Откако рускиот претседател Владимир Путин им нареди на своите војници да ја нападнат Украина, едно прашање ги вознемирува европските влади повеќе од речиси секое друго: Што ќе се случи ако Москва го исклучи гасот?
Заканата за намалување на испораките на руски гас за европските земји, од кои повеќето се потпираа на него со години за да ги загреат домовите и да ги напојуваат своите фабрики, беше адут на кој Путин можеше да игра доколку војната што ја започна минатиот февруари ја одвлече во долга зима, пренесува Си -Ен – Ен.
Граѓаните од земјите кои директно не војуваа со Русија се запрашаа, откако студот почна да гризе, зошто нивната удобност и егзистенција се жртвуваа во име на Украина. Се сметаше дека националните лидери, чувствувајќи внатрешен притисок, би можеле да агитираат за омекнување на санкциите или за постигнување мир со посредни услови поволни за Москва.
„Постои традиционално мислење во Русија дека една од нејзините најголеми предности во војувањето е острата зима“, објаснува Кир Гилс, висок консултант во тинк-тенк Chatham House.
„Во овој случај, Русија се обиде да ја искористи зимата за да ја зголеми моќта на друга алатка во нејзината кутија: енергетското оружје. Русија сметаше на зимско замрзнување за да ја освести Европа и да ја убеди јавноста ширум континентот дека поддршката за Украина не вреди за болката во нивните паричници“, додава Гилс.
Потпирање на адутот: ладна зима – испорака на гас, ќе се покаже како уште една погрешна пресметка на Путин, во многуте кои ги имаше пред агресијата врз Украина.
Но, тоа долго студенило допрва треба да помине. Западна и Централна Европа уживаа во поблага зима од очекуваното, што, заедно со координираната желба за намалување на потрошувачката на гас, му го одзеде од рацете еден од најголемите чипови за пазарење на Путин.
Како што одиме понатаму во 2023 година, европските влади сега имаат подотворен прозорец со можности да се консолидираат и да ја намалат зависноста од рускиот гас пред да дојде нова зима. Тоа може да игра клучна улога во одржувањето на обединетиот фронт на Запад додека војната се одолговлекува.
Критичарите ги обвинуваат европските влади дека премногу се фокусираат на контрола на непосредната цена на гасот, наместо да инвестираат во долгорочни мерки како што се ефикасност и обновливи извори на енергија.
„Постои разбирлив политички инстинкт за ублажување на цената бидејќи директно се однесува на грижите за трошоците на домаќинствата и бизнисите. Но, поевтинувањето на гасот го отстранува поттикот за намалување на вкупната потрошувачка“, вели Милан Елкербоут, научен соработник во Центарот за европски политички студии.
На среден рок, Европа сега има можност да спроведе некои од промените во нејзините навики за потрошувачка на енергија кои се покажаа како политички тешки. Приговорите за обновливите извори, како што се копнените ветерни електрани и критиките за цената на нето-нула политики, беа исфрлени во ново светло, сега кога реалните трошоци и нестабилноста што доаѓаат со увезениот гас се поочигледни.
„Владите би можеле да направат повеќе за да го поттикнат и забрзаат развојот на обновливите извори на енергија“, вели Џон Спрингфорд, заменик-директор во Центарот за европски реформи. „Голем чекор би бил давање зелено светло на ветерот на брегот. Исто така, би било мудро владите да изградат капацитет за складирање на течен природен гас (LNG), што може да се случи прилично брзо и директно ја намалува потребата за руски гас“.
Дали европските земји ќе ја искористат оваа кратка шанса да ја зајакнат својата енергетска безбедност или нешто сосема друго е во прашање.
„Ранливоста на Европа која ненадејно беше изложена постоеше поради долгогодишното самозадоволство од западните сили“, вели Џајлс. Западна Европа не беше подготвена да ги послуша државите од првата линија кои предупредуваа за намерата на рускиот режим и разбраа дека поскапата енергија е цена што вреди да се плати во замена за ранливоста на рускиот притисок. Ова самозадоволство ја остави Русија со повеќе отворени цели во големите западноевропски метрополи, особено во Германија“, додава тој.
Колку и да звучи апсурдно додека бомбите продолжуваат да паѓаат врз Украина, враќањето на старото самозадоволство и неуспехот да се зацврсти енергетската независност на Европа не е докрај отстранета.
Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) во декември соопшти дека глобалната побарувачка за јаглен, кој е најзагадувачката од сите фосилни горива – достигнаа рекордно високо ниво во 2022 година во услови на енергетска криза предизвикана од војната во Русија. Само една година откако земјите се согласија да ја намалат употребата на јаглен на климатската конференција на Обединетите нации во Глазгов, Европа повторно се најде во функција на некои од неодамна затворените електрани на јаглен.
ИЕА објави дека иако зголемувањето на потрошувачката на јаглен било релативно скромно во повеќето европски земји, Германија забележала пресврт во „значителен размер“.
Европските нации историски не сакаат да ги спојат нивната енергетска политика и пазари. Причините за ова се движат од гол личен интерес (зошто една земја треба да има корист од складирањето на друга?) до контролирање на пазарите (на пример, зошто поевтиниот ЛНГ од Шпанија треба да ја намали француската нуклеарна енергија?)
И дури и ако се појави политички апетит за некаков вид заедничка енергетска политика и пазар, би било исклучително тешко да се управува централно бидејќи поединечните нации неизбежно ќе се натпреваруваат за обезбедување ресурси и финансиски субвенции.
Тоа е она што го прави овој моментален прозорец толку важен. Додека продолжуваат активните борби, од витално значење е да послужи како потсетник дека неуспехот да се дејствува сега, може да значи одење во катастрофа следната зима. И самонаметнатата енергетска криза ќе му ја врати моќта на Путин што му беше ускратена преку чиста среќа и несезонско топлото време.
Подготви. Д. Мишев / ЦИВИЛ Медиа
