Дезинфомрациите се само мал дел од хибридносто војување против демократските вредности. Сите сме сведоци дека демократскиот свет изгуби и сеуте губи во нивна одбрана. Во многу прилики и самата не можеше да се одбрани од таквите напади“, изјави Марјан Забрчанец, експерт за комуникации и граѓански активист, на третиот панел од меѓународната конференција „Украина и светот: Отпор против агресијата, победа над авторитаризмот“, насловен „Дезинформациите како оружје: Спротивставување на дезинформациите и хибридното војување“.
Мора да ги разбереме хибридните напади како напади кои водат и на крајот ќе доведат до сериозни конфликти меѓу граѓаните, меѓу групите, меѓу народите и меѓу државите – тоа се вистински војни – војни на кои веќе сме сведоци на повеќе фронтови низ светот, војни во кои невини луѓе веќе страдаат и ќе продолжат да страдаат, а оние кои најмногу ќе страдаат ќе бидат маргинализираните и послабите граѓани.
Дезинформациите доведуваат до распаѓање и дестабилизација.
Да го погледнеме овој регион. Имаме активен спор меѓу Северна Македонија и Бугарија и го имаме одбивањето на македонската влада да ги исполни своите уставни обврски – исходот е блокирана европска интеграција на земјата. Ова не е само билатерално прашање; навлегува длабоко во регионалните и геополитичките односи.
Погледнете ги случувањата во Србија – протестното движење и радикализираното однесување на тамошната власт, тензиите и шок бомбите во тамошниот Парламент денеска.
Погледнете ја ситуацијата околу Додик во Босна и Херцеговина.
Балканот повторно врие. Постои ризик од сериозен регионален безбедносен проблем.
Оваа ситуација беше предизвикана, меѓу другото, од долготрајните дезинформации и хибридни влијанија од Исток против Запад, од режими против демократии.
И, ако пред некое време велевме дека креаторите и дистрибутерите на дезинформации се скриени во некои подруми и дека демократијата ќе победи затоа што демократите ги држеа главните текови во демократскиот и западниот свет, денес веќе не е така – истите тие што шират лажни вести од подрумите, денес се мејнстрим политички играчи, лидери на исти држави и влади излегоа на високо ниво, а денес излегоа исти држави и влади. диктираат политички текови. Со други зборови – се влошува.
Она што е нејасно е дали ќе се соочиме со конфликти во кои две или повеќе страни ќе се судрат со војна или дали конфликтите ќе продолжат да бидат предизвикани од хибридни напади – на пример, хаос во образовниот училишен систем поради масовни лажни извештаи за лажни бомби или координирани експлозии на пејџери или хаос во сообраќајот поради упади со мобилни уреди во системот на Google Maps. Сепак, се влошува.
На Северна Македонија исто така не и оди добро ниту во одбраната ниту во спречувањето на дезинформации и хибридни напади.
Граѓанското општество и медиумите не ја прифатија подадената рака за заедничка борба против дезинформациите од Владата во периодот 2018 – 2021 година. Тие не се организираа ниту да направат ништо повеќе од проверка на фактите. Денеска прашање е дали програмите за проверка на фактите ќе опстанат со оглед на тоа што МЕТА веќе ја прекина соработката со нив, а УСАИД речиси и да не постои.
Владата на Северна Македонија беше признат лидер во транспарентноста и отвореноста во регионот од 2018 до 2023 година. Но, денес имаме влада која нема намера да се занимава со дезинформации. Од оваа власт треба да очекуваме укинување на транспарентноста и отчетноста, окупација и контрола на медиумскиот простор, атак на слободите и назадување на медиумската и демократската писменост на младите. Само така може да дејствува влада блиска до Орбан.
Па, како да се справиме со ваква криза?
Прво, потребен ни е притисок за транспарентност – изложување и демаскирање. Граѓанските организации, активистите, новинарите треба да се залагаат за транспарентност и одговорност на сите нивоа. Да истражува, да копа по факти, да критикува, гласно да поставува прашања додека не се даде одговор и да биде гласен за секое неодговорено прашање.
Второ, потребни ни се одлучни активности од страна на демократските влади и институции – во земјите или општините каде што постојат во Европа. Добар пример за тоа е одлуката на Уставниот суд на Романија да ги поништи изборите поради надворешни хибридни влијанија во корист на еден од кандидатите, се разбира блиски до Путин.
Трето, потребна ни е самоорганизација на алтернативни онлајн платформи кои не се контролирани од Илон Маск и таквите како него. Неопходна е хибридна акција за да се разоткријат дезинформаторите и да се промовираат факти и вистини. Доаѓа време кога вистината треба да тече и од улиците и од онлајн подрумите. Нашите канали за акција се јавните простори и безбедните онлајн платформи кои не се под контрола на политичките магнати. Ни треба повеќе содржина. Треба да произведеме два демократски подкасти за секој антидемократски. Содржината е крал. Без содржина, без победа.
Четврто, ни треба силно НАТО. Неопходно е НАТО да остане посветен на спротивставувањето на хибридните напади и да ги промовира главните демократски наративи. Исто како што тоа го прави од почетокот на руската воена агресија против Украина. НАТО мора да ја продолжи својата одлична комуникациска битка, без оглед на позициите на САД за политиките на НАТО.
И конечно, ни треба одлучна Европа. Евидентното повлекување на американското влијание на Балканот сугерира дека нашата последна можност за интеграција во ЕУ можеби се ближи. Во меѓувреме, и руските и турските интереси стануваат се поизразени во нашиот регион. Зборувајќи за Северна Македонија и регионот, за жал, напорите на ЕУ да ги пренесе своите вредности и можности не секогаш биле усогласени со конкретна испорака. Оваа неконзистентност доведе до губење на кредибилитетот кај пошироката јавност – Така, ЕУ овде почна да го губи својот кредибилитет, но загубата се прошири и на сите оние политички партии, групи и организации кои јавно се залагаат за европска интеграција.
Сепак, поддршката на нашите граѓани за патот кон ЕУ останува стабилна, 65% во моментов и тоа е прозорец на можности. Европа мора да го исполни она што веќе го вети и уште повеќе – ЕУ треба да дефинира нови резултати за да го обнови јавниот наратив и јавната поддршка во Северна Македонија и во регионот.
Без разлика дали тоа ќе биде голема финансиска поддршка за капитални проекти, дали ќе биде нова инвестиција во воспоставувањето на Западен Балкан како отворена економска зона и единствен пазар, или можеби влез на нашите земји во Шенген системот или можеби вклучување на регионот во некој иден европски штит – сега е време, потребна е одлука и акција – ЕУ мора да го испорача овој пат за да се спротивстави на дезинформациите на Европа“, изјави Забрчанец.
Извор: Цивил Медиа
