На Фронтлајн, во сабота, го претставуваме романот „Кругови“ издание: „Или-Или“ на авторката Тина Иванова.
Ова е современа книга – новела која обработува неколку ликови коишто живеат надреален живот, меѓутоа чие поведение, е поттикнато од објективните општествени, политички и социо-културни случувања. Нејзината кружна симболика потекнува од ликовите коишто тргнуваат од едно место и повторно се враќаат на истото тоа место, без притоа да ја остварат целта што си ја замислиле – да ја изживеат сопствената револуција.
Како што ќе напише рецензентот на оваа книга, д-р Александар Прокопиев, „она што го одликува кусиот роман ‘Кругови’ е што на мал број страници се прикажува еден свет на секојдневјето скопско, современо, денешно, што не е само одраз на сегашниот живот на главната јунакиња, туку и средба со некои вечни дилеми, што веројатно го мачат посензитивниот и поумен човек, секогаш. Притоа, би истакнал една специфична карактеристика на Иванова што мене многу ми се допадна. Тоа е користењето на јазикот. Имено, таа не спаѓа во оние писатели кои би копале во некои архаизми или дијалектизми, но нејзиниот јазик е многу сочен. Тоа е едноставно затоа што има внатрешна поткрепа, дејствува многу индивидуално и лично, од една страна, и препознатливо, од друга страна. Некој поупорен критичар би нашол во прозата на Иванова елементи на филмско сценарио, визуелни елементи во секој случај, затоа што она што доаѓа како плод на визуелното искуство, а тоа е монтажата, дијалозите, атмосферата, има многу визуелни наслојки. Но, токму тоа му дава на ‘Кругови’ една современа постмодерна структура, што сигурно ја вклучува Иванова во редот на најљубопитните истражувачи во новата македонска проза“.
„Кругови“, затоа што асоцира на почетокот и на крајот на животот, на повторното раѓање и повторно умирање.
2 ДЕЛ
МАЈКА МИ
Ѝ кажав на мајка ми дека ќе пишувам нешто кое потоа можеби, можеби ќе се претвори во книга. Ме погледна пред што било да изусти, онака како што ме гледа секогаш кога сака да ми каже дека мене не ме бидува за тоа нешто. Со ладен и воздржан презир, за да не ја сетам дека го мисли тоа. Тие неколку секунди кои извираат од нејзините зелени очи што во таквите моменти бледнеат и одат накај сино, испрано и празно синило како мирен океан со хоризонт до недоглед кој само што се смирил по силна бура, отсекогаш ме терале да размислувам за двосмисленоста на мајка ми. Тој ладен поглед проследен со цинична гримаса која ѝ ги прави усните да ѝ одат накај лево, ме вади од такт. Таа нејзина фаца често сум ја гледала во мојот живот. Не ѝ се лутам. Тоа го разбирам како силна поврзаност меѓу мене и мајка ми. Како да сме едно единствено. На крајот, од едно сме создадени. Мојата несигурност таа ја прима.
Иако, сега ме гледа малку поинаку. Ме гледа, ама како да не ме гледа. Ми зборува, но гласот ѝ го слушам како од придушен звучник. Зборовите ѝ се лелеави. Се клатат како прв млечен заб.
„Миро, ќерка ми сака да пишува книга. Прашај ги книгите, има ли некоја ненапишана?“, му довикнува мајка ми на Миро со доза на сарказам, кој често доаѓа кај неа во книжарницата сместена на улица, на скопскиот плоштад, под отворено небо, книжарницата која е ограбувана, наврната, одвеана, испечена, времето ѝ пркоси, но таа секогаш раѓа нови писанија. Книгите на Миро му се најверен пријател. Со нив најдобро општи. Миро е нејзин чест гостин, а нивните разговори се движат со посредство на книгите, никогаш во очи, никогаш тет-а-тет.
