Дезинформациите се составен дел од руската агресија против Украина, започната во 2014 година. Од целосната инвазија, пропагандата на Кремљ генерира широк спектар на апсурдни лажни приказни, при што некои од нив станаа плодна почва за меми, вклучително и оние за „борбени комарци “ и „валкана бомба“.
Во 2023 година, дезинформациите продолжија да се шират. Како што пренесува Укринформ, Центарот за стратешки комуникации и информациска безбедност ги собра најпознатите фалсификати што ги шират Русите во информативниот простор во втората година од целосната војна.
1. „Буданов во кома“, „исчезнување“ на Залужни и други генерали
Командата на украинските одбранбени сили беше цел на повеќе руски медиумски напади во 2023 година. Русите постојано ширеа фалсификат за сериозните повреди што наводно ги претрпеле украинските воени лидери како резултат на нападот на зградата на Главната управа за разузнавање во Киев, на „штабот во Павлодар“ или под други околности. Во јуни, пропагандистите, повикувајќи се на непостоечки извештај на германско издание, рекоа дека Кирило Буданов, началникот на Управата за разузнавање, е „во кома“.
Најагресивната кампања се случи во мај: Русите шират хистерични фалсификати за „исчезнувањето“ на Валериј Залужни, врховен командант на вооружените сили на Украина, а исто така успеаја да го „убијат“ Олександр Сирскиј, командантот на Копнените сили и Ихор Танциура, командант на силите за територијална одбрана.
Лажниот извештај за смртта на Танциура бил раширен лично од Евгениј Пригожин, основачот на групата Вагнер, кој подоцна бил ликвидиран во Русија по осуетениот обид за бунт.
2. Лажниот државен удар на Залужни
Дипфејкс со Залужњи ја продолжи информативната кампања за конфронтацијата меѓу претседателот Володимир Зеленски и врховниот командант на вооружените сили на Украина. Гласот на генералот генериран со вештачка интелигенција беше користен во изменетото видео. Залужни го „обвини“ претседателот за „предавство“ и ја повикува војската да употреби оружје против украинските власти.
Овогодинешните видеа беа со подобар квалитет од минатогодишниот длабок фејк со Зеленски. Но, исто како и во март 2022 година, Украинците не го проголтаа фалсификатот.
В эфире одного из украинских каналов сегодня появилась бегущая строка, где говорилось, что Зеленский объявил о капитуляции. Одновременно в мессенджерах стали рассылать дипфейк-видео с Зеленским, который тоже говорит о сдаче. Посмотрите, как на это отреагировал настоящий Зеленский pic.twitter.com/bdzJA9v9qi
— Настоящее Время (@CurrentTimeTv) March 16, 2022
3. „ХИМАРС гранатирање“ и други фалсификати за минирањето на ХЕ Каховка
На 6 јуни 2023 година, Украина ја претрпе најголемата еколошка катастрофа во повеќе од 30 години од нејзината независност. Експлозијата и уништувањето на браната на хидроцентралата Каховка доведе до поплави и загадување на огромни области на југ. Повеќекратните докази кои укажуваат на тоа дека Русите ја минирале ХЕЦ и нивните периодични закани за минирање на браната не ги спречија руските пропагандисти да го преполнат информативниот простор со фалсификати за „украинската саботажа“. Z-блогерите со сигурност пишуваа за ракетен напад, за последиците од гранатирањето на „ХИМАРС“ и за намерното подигнување на нивото на водата од страна на Украинците за дополнителен притисок врз браната.
Тие, исто така, страсно објаснија дека експлозијата во ХЕЦ наводно била „во интерес на Украина“. Тие не пропуштија да наведат дека нејзините последици значително ја искомплицираа офанзивата на Вооружените сили на Украина. За да го засилат ефектот, пропагандистите се обидоа да ја промовираат темата за подготовка на уште една „антируска провокација“: минирање на ХЕЦ Кременчук „според сценариото Каховка“.
