Одлуката на американската администрација на Доналд Трамп да ги укине санкциите против Милорад Додик и група негови соработници предизвика жестоки реакции во Босна и Херцеговина и во регионот. Според проценката на повеќето аналитичари и политичари, овој потег означува промена во американскиот пристап кон БиХ и е сигнал дека Вашингтон под водство на Трамп испробува нова стратегија за Балканот.
Канцеларијата за контрола на странски средства (ОФАК) на Министерството за финансии на САД објави дека Додик, членката на Претседателството на БиХ Жељка Цвијановиќ, повеќе од дваесет поранешни и сегашни функционери на Република Српска, како и бројни компании поврзани со нив, се отстранети од „црната листа“. Овие компании претходно беа обвинети дека се дел од мрежа на корупција што му овозможува на Додик да ја одржи политичката моќ и лично да се збогати.
ОФАК не понуди конкретно објаснување за причините за укинување на санкциите, кои досега вклучуваа забрана за патување во САД и замрзнување на средствата на територијата на САД. Стејт департментот подоцна изјави дека ова е „редовен годишен преглед на санкциите“ и дека одлуката е поврзана со оставката на Додик од функцијата претседател на Република Српска и поништувањето на контроверзните закони претходно усвоени од парламентот на ентитетот.
„Конструктивните активности преземени од Народното собрание на РС можат да придонесат за стабилноста на Босна и Херцеговина и да отворат простор за партнерство со Соединетите Американски Држави врз основа на заеднички интереси, економски потенцијал и просперитет“, се вели во соопштението на Стејт департментот.
Лобирање од сојузниците на Трамп и политичката позадина на одлуката
Според американските медиуми, укинувањето на санкциите е резултат на месеци лобирање во кое учествуваа бројни сојузници на Трамп – вклучувајќи ги Руди Џулијани, Мајкл Флин, Род Благојевиќ, Лаура Лумер и лобистот Марк Зел. Нивните компании имаа профитабилни договори со владата на Република Српска, во вредност помеѓу 100.000 и 300.000 долари месечно.
Тие го прикажаа Додик како жртва на политички прогон и неправда, која, како што тврдат, ја вршеле претходните американски администрации под Обама и Бајден. Додик, заблагодарувајќи му се на Трамп на социјалните мрежи, напиша дека „правдата победила“ и дека сè што се зборува за него е „пропаганда и лага“.
Сепак, дел од јавноста во Босна и Херцеговина ја гледа оваа одлука поинаку. Опозицијата во Република Српска оцени дека Додик „продал сè за лична корист“, додека бошњачките партии укажуваат дека ова е резултат на американскиот притисок што го ослабнал Додик политички. Градоначалникот на Бања Лука, Драшко Станивуковиќ, изјави дека „сметката за овие отстапки само ќе дојде“.
Од друга страна, министерот за надворешни работи на Босна и Херцеговина, Елмедин Конаковиќ, оцени дека Додик е „детрониран“ и дека неговиот политички пад е „голема добивка за Босна и Херцеговина“. „Неговото повлекување од политичката сцена е поважно од тоа дали тој лично има санкции или не“, рече Конаковиќ.
Пол Манафорт и политичките подготовки во Република Српска
Поранешниот советник на Трамп, Пол Манафорт, познат по својата работа со проруски политичари во Источна Европа, во последните месеци ја советуваше партијата СНСД на Додик за изборните кампањи и внатрешната политика. Иако Манафорт негираше каков било обид да влијае на американската политика, неговата вмешаност дополнително ги разгоре сомневањата дека Република Српска се обидела да обезбеди поповолен третман преку лични и политички врски во Вашингтон.
Додик формално се повлече од функцијата претседател на Република Српска кога беа укинати санкциите, но тој останува лидер на СНСД и близок сојузник на рускиот претседател Владимир Путин. Тој го најави Синиша Каран, поранешниот министер за внатрешни работи на Република Српска, кој самиот е под санкции на САД поради работа на закони насочени кон одвојување на ентитетот од БиХ, за свој наследник на изборите.
Пошироката политичка слика и последиците
Укинувањето на санкциите доаѓа во време кога БиХ се обидува да ги исполни условите за отворање преговори со Европската Унија. Американскиот притисок сега, според некои аналитичари, е насочен кон создавање постабилна рамка во која РС ќе учествува во усвојувањето на државниот буџет и реформските закони, но без сепаратистички потези.
Клучен тест за новиот американски пристап ќе биде однесувањето на СНСД на Додик во наредните месеци, особено во однос на усвојувањето на законите важни за европската интеграција на БиХ и назначувањето на главен преговарач со ЕУ. Советничката на Додик, Ана Тришиќ Бабиќ, сегашна привремена претседателка на РС, се споменува како најверојатен кандидат, што предизвикува силни реакции во бошњачко-граѓанскиот политички блок.
Извор: Нова.рс