„Е, има има. Ама, таа другите ќе ја пишуваат. Ќе биде црна со бели букви. Како рој мравки кои штотуку ги собрале лебните трошки што им паѓале на луѓето од устите, јадејќи ги лепињите за задушница“, вели Миро, смеејќи се со полуотворена уста од каде што му вират преостанатите два-три скапани заби. Многу е сиромашен. Исклучително гол. Секоја тенка паричка ѝ ја дава на мајка ми, а таа нему книга. Не чита сè. Само вкусно одбрано. Обично комплексни дела и сите, ама баш сите ја прозиваат смртта на некој посебен, чудесен начин. Миро, всушност, муабетите со Господарката често ги тера на шега, иако ние мислиме дека тоа е книгата.
Си заминува. Панталоните му се скинати на задникот. Како да го гризнало куче. Сигурно не ни забележува.
Мајка ми, пак, се чини не го слушна. За неа, секоја нова зима е голотија. Во песната што ја напишав за мајка ми секогаш и себе се пронаоѓам.
„Дишат ветрови ладни,
Во собава стражни,
Ѕвиждат сонови мачни,
Скршени мечти.
Прават облак над нас,
Прават немоќ во нас,
Моја драга мајко!
Сама си, ноќ и тишина,
Нова зима во голотија!
Прости ми моја драга мајко,
Прости ми што те убив,
Прости што ти ја исцицав сета крв,
Крвта што толку врело, жарно, гласно течеше,
Низ тебе, моја драга мајко,
Прости што те турнав во реката,
Реката која те однесе далеку од мене!“
„Се смрзнав. Денеска рекоа ќе било минус петнаесет. Еден од најладните денови оваа зима. Никој не купува книга. Кој ќе излезе од дома на ова ладново. Џабе седам!“
Зборува мајка ми, како самата со себе.
„Мамо, оди си дома“, ѝ велам. „Ќе се разболиш. Види си ги рацете. Кожата ти станала како стуткана хартија. Ме слушаш?“
„Да си одам. И онака рано се стемнува. Да почнам да си ги собирам јас моиве книги. Ајде, можеби утре ќе биде подобро“, вели таа со перде на очите. Како магла скаменета да ѝ ги покрила. Или, како да го наметнала врз себе белиот фустан со везена тантела кој тетка ми ми го шиеше за матурската прослава. А, околу неа сè црно.
Вели таа, ама не ме забележува. Гледа во мене, а со мислите е во немајкаде. Погледот ѝ е блед. Очите уморни. Капаците ѝ дошле до пола, а во останатото од отворот се наѕираат солзи. Остаток од солзи. Слично како кепенците на нејзините прозорци од куќата каде што живее. И кога врне, секогаш се полуотворени. Мајка ми сега не може да гледа во светлината. Ѝ пречи. На прозорците има траги од капки дожд. Ретко ги брише.
Сакав да ме погали. Секогаш ме гали како во сонот во кој често ја гледам како монахиња. Еднаш кога ѝ зборував за сонот кој ме плаши и ме буди со штрек, првпат не го извади соновникот да ми го прочита значењето. Само ми рече дека таа била св. Петка. Не знам. Го кажа тоа непромислено. Само сакав да ме погали. Изгледа рацете ѝ се суви, замрзнати или испечени, можеби ја болат.
Света Параскева – Петка, исцелителка на слепилото, неподвижноста и на неротките, била прогласена за светица во 180 година. Нејзините мошти подоцна се пренесени во Цариград.
„Со големо жалење им соопштуваме на сите роднини дека нашата мила ќерка Марта ненадејно почина. Погребот ќе се изврши в петок во 12 часот, на Градските гробишта во Бутел. Од натаженото семејство“.
