Неколку часа откако два силни земјотреси ја погодија јужна Турција, добро подмачканите тркала на хуманитарната помош почнаа да се вртат во Шведска и Финска.
Нордиските нации се заглавени во нешто како ќор-сокак со Анкара околу нивното членство во НАТО – додека турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган го задржува процесот, барајќи Стокхолм и Хелсинки да исполнат строги критериуми пред да продолжат со ратификацијата.
Значи, дали „земјотресната дипломатија“ може да го омекне ставот на Турција кон кандидатите за НАТО?
Во 1999 година силен земјотрес се случи во близина на турскиот град Измит, а Грците беа меѓу првите кои одговорија со помош, и покрај децениското непријателство меѓу двата соседа. Неколку месеци подоцна, кога земјотрес со јачина од 6 степени ја погоди Атина, Турците возвратија со помош.
Покажувањето на добрососедска добра волја доведе до тоа Грција да се откаже од своите приговори за Турција да стане земја кандидат за ЕУ — нешто што креаторите на политиката во Финска и Шведска се надеваат дека ќе се повтори.
Каква помош дадоа Шведска и Финска?
Швеѓаните досега дадоа 3,3 милиони евра хуманитарна поддршка и испратија повеќе од 50 експерти за пребарување и спасување, кучиња трагачи и медицински тимови во Турција.
„Основната поддршка со која Шведска веќе придонесува прави голема разлика на теренот во Турција и Сирија“, рече шведскиот министер за меѓународна развојна соработка Јохан Форсел.
Форсел рече дека неговата влада дејствувала „брзо и решително“, но д-р Пол Левин од Институтот за турски студии на Универзитетот во Стокхолм рече дека тие можеле да се движат побрзо.
„Шведска доцнеше да обезбеди помош“, рече Левин.
„Не мислам дека тоа е недостаток на обид или волја, туку дека Шведска не е добра во брз одговор при катастрофи“, рече тој за Еуроњуз, наведувајќи ги критичните кралски комисии во официјалните одговори на цунамито во Азија во 2004 година и пандемијата Ковид-19.
„Мислам дека за жал не сме добри во одговорот при катастрофи“, рече Левин.
На ниво на ЕУ, Шведска — која во моментов претседава со Европскиот совет — го свика механизмот за интегриран политички одговор на кризата на блокот минатата недела, за да ја координира сета поддршка на ЕУ и за Турција и за Сирија на политичко ниво.
Шведскиот премиер Улф Кристерсон и Урсула фон дер Лајен, исто така, најавија дека ќе организираат меѓународна донаторска конференција за Турција и Сирија во март.
Во Финска, владиниот одговор беше прилично брз и силен, и гласно телеграфираше до Анкара.
Хелсинки обезбеди загреано итно сместување, вклучувајќи шатори и печки, за 3.000 луѓе; и координирана испорака на залихи преку НАТО.
Финците, исто така, испратија експерти за пребарување и спасување, а исто така придонесуваат мултилатерално преку Централниот фонд на ОН за одговор при итни случаи, кој досега даде 50 милиони долари (46,65 милиони евра).
„Десетици илјади луѓе загинаа, а уништувањето е многу големо. Потребата за итно сместување во областа погодена од земјотресот е огромна“, рече финската министерка за внатрешни работи Криста Миконен.
„Со испраќање материјална помош, Финска има за цел да им помогне на луѓето да ги задоволат нивните основни потреби. Важно е што поскоро да обезбедиме помош за подрачјето на земјотресот.
Каква е ситуацијата во Анкара?
Дали турската влада има пропусен опсег да се справи со апликациите на НАТО во време на криза без преседан е дискутабилно.
Со општите избори кои сè уште се закажани за 14 мај, Ердоган ја користеше Шведска (и во помала мера Финска) како политичка сламка, сликајќи ја земјата како место во кое се засолнуваат терористи и како ризик за националната безбедност на Турција.
Ако изборите некако се одложат, на Ердоган можеби ќе му треба маглар како одвраќање за се поголемите политички проблеми дома, тактика што можеби нема да функционира толку добро по втор пат.
„Вестите на НАТО во Финска не зедоа целосно предвид како оваа огромна човечка катастрофа го промени турскиот политички пејзаж и дискусија“, објасни Озан Јанар, фински политичар кој е роден во Турција и служел како пратеник на Зелените од 2015 до 2019 година. .
„Во моментов целиот турски фокус е на овие земјотреси и ќе остане на земјотресите многу долго“, изјави Јанар за Еуроњуз.
Јанар рече дека мисли дека е малку веројатно некој турски политичар да се обиде да го оддалечи фокусот од какви било официјални пропусти во подготвеноста или одговорот за земјотреси, бидејќи тие ќе се најдат „среде огромна политичка критика“.
„Луѓето се лути Турција не беше подготвена за ова, а државните акции по земјотресите беа многу бавни. Луѓето би биле силно разочарани и би го критикувале режимот доколку почнат да зборуваат за НАТО, што не е главна тема во Турција сега“, рече Јанар, кој повторно се кандидира за пратеник на пролетните избори во Финска.
Какви се шансите за земјотресна дипломатија како во 1999 година?
Пол Левин од Универзитетот во Стокхолм смета дека шансите се мали дека што било што Шведска и Финска ќе направат за да помогнат со хуманитарна помош ќе ја придвижи иглата за Турција за ратификување на членството во НАТО.
„Едноставно не гледам никакво вистинско влијание во однос на односите со јавноста на турската страна“, рече отворено тој, опишувајќи ја Турција како земја со „неуредна“ политичка ситуација.
Сосема спротивно: „Ако Ердоган види дека е повреден од ова и види дека нема да може да победи на изборите, тој има силен поттик да ги одложи“, рече Левин и додаде дека колку Ердоган станува политички поочаен, толку попривлечни ќе бидат таквите тактики. Мислам дека тој ќе направи речиси сè за да биде реизбран.
Тоа би можело да значи продолжување на демонизирањето на Стокхолм особено, поради неуспехот да ги депортира Курдите за кои Турција вели дека се осомничени за тероризам.
Анкара сака Финска и Шведска да депортираат околу 130 „терористи“ пред да ги одобри нивните кандидатури за влез во НАТО. Ердоган во јануари изјави дека нордиските земји мора да ги „предадат терористите“, при што Шведска рече дека Турција поставила барања кои не можеле и нема да се исполнат.
„Можеби е малку рано да се шпекулира што ќе се случи, но досега не видов ниту еден од позитивните резултати на дипломатијата“, рече Левин.
Извор: Еуроњуз
Подготви: А. Р.
