Пишува: ЏАБИР ДЕРАЛА
Западот мора да ја признае неоспорната реалност, особено во моменти кога е на работ да ја изгуби стабилноста: една земја или сојуз може да биде дестабилизиран – или дури и поразен – без да се испука ниту еден куршум. Историјата ова го докажала безброј пати. Сега, со Трамп на кормилото во Овалната соба, Кремљ изгледа како да добива предност – додека неговиот брод плови без насока, со изгубен компас.
Ова тврдење често му се припишува на Никита Хрушчов, агресивниот и непредвидлив лидер на СССР од 1953 до 1964 година, кој наводно изјавил: „Ќе ја преземеме Америка без да испуцаме куршум. Не мора да ја нападнеме. Ќе ве уништиме одвнатре.“ Иако оваа изјава е оспорувана – вклучително и во детален извештај на ЦИА од 1962 година – загрижувачка е реалноста во која Русија изгледа како да се инфилтрирала во Америка од самата Белата куќа.
Оваа стратегија на поткопување наместо сурова сила не е ништо ново; таа потсетува на учењата на Сун Цу, кинескиот воен стратег од 6 век п.н.е., кој нагласува дека најголемата победа може да се извојува преку измама, дестабилизација и психолошка војна, а не преку отворен конфликт.
Иронијата е во тоа што Советскиот Сојуз беше тој што прв се распадна, кога заврши бруталната ера на диктатура и хегемонија над голем дел од Европа и Азија. Сепак, неговиот наследник, Руската Федерација, не го заборави тој пораз. Со децении се обидува да возврати – не секогаш преку директна воена конфронтација, туку преку хибридна војна, дезинформации, сајбер-напади и политичка субверзија.
Владимир Путин во 2005 година јасно стави до знаење дека колапсот на Советскиот Сојуз го гледа како „најголема геополитичка катастрофа на 20 век“. Неговиот режим неуморно работи на ревизија на историјата, користејќи советски тактики во модернизирана форма. Кремљ го користи економското оружје – како што е зависноста на Европа од рускиот гас – заедно со сајбер-напади и мешање во избори за да ги ослаби западните демократии одвнатре. Мешањето во американските претседателски избори во 2016 година, руските дезинформациски кампањи низ Европа и тековната хибридна војна против Украина се дел од овој план.
Како што низ историјата авторитарните режими се бореле против своите противници без да почнат конвенционална војна, така и Путинова Русија продолжува да ги користи внатрешните поделби, економските тешкотии и медиумските манипулации за да ја уништи довербата во демократските институции. Денешните боишта не се само геополитички – тие се и во медиумите, сајбер-просторот и економската сфера. Живееме во свет каде што куршумите често се заменети со лаги, дезинформации и стратешка принуда.
Еден рационален набљудувач горко би прашал: Колку пати овие факти треба да бидат разоткриени пред луѓето конечно да сфатат што се случува?
Оваа реалност е длабоко вкоренета во колективната меморија на светот, особено во контекст на падот на Железната завеса и крајот на суровата советска доминација врз Источна Европа. Советите на крај беа поразени, а СССР се распадна. Но и СССР – а сега и Русија – потрошија децении во обид да ги поткопаат западните демократии.
Овој обид не започна со Студената војна. Не треба да се заборави дека пред да се приклучи кон Сојузниците во 1941 година во борбата против нацистичка Германија, Советскиот Сојуз беше сојузник на Хитлеровата Оска, потпишувајќи го пактот Молотов-Рибентроп и заедно со Германија ја нападна и освои Полска во 1939 година. Кремљ секогаш го гледал Западот како свој главен идеолошки и геополитички противник.
Всушност, поткопувањето на демократската стабилност одамна е моќно оружје против Западот, со поттикнувањето поделби и разорувајќи ја довербата во неговите институции и вредности. Но, амбициите на Русија одат подалеку од директното мешање во западните општества – таа исто така успева да одржува цели региони во состојба на постојана нестабилност. Тоа никаде не е поочигледно отколку на Западен Балкан, регион особено подложен на надворешни влијанија.
