е што на мал број страници се прикажува еден свет на секојдневјето скопско, современо, денешно, што не е само одраз на сегашниот живот на главната јунакиња, туку и средба со некои вечни дилеми, што веројатно го мачат посензитивниот и поумен човек, секогаш. Притоа, би истакнал една специфична карактеристика на Иванова што мене многу ми се допадна. Тоа е користењето на јазикот. Имено, таа не спаѓа во оние писатели кои би копале во некои архаизми или дијалектизми, но нејзиниот јазик е многу сочен. Тоа е едноставно затоа што има внатрешна поткрепа, дејствува многу индивидуално и лично, од една страна, и препознатливо, од друга страна. Некој поупорен критичар би нашол во прозата на Иванова елементи на филмско сценарио, визуелни елементи во секој случај, затоа што она што доаѓа како плод на визуелното искуство, а тоа е монтажата, дијалозите, атмосферата, има многу визуелни наслојки. Но, токму тоа му дава на ‘Кругови’ една современа постмодерна структура, што сигурно ја вклучува Иванова во редот на најљубопитните истражувачи во новата македонска проза“.
„Кругови“, затоа што асоцира на почетокот и на крајот на животот, на повторното раѓање и повторно умирање.
1 ДЕЛ
„НИ ВАМУ НИ ТАМУ“
Морам да го напишам. Ова е нешто кое одамна ме притиска длабоко однатре. Дури ми доаѓа до врвот на дебелото црево. И тоа многу силно, како да сум изела вжештена тула или хамбургер од „Седмица“, што е исто. Или некое суштество ме демне да излезе поскоро надвор. Можеби никој нема да го прочита. Мене ми е сеедно.
Всушност, и не морам да пишувам ништо, но ме посоветуваа дека треба како дел од некоја нова болничка терапија која неодамна ја спроведоа психијатрите.
Една лебарка, гнасна, ладна, ми помина на грбот. Се почешав. Се зачудив што не се згадив. Ја погледнав со мртвило на лицето како заминува во страв. Од мојот прозорец ги гледав лулашките сместени спроти бензинската на улицата „Орце Николов“. Две близначиња девојчиња се степаа кое од нив прво да седне на едната лулашка. Другата беше скршена, се разбира. Сè уште ми ѕвони во ушите вресокот на едното дете. Но, и вресокот на сиромаштијата, на бедата. Неа секаде ја има. Не можам да размислувам за светот, можам за себе сѝ и за нешто околу себе. Тоа го научив од Миро.
За формата. Не знам дали ова нешто кое го пишувам ќе биде роман, раскази, збирка поезија, проза или нешто сосема петто. Мразам форми и дефинирање. Не читам прирачници, не знам како нешто треба да се прави според некакви правила, кодови, теркови, методи. Во школо нè учеа дека формата може да дејствува кај човекот смирено или динамично, дека статичните форми, како што се квадратот, триаголникот, правоаголникот или аглестите слободни форми, дејствуваат смирено, а дека тркалезните форми се динамични. Смирено или динамично. Трето нема. Во музиката, композицијата може да биде во форма на соната, кончерто, свита. Може ли нештата да немаат форма? Изгледа сè има форма. Па, дури и тоа што ни се чини дека нема. Само треба да се смислат повеќе имиња за нејзините контури.
Мојата пријателка Правда вели дека е борец за слобода. И јас. Но, под тоа разбирам креативност, сакам да летам надвор од границите, да ги уривам бариерите наметнати од некого поради нешто. Иако креативноста па и никогаш не зависела од слободата. Мислам дека слободата доаѓа на крајот од еден креативeн пат. Не, не постои слобода. Дури и на крајот, сосема си заробен. Но, мене пак ми е сеедно. Во книгите, во музиката, во сликите, во ништо никогаш не сум обрнала внимание дали има расплет, заплет, рефрен, строфа, крај, почеток. За мене е важна емоцијата. Она што го нарекуваме љубов на прв поглед.
Ми мириса на исушена земја. Изгледа сум заборавила да ја навадам и онаа малку трева што остана од нашиот бетонски двор. Да, бетонски, ама во среде со трева која, за чудо, расте на депресивен осој. Сенката што не му дава на сонцето да испушти ниту еден зрак во ниту еден дел од денот ме направи мрачна.
А, сонцето денеска силно печеше. Ми се заврте во главата од топлината. Сепак, продолжив да читам на заѕиданата тераса. Убаво ми е, што за мене е ретко. Пушам цигара, пијам кафе. Го слушам Морисеј. Гледам во двајцата полуизлупени панкери кои го окупирале графитот на мојата зграда. Панкери или хипици, не знам. Личат на панкери во фризурите, а главниот симбол им е цвеќе што ги поврзува меѓу усните. Како и да е, и првото и другото секогаш ме асоцираат на револуција. На промена, на новитети, на разбивање на стварноста.
Едното од близначињата падна. Позната глетка, си ја пукна аркадата, а другото остана занемено да се лула на полуискршената лулашка, додека мајката и таткото го однесоа ова првово во болница. Сара остана сама. Сфатив дека така се вика кога се расправаа. Не можев да дочекам да видам што ќе се случи, ама се запрашав: „Какви родители?“ Од паниката остана само немо чкрипење на ’рѓосано железо. И одвреме-навреме звук од детско цимолење.
„Сигурно ќе си ја земат, кога ќе се сетат“, си реков.
Требаше да ме однесат во болница. На одделението за психијатрија на лечење, ама ми рекоа да изберам – да пишувам или да ги следам нивните тактики за да ми биде подобро. Се одлучив на првата варијанта. Затоа и го пишувам ова нешто. Покрај сопственото чувство дека треба да го исплукам шлајмот од моиве гради, да го откорнам црниот чад на мојата самобитност.
Се разбира, ми требаше храброст да се соочам со јавноста, да ги изнесам моите мисли и чувства пред сите, ама си реков: „Па што! И онака овде никој не чита. Никој нема да го прочита ова моево! Па, нели ми е сеедно?“
Читањето во миговите што ги живееме е како да избираш венчален прстен, шетајќи се низ милијарда дуќанчиња сместени на златарска уличка. Тоа те прави толку нервозен што на крајот ќе ја откажеш свадбата и ќе решиш да живееш во слободен брак, или сосема да се откажеш од него. Така е и со книгите. Тие станаа обични начкртани листови вредни само за потпалување на нешто, што било, или за депонија. Нивната драгоценост е достапна секому, и на оние што не примаат. Во бракот, прстените повеќе немаат значење, немаат драгоценост, немаат душа.
Всушност, сега конечно ги разбирам оние кои за својот долг кон некого, кон Бога, под што подразбирам уметност, раскажуваат на сите. Сега ја сфаќам нивната храброст. Не е лесно да бидеш чавка меѓу стадо лавови. Можат да те изедат. Ама, се прашувам, дали и колку ќе успеат? Ако ништо друго, и да те изедат, чувството секогаш ќе остане кај тебе, ако не внатре во тебе, тогаш покрај тебе. Тоа е твое. Никој нема да ти го земе.
Ќе пишувам раскази. Не. Нешто помеѓу. Нешто ни ваму ни таму. Ниту роман ниту раскази.
Се надевам дека ќе ми биде добро, дека ќе можам барем сама да се искапам, да се исчистам, доколку им верувам на докторите. Се двоумам дали да им се препуштам во целост.
Ѕирнав од љубопитност. Девојчето го немаше. Го видов во далечината со дедо му. Веројатно беше дедото. Заминаа кон бензинската пумпа.