4. Магацини за оружје во нуклеарни централи и „напади“ на нуклеарната централа Запорожје
Една од темите на нуклеарната хистерија, заедно со заканите за нејзина употреба и обвинувањата на Украина за создавање „валкана бомба“, беа обвинувањата за трансформација на капацитетите за нуклеарна енергија во воени. Во септември, пропагандата на Кремљ тврдеше дека вооружените сили наводно складирале западно оружје во нуклеарните централи Ривне и Хмелницки. Ова обвинение го отфрлија не само украинските власти, туку и Меѓународната агенција за атомска енергија. Инспекторите на МААЕ не забележале никакви прекршувања никаде освен Енерходар заробен од Русите. Милитаризацијата на нуклеарните централи е конзистентна тактика на Русите. Напаѓачите ја претворија нуклеарната централа Запорожје во воена база, поставувајќи артилерија, системи за противвоздушна одбрана таму и ја користеа за гранатирање на Марханец, Никопол и други градови. Поради нивната доверба во сопствената неказнивост, Русите, исто така, периодично ја обвинуваа Украина дека се подготвува за артилериско гранатирање на нуклеарни централи или напади со беспилотни летала на капацитети за складирање потрошено гориво.
5. Мобилизација на жени и адолесценти
Нарушувањето на мобилизацијата, намалувањето на довербата во воено-политичкото раководство и деморализацијата на граѓаните остануваат стратешка задача на руските информативни и психолошки специјални операции во Украина. Русите правеа редовни забелешки за перспективата на општата мобилизација на жените, особено на бремените жени, како и за намалувањето на старосната граница за регрутирање на 16 години од почетокот на војната во полн обем.
Во 2023 година, активностите во оваа област само се интензивираа со оглед на вистинската дискусија во Украина за подобрување на мобилизацијата и развивање на измени на законодавството. Се разбира, во ниту еден нацрт-закон ги нема одредбите измислени од руски лажни производители.
6. Борците на ХАМАС имаат украинско оружје
Русите го искористија избувнувањето на војната во Појасот Газа и започнаа нова дискредитирачка кампања против Украина. Пропагандата брзо се префрли од празни зборови на Z-блогерите кон измислени фотографии, видеа и „откровенија од висок профил“ на федералните ТВ канали и страниците на онлајн публикациите.
Пропагаторите не дадоа никакви материјални докази дека ХАМАС има оружје од Украина. Наместо тоа, постојат бројни факти за употребата на оружје од руско потекло од страна на борците: од традиционалните автомати „Калашников“ до модерните АТГМ „Корнет“.
7. „Нов Ерусалим“ на украинска почва
Ова не е само лажна, туку полноправна теорија на заговор, една од варијациите на „еврејскиот заговор“. Нејзината суштина лежи во тоа што со поддршка на украинските власти, Евреите наводно планираат да купат или на друг начин да заземат дел од територијата на Украина и да ја населат. Повеќе од 10 години, поддржувачите на оваа теорија во Украина беа исклучиво луѓе на работ на општеството, но во 2023 година, теоријата на заговор доби нов живот. Ширењето на „откривачките“ публикации на социјалните мрежи се засили во октомври во позадината на влошувањето на Блискиот Исток.
Конкретно, на TikTok се појавија многу видео пораки од Илја Кива и други сомнителни блогери, како и извадоци од стари интервјуа со теоретичарот на заговор Ихор Беркут, кој се бара од 2020 година под сомнение за велепредавство.
8. Зеленски, „странското државјанство“ на првата дама
Сопругата на претседателот на Украина постојано беше цел на непријателски информативни напади. Во 2023 година, руските производители на лаги периодично „пронаоѓале“ странски пасоши што таа наводно ги поседува. Во лето тоа беше Израел, а наесен беше Русија.
Но, важноста на „израелскиот пасош“ истече ден пред датумот на неговото издавање, а фотографијата е преземена од социјалните мрежи на Зеленска.
„Рускиот пасош“ на Олена Зеленска исто така беше полн со грешки, а неговата лажна природа можеше да се види по недоследностите во податоците: документот со серијата Камчатка, наводно, бил издаден во окупираниот Крим. Но, тоа не беше крајот на фалсификатите со пасошот. Предавникот Илија Кива тврдеше дека семејството Зеленски; Андриј Јермак, шеф на претседателската канцеларија; Кирило Буданов, началник на Управата за разузнавање; и Олекси Резников, поранешниот министер за одбрана имаше британско државјанство; додека Валериј Залужни, врховен командант на вооружените сили на Украина, имаше американско државјанство. Наскоро, Кива престана да шири лажни вести.
