Пишува: ВАНЧО ОРДАНОСКИ
Од античките митови за автомати до софистицираните системи за вештачка интелигенција денес, нашето патување со ВИ е нешто извонредно. Нема подобар начин да го истражиме ова патување отколку низ призмата на книгата Човекот, роботот и дигиталниот бог од Џабир Дерала и Валентин Нешовски.
Почетоците
Да започнеме со патување низ историјата, многу пред компјутерите да бидат дури и идеја во умот на Алан Туринг.
Концептот на вештачки битија датира уште од античките митови. Сетете се на Хефест, грчкиот бог на ковачите, кој создаваше автомати за да му помагаат. Овие беа најраните приказни каде што луѓето замислуваа машини што можат да мислат и дејствуваат самостојно.
Како што се спомнува во книгата, “на почетокот беше зборот”, истакнувајќи како дури и античките приказни се вртеа околу создавањето и анимирањето на неживи објекти.
Литературна еволуција
Да поминеме понапред, во 20-тиот век, кога ВИ почна да добива појасна форма во литературата.
Еден од најзначајните придонеси припаѓа на Исак Асимов со неговото капитално дело, Јас, робот. Асимов не само што пишуваше приказни; тој ги постави познатите Три закони на роботиката, замислувајќи свет каде што роботите можат да коегзистираат со луѓето без да предизвикаат штета. Книгата поставува прашања за свеста, идентитетот и што значи да се биде човек.
Асимов не е сам. Да не ги заборавиме и другите значајни дела како Сонуваат ли андроидите електрични овци? од Филип К. Дик, кое го инспирираше култниот филм Блејд Ранер.
Овие наративи ги истражуваа етичките и филозофските димензии на ВИ, поставувајќи прашања за свеста, идентитетот и што значи да се биде човек.
Големиот екран
Фасцинацијата со ВИ лесно премина во на големиот екран.
Филмот 2001: Одисеја во вселената од Стенли Кјубрик ни го претстави ХАЛ 9000, префинетиот, но малку хомицидален ВИ со кадифен глас. Сетете се на страшните зборови на ХАЛ, “Извини, Дејв, се плашам дека не можам тоа да го направам”. Тие зборови совршено ја опишуваат нашата страв од губење на контролата над нашите креации.
И секако, тука е и серијата Терминатор, каде што Скајнет, воена ВИ, станува свесна и одлучува дека човештвото е неговиот непријател. Воздигнувањето на Скајнет и последователната борба за опстанок против машините е силен потсетник на нашите длабоки стравови за ВИ. Идејата дека нашите креации еден ден може да се свртат против нас е тема која силно одекнува, илустрирајќи го мечот на технолошкиот напредок кој има две острици.
Денешната ВИ
Во денешнинава, ВИ се префрли од светот на научната фантастика во нашиот секојдневен живот. Имаме ВИ системи кои дијагностицираат болести, возат автомобили и дури создаваат уметност (или „создаваат“, во наводници, зависно од различните интерпретации).
Компании како OpenAI развија модели како GPT-4, кои можат да генерираат текст сличен на човечкиот. Не се возбудувајте премногу – некои велат, веројатно погрешно, дека GPT-4 е само напредна статистика на од голем број на зборови.
Модерната ВИ не сонува за електрични овци ниту планира светска доминација… сѐ уште.
Како што и во книгата се дискутира, напредокот на ВИ е и возбудлив и застрашувачки, инкарнирајќи ги нашите најголеми надежи и стравови.
Недостатоци и предности
ВИ е импресивна, но не е без недостатоци. ВИ системите можат да бидат пристрасни, одразувајќи ги предрасудите присутни во нивните податоци за тренинг – ова е еден од клучните моменти. И тие, исто така, можат да направат грешки, понекогаш смешни. На пример, неодамна Google беше критикуван бидејќи нивниот ВИ Џемини тврдеше дека претседателот Обама е муслиман, или дека треба да ставите лепак во сосот од пицата, за да биде погуст…
Но, од друга страна, ВИ има огромни предности. Може да обработи огромни количини на податоци многу побрзо од кој било човек, правејќи го непроценлив во области како медицината, каде што може да помогне во идентификувањето на болести во раните фази.
Оваа дуалност е повторлива тема во Човекот, роботот и дигиталниот бог, каде авторите ги истражуваат и потенцијалите и замките на ВИ.
Надежи за Иднината
Што носи иднината? Има многу оптимизам. ВИ има потенцијал да реши некои од најголемите предизвици на човештвото, од климатските промени до лекувањето на болести.
Замислете свет каде што ВИ ни помага да живееме поздрави, поефикасни животи. Но, оваа иднина зависи од тоа како ги управуваме и развиваме овие технологии.
Книгата вешто ги дискутира овие можности, сликајќи слика на иднина каде што ВИ може да не доведе до утописко општество или да донесе непредвидени предизвици.
Стравот од непознатото
Историски гледано, секоја нова технологија е дочекана со страв и пророштва за пропаст. Кога беше претставена парната локомотива, луѓето се плашеа дека човечкото тело не може да издржи брзина поголема од 30 милји на час. Тие се плашеа дека возовите ќе предизвикаат крави да престанат да даваат млеко и дека нивната бучава ќе предизвика лудило. Пред првите автомобили мораше да оди човек со црвено знаменце, предупредувајќи за „огромната“ опасност.
Но, со текот на времето, новите технологии ја докажаа својата вредност и станаа незаменливи. Возовите го револуционизираа патувањето и трговијата, а автомобилите го трансформираа нашиот секојдневен живот.
Вештачката интелигенција, исто така, е на слична траекторија. Иако постојат легитимни грижи и предизвици, од суштинско значење е да се запамети дека стравот често ги следи иновациите. Колку повеќе ја разбираме и усовршуваме вештачката интелигенција, толку таа ќе станува интегрален дел од нашето општество, исто како возовите и автомобилите.
Ова чувство се повторува во Човекот, роботот и дигиталниот бог, каде што авторите нè потсетуваат дека „секое поглавје е како посебен блок од компјутерски сервери што опкружени со гигантски вентилатори за ладење на процесорите“.
(продолжува)