ФронтКосмос дел XI: Техносигнатури
Кога човештвото првпат почна да го слуша космосот со радио-телескопи, не беше сосема сигурно што бара. Некои научници очекуваа природни феномени, други бараа математички шеми, а трети се надеваа дека можеби ќе слушнат нешто што не е создадено од природа. Денес тоа барање се нарекува потрага по техносигнатури – траги од технологија што можеби се создадени од интелигентна цивилизација.
Овие техносигнатури можат да бидат радио-сигнали, оптички пулсови, необични затемнувања на ѕвезди, хемиски отпечатоци во атмосфера, па дури и топлински „вишоци“ што би укажувале на огромни мегаструктури. Но пред да стане строга научна дисциплина, потрагата беше дефинирана од неколку мистерии. Три од нив остануваат најзначајни: WOW! сигналот, мистериозниот BLC1 и чудната ѕвезда KIC 8462852. Тие не само што ги возбудија научниците, туку го научија SETI како да разликува ентузијазам од наука.
WOW! – Радио збор од 72 секунди
На 15 август 1977 година радио-телескопот Big Ear во Охајо го забележа најпознатиот необјаснет космички сигнал во историјата. На хартијата со податоци се појави вертикален пик со вредности што не личеа на типична радио-бучава. Астрономот Џери Ехман го заокружи и напиша „WOW!“ – еден збор што остана познат до денес. Сигналот траеше 72 секунди и беше силен, чист и потполно различен од познатите природни извори.
WOW! не беше авион, не беше сателит, не беше познато природно зрачење, не беше ехо и не беше сигнал со човечко потекло. Никогаш не се повтори. Регионот од каде што дојде – околу соѕвездието Стрелец – беше празен и пасивен. Дури во 2022 година астрономите предложија можно објаснување: можеби потекнувал од ѕвезда слична на Сонцето со планета во потенцијално населива зона. Не е доказ, но е најзатегнатата трага што ја имаме.
Повеќе од четири децении подоцна, WOW! останува најсилниот кандидат за техносигнатура и најкраткиот можен „поздрав“ што можеби некогаш сме го добиле.
BLC1 – Највозбудливиот лажен аларм
Во 2020 година австралиската радио-опсерваторија Мурриијанг регистрираше сигнал што веднаш украде внимание. Името BLC1 звучеше обично, но сигналот не беше. Се појавуваше постојано, беше на исклучително тесна фреквенција, имаше стабилна форма и не личеше на познат природен процес. Некои научници го опишаа како „прв сериозен кандидат по WOW!“.
Немајќи брзо објаснување, SETI ја започна најтемелната анализа направена дотогаш. По една година истражување, беше утврдено дека BLC1 не е вонземјански сигнал, туку артефакт на електрониката на самиот телескоп. Тоа што изгледаше како технолошки потпис било последица на човечка технологија, само не намерна, туку сопствен шум.
Иако беше разочарување за романтичарите, за науката беше огромна победа. BLC1 ги зацврсти процедурите за анализа и создаде нови алгоритми што денес ја штитат потрагата од лажни позитиви. Тоа не беше повик од далечна цивилизација – но беше причина SETI да стане посилен, попрецизен и побескомпромисен.
KIC 8462852 – Ѕвездата што премногу трепери
Во 2015 година вселенскиот телескоп „Кеплер“ забележа ѕвезда што се однесуваше сосема различно од нормалните. KIC 8462852, подоцна наречена Tabi’s Star, имаше затемнувања што не личеа на планетарни транзити. Светлината паѓаше понекогаш за 5%, понекогаш за 15%, а понекогаш за над 20%. Ниту една планета не може да ја затемни својата ѕвезда толку многу.
Изненадувањето беше толку големо што дури и во научни кругови се спомна можноста за мегаструктура – потенцијално огромен рој панели или конструкции налик Dyson сфера. Но со текот на времето, по повеќегодишни анализи, се покажа дека најлогично објаснување е комбинација од прашина, неправилни облаци материјал и веројатно кометен рој.
Тоа не беше сигнал и не беше техносигнатура, но беше школски пример за тоа како науката ги проверува најекстремните можни сценарија. KIC 8462852 ни покажа како би изгледал еден „кандидат“ за мегаструктура и кои тестови мора да ги помине.
Што ни кажуваат овие три случаи?
WOW! ни покажа дека можеме да добиеме нешто навистина необјаснето. BLC1 ни покажа дека мора да бидеме внимателни и да ја филтрираме сопствената технологија. KIC 8462852 ни покажа дека необичните феномени не треба веднаш да се објаснуваат како техносигнатури, туку како природни процеси што сè уште не ги разбираме.
Овие три случаи ја формираат современата логика на SETI – почетно возбудување, строга верификација и конечна научна дисциплина.
Потрагата денес – како изгледа современиот лов по техносигнатури?
Во 2020-тите SETI се промени драматично. Науката повеќе не бара само радио-сигнали, туку следи широк спектар на можни потписи. Денешната потрага вклучува радио-техносигнатури како насочени радио-снопови, математички шеми и стабилни фреквенции; оптички техносигнатури како исклучително силни ласери што би биле видливи преку светлината на ѕвезда; транзити што би укажале на мегаструктури како неправилни затемнувања многу поголеми од планета; атмосферски техносигнатури како сложени хемиски соединенија што не се создаваат природно; индустриски потписи како вишок инфрацрвена топлина што би настанала од огромни технолошки ројеви.
Современите инструменти како MeerKAT, Пан-СТАРС, TESS и идниот SKA овозможуваат резолуција и чувствителност какви што SETI никогаш немал.
Тишината како мистерија: ако постојат, зошто не слушаме ништо?
Ферми-парадоксот и понатаму е темната позадина на секоја ваква потрага. Можеби техносигнатурите се премногу слаби, или премногу ретки, или цивилизациите траат кратко; можеби сигналите исчезнуваат во космичкиот шум, а можеби сите цивилизации се замолчени и само слушаат – но никој не праќа прв.
Современата наука не ја толкува тишината како доказ дека никој не постои, туку како доказ дека потрагата дури сега навистина почнува.
Зошто оваа потрага вреди?
Потрагата по техносигнатури не е романтична желба да се најде „другиот“, туку научен процес што нè учи што значи да сме технолошка цивилизација. Барајќи траги од други, ние ги откриваме границите, опасностите и можните исходи на сопствената иднина.
WOW!, BLC1 и KIC 8462852 не се гласови од космосот, но се најострите лекции за тоа како треба да слушаме. Некогаш можеби ќе добиеме сигнал што нема да може лесно да се објасни. И кога ќе дојде тој момент, ќе бидеме подготвени.
Извори: Ohio State University Radio Observatory Archive, International Astronomical Journal, Analysis of WOW! Candidate Stars (2022), Breakthrough Listen Collaboration, Nature Astronomy (2021), Boyajian et al., The Astronomical Journal (2016–2020), NASA – Technosignatures Program, SETI Institute, Breakthrough Listen Project, Nature Astronomy, The Astronomical Journal, European Southern Observatory, MeerKAT Radio Observatory, Kepler Mission Archive.
Редакција Фронтлајн во соработка со ChatGPT и Gemini
Прочитајте и ФронтКосмос X дел:
Космосот што размислува: Науката зад идејата за свесен универзум