Русија не мора ни да вложува значителни напори за да го претвори Западен Балкан во „плодно тло“ за своите дестабилизирачки стратегии против Западот. Охрабрувањето и финансирањето на крајно десничарски, националистички и авторитарни лидери, заедно со користењето на локални мрежи за ширење пропаганда, често се сосема доволни.
Србија, во оваа смисла, претставува клучен регионален центар – не само за руската пропаганда преку медиумите и Православната црква, туку и за политичко-економско влијание. Како најмоќната република во поранешната југословенска федерација, која се распадна во крв во 90-тите, Србија активно ги саботира меѓународните санкции против режимот на Путин, додека се позиционира како регионална воена сила која во секој момент може да излезе од контрола.
А ова е само еден пример од многуте, бидејќи истиот образец се повторува низ Европа, Азија, Африка и пошироко.
Војната во Украина претставува најжестока манифестација на немилосрдните напори на Русија да ја врати изгубената империјална доминација. Три години по започнувањето на целосната инвазија, Русија ја продолжува својата геноцидна агресија, поттикната од длабоката омраза кон Западот.
Целта на Кремљ никогаш не била ограничена само на Украина – ова е дел од поширока стратегија за разорување на единството на западните демократии, дискредитација на нивните вредности и ослабување на нивните институции. Украина, која стои на првата борбена линија во одбраната на демократските идеали, одолева на оваа агресија со невидена храброст – по огромна цена.
Но токму оваа упорност на Украина ги откри длабоките слабости на Русија, но и ја нагласи итната потреба од глобална солидарност против авторитарниот експанзионизам. Ова е критичниот момент на нашето време.
Сепак, руската воена машинерија не делува во изолација. Нејзината агресија е резултат на децениско попуштање на Западот – кратковиди политики кои ставија приоритет на економските врски, политичките погодности и дипломатските илузии наместо на суровата реалност.
Дури и по анексијата на Крим во 2014 година, Западот се двоумеше. Дури и тогаш! Сериозната реакција дојде дури по целосната инвазија во 2022 година – а и тоа постепено, со половични мерки.
Сега, со враќањето на Доналд Трамп во Белата куќа, оваа динамика станува уште поалармантна. Неговото приближување до Путин веќе не е прашање на шпекулации, туку груба политичка реалност – платена со украински животи.
Деца, жени, цели семејства секојдневно се мета на руските ракети и дронови. Кремљ ја води својата воздушна терористичка кампања за да го скрши духот на Украина, додека администрацијата на Трамп се колеба помеѓу рамнодушноста и хаотичната непредвидливост – во најдобар случај, а соучесништво – во најлош случај.
Ова не е само војна на тенкови и ракети – ова е војна на наративи и политичко поткопувањ. Русија не се бори само на фронтовите – нејзината стратегија вклучува разорување на демократијата одвнатре. Од мешањето во изборите во САД и Европа, преку поттикнување на екстремистички идеологии и теории на заговор, до разорување на довербата во институциите – Москва ја усоврши мрачната уметност на хибридната војна. Западот мора конечно да се соочи со суровата реалност – со сопствената неодлучност и со долгогодишните деструктивни амбиции на Москва. Ова не започна со Путин – но Путин, најнасилниот и најкрвав диктатор во модерна Русија, веќе не ги крие своите империјални аспирации.
Бавниот, методичен напад врз вистината, довербата и демократските институции може да биде исто толку разорен како и отворената војна.
Западните лидери долго време погрешно ги проценуваа размерот и упорноста на заканата, реагирајќи со половични мерки и наивни надежи. Но, историјата покажа дека двоумењето само ги охрабрува агресорите. Падот на Советскиот Сојуз требаше да означи крај на империјалистичката ера, но неговата наследничка, Руската Федерација, со децении го оркестрира своето враќање. Сега, кога попуштањето преминува во отворено предавство, влоговите никогаш не биле поголеми. Прашањето веќе не е дали Западот ќе одговори – туку дали ќе дејствува навреме за да ја спречи следната катастрофа.
Овој текст прво беше објавен во The Balkan Forum во рамките на иницијативата #Towards2030.
Текстот во оригинал на англиски содржи линкови за понатамошно читање:
The (not so) silent war: Russia’s hybrid warfare operations and the threats to Western democracy