„Мила Марта, никогаш нема да те заборавам. Биди сигурна дека еден ден ќе дојдам кај тебе. Прости ми, ама ќе се обидам да ти го издадам романот. Расказите… Што и да е. Ми се виде добро. Твој Ф.“
Скопскиот плоштад кој оддалеку го ѕиркав од мојата тераса, како да го надвисна тегобна измама која се прошири и во околината на Соборниот храм „Св. Климент Охридски“. Така ми мирисаше. Се подготвуваа избори. Само одразот на главниот зјаеше осветлен, озарен. Динамичен, покрај целата статика на социјалистичките згради. Изгледа тоа беше така, зашто ликот му е во тркалезна форма. Заспав. Се видов себе си до оној горе. Заедно бевме на плакат.
Тезгата со книги денес е празна. Останале само две заковани штици на кои пишува: „За спомен на Марта“.
Можеби биле во форма на крст. Сега се во форма на икс.
Знаев дека пишувањето за кое мајка ми се противеше еден ден ќе ме однесе во бездна од која никогаш повеќе нема да можам да се вратам. Бадијала беше сè, сепак, јас завршив таму каде што ми рече судбината.
Миро беше посебен човек. Таков досега не сум сретнала. Другите постојано му се потсмеваа. Најмногу за изгледот, ама и за невообичаеното однесување. Носеше панталони во сино каро, секогаш многу валкани, на нозете цокули кои му тропаа од железниот ѓон, на главата шапка од некој лесен материјал во драп боја и црешово црвена кошула. Во зима, истото, само црн капут. Го насловуваа „лудиот“, „црвениот панкер“, „книгољубителот“, или само „Миро будалата“. Одеше низ улиците, најмногу се врткаше околу плоштадот и си зборуваше самиот на себе, а мислите често се однесуваа за тоа што е животот и дали и како треба да се живее. Но, имаше некоја тага, длабока загриженост носеше на своите плешки, тоа му се гледаше во погледот. Ако не беше фокусиран на книгите, секогаш беше свртен надолу. Стравуваше да гледа во очи и ако му пријдеш, обично се фаќаше за некое дрво и силно го прегрнуваше неговото стебло сè додека не се оддалечиш.
Од нашата партија знаеја да се мајтапат и да кажат: „Миро за претседател, Миро да го закачиме на плакат, да гласаме да ни ја оправи државата, барем ќе бидеме единствени“. Нашата партија и онака беше посебна. Не постоеше во законите, во списите, во актите. Постоеше само во нашите глави.
Денес Миро уште доаѓа на тезгата со книги. Ќе ги погали штиците и ќе си замине. Како на гроб да остава цвеќе. Никој не знае каде и со кого живее. Не ја прашав мајка ми, можеби таа ја чува најголемата мистерија. Сепак, беше привилегирана, ако ништо друго, барем учеше од него за една малку чудна и понекогаш контрадикторна животна филозофија.
„Меѓу нас има многу измачени луѓе. Сиромашни, болни, страдалници. Ако им дадеш пари, ќе те убијат, ако не им дадеш, и понатаму ќе патат, ама ќе стојат настрана. Затоа, најдобро е да ѝ се посветиш на природата“.
Еднаш, оваа мисла на Миро мајка ми ја сподели со мене додека тагував за еден просјак, деденце, којзнае од каде дојдено, го изговарав во деминутив, оти го сожалував. Се разбира, на дедото му оставив некој денар, зашто знаев дека ниту ќе се збогати од моите пари ниту, пак, дека ќе биде посреќен. Миро зборуваше веројатно во глобална смисла.
Мајка ми ги заборави книгите. По загубата, се осами во своите одаи во уште поголема темнина. Живееше од плетење. Беше вешта со волницата, па правеше магични работи. Единствени. Сè додека можеше да гледа. Додека и последниот зрак од денот не се загуби меѓу валканите прозорци. Ме преплака, ја преплакав.
Роман во издание на „Или-Или“. Не е дозволено преземање на текстот без писмена дозвола од Редакцијата.
1 ДЕЛ, тука👇🏻
ФЕЉТОН: „КРУГОВИ“ – роман на Тина Иванова (издание: „Или-Или“) 1 ДЕЛ