Во пресрет на Божиќ, Русите шират уште еден фалсификат поврзан со пасош: наводно, децата на Рустем Умеров, актуелниот министер за одбрана на Украина, имаат американско државјанство.
9. Олена Зеленска купува луксузен накит и тргува со деца
Нигериската публикација The Nation беше изворот на приказната „Накитот на Зеленска“: објави фотографија од сметка од продавница на Картие за 1 милион американски долари. Украинската прва дама оваа сума наводно ја потрошила на накит на 22 септември во Њујорк. Не дека е важно што тој ден не била во САД, туку во главниот град на Канада.
Според лажните вести, изворот на средствата може да биде приход од трговија со деца, во која наводно е вмешана Фондацијата Олена Зеленска. Во ноември, „инкриминирачки материјали“ за ова се појавија на сајтови за ѓубре на англиски јазик специјализирани за антиукраински фалсификати. Се разбира, немаше докази, а авторите беа измислени личности, кои не можеа да се најдат ниту на Google. Цинизмот на лажните вести за украинските деца го нагласува и фактот дека руските окупатори се занимаваат со нивно киднапирање на окупираните територии. Токму поради ова кривично дело Меѓународниот кривичен суд издаде налог за апсење на рускиот претседател Путин и на детскиот правобранител Лвова-Белова.
10. Египетска вила на свекрвата на Зеленски
Повторно, нигериските медиуми, на крајот на летото, повикувајќи се на „познат истражувачки новинар“, објавија дека Володимир Зеленски наводно купил вила за неговата свекрва Олха Кијашко. Авторот на материјалот се покажа толку „познат“ што немаше информации за него на Google пред објавувањето на „истрагата“. Неговиот YouTube канал беше создаден неколку дена пред тоа.
Фејкот брзо беше раширен од руските канали на Телеграм и другите пропагандни медиуми.
Во објавените документи е користена погрешна транслитерација на презимето Ќијашко, а нивното потекло остана „тајно“. Ова обвинение нè потсети на „истрагата“ од минатата година за „Московскиот недвижен имот на свекрвата на Зеленски“. Сопственикот на станот, споменат од Царград, објавување на православниот олигарх Малофеев, беше Олха Кијашко. Таа не беше свекрва на Зеленски, туку нејзин имињак и, уште повеќе, 12 години помлада.
Покрај свекрвата на Зеленски, најблиските роднини на други украински функционери годинава се покажаа како сопственици на странски недвижен имот во приказните за руската пропаганда. Русите „нашле“ вила во Кан кои припаѓале на ќерката на Резников, а ќерката на Залузни „е во сопственост“ на Островите Канари.
Тик Ток користеше ботнет за да шири видеа со главни звуци на АИ на различни јазици.
Лагите остануваат традиционалното оружје на Кремљ. Руската пропаганда се обидува да збуни, заплаши, сее паника и недоверба, да ги натера луѓето да веруваат во теории на заговор и да ги влоши поделбите во општеството. Ако во 2022 година, Кремљ го исполни информативниот простор со „борбени комарци“, „валкани бомби“ и „био-лаборатории“, во 2023 година, тој главно се фокусираше на нападите против украинското воено-политичко раководство и нивните роднини. Русите создадоа и нови фалсификати за да промовираат стари наративи за „тотална корупција“, „проневера на помош“ и обвинување на Украинците за злосторствата што ги изврши Русија.
За жал, како што нотира Мониторинг тимот на Цивил задолжен за следење на дезинформации, малициозна пропаганда и говор на омраза, голем дел од овие манипулативни и дезинформациски наративи на руската пропаганда беа ревносно пренесувани во дел од македонските медиуми со отворена проруска конфигурација.
Воената и пропагандната машинерија на Кремљ може и мора да бидат поразени. Украина постојано го докажува ова и истото ќе го стори и во иднина.
Драган Мишев / Цивил Медиа
