Паричката секогаш има две страни, која ќе ни се „падне“ во 2023 година?

Северна Македонија во 2023 година ја очекува постепено забавување на инфлацијата, којашто на среден рок би се вратила на историските стапки од околу два проценти, иако според најавите на ММФ светот, пред се европската економија ја очекува рецесија.

Сепак според Народната банка неопходни се структурни реформи коишто ќе ја зајакнат отпорноста на економијата, како одговорно, стратешки и одржливо делување на носителите на политиките, а гувернерката на Народната банка, Анита Ангеловска Бежовска вели дека секоја паричка има две лица, а секој период има и добри и лоши страни, а 2022 година, за жал, во светската историја ќе биде запомнета како уште една кризна година ‒ година во која започна војна на европска почва, година на енергетска криза, година во која светот забележа една од највисоките стапки на инфлација во изминатите неколку децении.

Токму поради тоа и сите централни банки, вклучително и ние, го променивме долгогодишниот курс на монетарната политика и започнавме со циклусот на нејзино затегнување.

Целта на овие промени е да се стабилизира растот на цените, и да се  спречи намалувањето на куповната моќ на граѓаните за Народната банка да обезбеди предвидливост во носењето на одлуките.

Под влијание на надворешни шокови

Овие епизоди, како и сегашната, објаснува гувернерката, во голема мера беа одраз на надворешни шокови коишто влијаеја врз нашата мала, отворена и енергетски зависна економија, но и на структурните слабости на економијата на кои во изминативе декади не им беше обрнато соодветно внимание.

-Будно ја следиме и оваа кризна ситуација и подготвени сме да преземеме натамошни чекори за да ја осигуриме среднорочната ценовна стабилност, којашто е предуслов и за одржлив економски раст и за подобар живот на граѓаните. В година очекуваме постепено забавување на инфлацијата, којашто на среден рок би се вратила на историските стапки од околу два процента, вели Ангеловска-Бежоска.

Според неа, годинава нè научи дека секогаш треба да мислиме и да дејствуваме еден чекор понатаму ‒ светот се соочува и допрва ќе се соочува со крупни промени, меѓу другите климатските и енергетските предизвици, но и дигитализацијата.

-Повеќе од очигледно е дека главниот акцент треба да се стави на одржливоста ‒ одржлива енергија, одржливо земјоделство, одржливи финансии. Затоа се потребни структурни реформи што ќе ја зајакнат отпорноста на економијата, па оттука сите ние кои сме носители на политики треба да мислиме и да делуваме одговорно, стратешки и одржливо, додава гувернерката.

ММФ со црно сценарио

Новата година ќе биде тешка за поголемиот дел од светската економија, потешка од минатата, поради истовременото забавување на САД, Кина и Европа, нагласи шефицата на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), Кристалина Георгиева, оценувајќи дека „половина од ЕУ“ ќе биде во рецесија во 2023 година.

Оваа криза доаѓа во тежок момент кога војната во Украина, растот на цените, повисоките каматни стапки и ширењето на Ковид во Кина тежат врз глобалната економија.

Во октомври ММФ ги намали прогнозите за растот на глобалната економија за 2023 година.

-Очекуваме една третина од светската економија да биде во рецесија“, рече Георгиева во информативна емисија на Би-Би-Си. Дури и во земјите кои не се во рецесија, стотици милиони луѓе ќе го почувствуваат тоа како рецесија, додаде таа.

Во октомври, ММФ ја намали својата перспектива за глобалниот економски раст во 2023 година, наведувајќи го континуираниот притисок од војната во Украина и инфлаторните притисоци и високите каматни стапки создадени од централните банки, како што е Федералните резерви на САД, за умерено зголемување на цените.

Влијанието на Кина

Георгиева рече дека Кина, втората по големина економија во светот, најверојатно ќе расте со или под глобалниот раст за прв пат во 40 години, бидејќи бројот на случаи на COVID-19 се зголемува по завршувањето на ултра строгата политика за стапка на инфекција со нула.

-Згора на тоа, очекуваното зголемување на инфекциите со Ковид во наредните месеци веројатно дополнително ќе ја погоди нејзината економија и ќе го забави регионалниот и глобалниот раст, рече Георгиева, која отпатува во Кина кон крајот на минатиот месец.

САД најотпорни

Во меѓувреме, американската економија се издвојува и би можела да го избегне целосниот колапс што веројатно ќе влијае на дури една третина од економиите во светот.

„САД се најотпорни и би можеле да избегнат рецесија. Гледаме дека пазарот на трудот е сè уште доста силен“, рече Георгиева.

Пазарот на труд во САД ќе биде во фокусот на вниманието на претставниците на Федералните резерви, кои се желни да ја намалат побарувачката за работна сила за да го намалат притисокот врз цените. Првата недела од новата година носи многу клучни податоци за работните места, вклучително и месечниот извештај за нефармските плати, кој се очекува да покаже дека економијата на САД додаде 200.000 работни места во декември и стапката на невработеност остана на 3,7%, речиси најниска од 60-тите наваму.

Какви се прогнозите за Германија

Германските економски прогнози за оваа година се мешани. Рецесијата не се очекува да биде толку длабока како што се предвидува, а инфлацијата се очекува да остане висока, околу 7% во текот на годината.

Како што предвидува министерот за економија Роберт Хабек, земјата обезбеди снабдување со енергија и без руски енергетски извори, но најголемиот проблем на германската економија останува недостатокот на квалификувана работна сила и високите трошоци за енергија.

Закрепнувањето на германската економија по ограничувањата поради пандемијата беше грубо прекинато со војната во Украина. Германската влада реагираше на енергетската криза – недостиг од енергенси и високи цени – релативно брзо, а пред се великодушно со 200 милијарди помош за компаниите и домаќинствата, што, според Стефан Кутс, одговорен за економските прогнози на Економскиот Институтот во Кил, кој исто така ја советува германската влада, е премногу широк и лошо насочен.

„Тоа е премногу широко и поддржува и приватни лица на кои не им е потребна таа помош, што значи дека ја зголемува куповната моќ во дел од приватниот сектор, предизвикувајќи инфлација. Треба да бидеме повеќе насочени за да останеме во стабилни води.

Германија се соочува со период на стагнација, се очекува следната година, особено во втората половина, економскиот раст да биде повисок од само 0,3% на годишно ниво, а само еден процент повисок во 2024 година, а за ова германската политика ќе мора да направат многу домашни задачи, проценува Кутс.

„Прво енергетската криза да се реши поинаку, прво да се зголеми снабдувањето, да ни требаат повеќе извори на енергија од претходно, тука спаѓаат долгорочните договори за терминали за течен гас, не треба да се дозволи затворање на ниту една нуклеарна централа, но напротив, размислете повторно, повторно поврзете ги сите 6 нуклеарни централи на мрежата“.

Повеќето Германци го поддржуваат и продолжувањето на рокот за нуклеарните централи. Германското Министерство за финансии, предводено од Кристијан Линднер од либералните Слободни демократи, подготвува стратегија за зголемување на конкурентноста на Германија, која вклучува продолжување на работата на три нуклеарни централи, како и даночни олеснувања за компаниите, предлог за одложување на зголемувањето во цените на CO2 во 2024 година и да се укине забраната за таканаречениот фракинг. Зелените во Владата не ги поддржуваат последните два предлози. Изгледите за првата половина на 2023 година не се добри, но веќе во втората половина предвидуваат помала неизвесност, значително зголемување на платите и намалување на инфлацијата.

Соња Танеска / Цивил Медиа