Пишува: ЏАЈАТИ ГОШ / Project Syndicate
Од сите геополитички акробации што ги направи Доналд Трамп откако се врати во Белата куќа, гласањето на Соединетите Држави на Генералното собрание на Обединетите нации (UNGA) на 4 март се издвојуваат како едни од најоткривачките.
Прво, САД се спротивставија на навидум безопасната резолуција со која се воспоставува „Меѓународен ден на мирен соживот“ и се потврдува агендата на ОН за одржлив развој од 2030 година. И покрај нејзината симболична природа, САД гласаа против резолуцијата, при што претставникот Едвард Хартни објасни дека САД „ја отфрлаат и ја осудуваат Агендата 2030 за одржлив развој и целите за одржлив развој, и дека повеќе нема да ги потврдуваат како работа“. „Едноставно кажано“, додаде тој, „глобалистичките потфати како Агендата 2030 и ЦОР изгубени на гласачките кутии“. И покрај противењето на САД, резолуцијата на крајот беше усвоена со 162 земји кои гласаа „за“, две воздржани, а само три – САД, Израел и Аргентина – гласаа против.
Подоцна истиот ден, САД се издвоија со спротивставување на резолуциите на UNGA кои повикуваат на воспоставување на „Меѓународен ден на надежта“ и „Меѓународен ден за судска благосостојба“. Тоа беше, исто така, единствениот глас против резолуцијата со која се потврдува „правото на секого на образование“, која ја истакна „важноста од еднакви можности за младите луѓе, вклучително и младите жени“, веројатно затоа што е во конфликт со столбот на домашната агенда на администрацијата на Трамп: разбивање на различностите, правичноста и програмите за вклучување (DEI).
Овие потези може добро да го навестат повлекувањето на Америка од ОН – нешто што Илон Маск и другите поддржувачи на Трамп го повикаа. Трамп веќе ги повлече САД од Светската здравствена организација и, како што направи за време на неговиот прв мандат, се откажа од Парискиот климатски договор. Неговата администрација, исто така, ги повлече САД од неколку тела на ОН, вклучително и Советот за човекови права (УНХРЦ) и Агенцијата за помош и работа за палестинските бегалци на Блискиот Исток (УНРВА), и сега ја преоценува својата вклученост во Организацијата за образование, наука и култура на ОН (УНЕСКО). САД, исто така, излезе од тековните преговори за даночната конвенција на ОН.
Овие акции на САД – заедно со нивното неодамнешно противење на резолуцијата со која се осудува руската инвазија на Украина – покажуваат дека администрацијата на Трамп не е само незадоволна од одредени меѓународни институции. Наместо тоа, таа е фундаментално спротивна на која било мултилатерална рамка која дури и сугерира еднаквост меѓу земјите.
Некои аналитичари тврдат дека целосното повлекување на САД од ОН е малку веројатно, со оглед на несразмерното влијание што Америка го има преку нејзиното вето во Советот за безбедност. Но, со оглед на пристапот на Трамп кон геополитиката – законот на џунглата – каде што суровата моќ, а не дипломатијата диктира акција – дури и таа предност можеби повеќе не изгледа суштинска.
Доколку САД ги напуштат ОН, финансиските последици би можеле да бидат непосредни и тешки. Дури и да остане, администрацијата на Трамп не крие дека има намера да ги намали придонесите. Како најголем финансиски поддржувач на ОН, САД придонесоа со рекордни 18,1 милијарди долари во 2022 година, што претставува приближно 20% од вкупното финансирање на организацијата.
Имено, повеќе од 70% од придонесите на САД отидоа за само четири ентитети на ОН: 40% за Светската програма за храна, 12% за Високиот комесаријат за бегалци, 10% за УНИЦЕФ и уште 10% за Одделот за мировни операции. И бидејќи голем дел од ова финансирање беше канализирано преку УСАИД – агенција која Трамп ја затвори – можеби веќе исчезна.
Ова претставува уште еден удар за веќе недоволно финансираниот систем на ОН. Со оглед на актуелната геополитичка клима, не би било потребно ништо помалку од чудо за другите влади веднаш да се вклучат за да ја пополнат празнината. Како резултат на тоа, многу критични – па дури и спасувачки – програмите на ОН сега се изложени на ризик.
Но, промената на парадигмата во надворешната политика на САД не мора да го сигнализира претстојниот пад – ако не и целосен колапс – на мултилатерализмот и системот на ОН. Секако, администрацијата на Трамп многу јасно ја изрази својата предност за унилатерализам и принуда, користејќи ја својата моќ за малтретирање поединечни земји наместо да работи преку меѓународните институции. Како што водечката светска велесила ѝ врти грб на глобалната соработка, системот на мултилатерално управување што САД помогнаа да се воспостави пред речиси осум децении, може да почне да се разоткрива.
Парадоксално, сепак, активностите на Трамп би можеле да послужат и како катализатор за поголема меѓународна соработка, поттикнувајќи ги другите земји да соработуваат поблиску. Причината е едноставна: без разлика колку жестоко ја негира Белата куќа, најитните предизвици на човештвото се од глобален карактер. Тие нема да исчезнат само затоа што Трамп одбива да ги признае.
На крајот на краиштата, климатските промени, деградацијата на животната средина, екстремната нееднаквост, новите здравствени закани и ерозијата на стабилното вработување, сите ги надминуваат националните граници. Овие сили ја поттикнуваат социјалната и политичката поларизација низ светот, нагласувајќи ја потребата од колективни решенија.
Глобалната солидарност не е само морален императив, туку егзистенцијален. Охрабрувачки, многу политички лидери се чини дека го разбираат ова и остануваат посветени на мултилатерализмот и покрај влијанието на она што Џон Мејнард Кејнз некогаш го нарече „лудаци со авторитет“. Меѓународните преговори за оданочување, климатски активности и финансирањето за развој се движат напред, дури и без учество на САД. Всушност, отсуството на САД – кои премногу често дејствуваа како спојлер, дури и во претходните администрации – може да го отвори патот за поамбициозни и поефективни глобални договори.
Иронично, мултилатералниот поредок што Трамп се обидува да го уништи во голема мера им служи на интересите на глобалните елити и моќните земји како САД, често на сметка на огромното мнозинство од светското население. Во оваа смисла, сегашната клима на несигурност и пресврти може да претставува единствена можност да се изгради вистинско меѓународно движење за прогресивни промени.
Џајати Гош е професорка по економија на Универзитетот во Масачусетс Амхерст, член е на Комисијата за трансформациска економија на Клубот на Рим и копретседател на Независната комисија за реформа на меѓународното корпоративно оданочување.
Превод: Ј. Ѓ.
Текстот е преземен од Project Syndicate и објавен на FRONTLINE. Линк до оригиналот: Will the United Nations Survive Trump 2.0?
