Она што се постави како легитимно прашање „Кој ќе го реши платеното политичко рекламирање на изборната кампања?“, кое ги стави во недоумница медиумите дали да се водат по насоките на Државната изборна комисија или на Агенцијата за аудио и аудио визуелни услуги (АВМУ), доби своја викенд преписка меѓу три страни.
Преписката е затегната и се очекува така да остане и во наредните денови и недели, освен ако некој не дојде до решение од кое сите ќе бидат задоволни. Поучени од досегашното искуство, тоа е практично невозможно. Медумите сега за сега се неми набљудувачи, во очекување на исходот на овој очекуван конфликт на ставови и решенија. За сега, во Бермудскиот медиумско-политички триаголник се наоѓаат политичките партии, ДИК и АВМУ.
Сѐ започна со кривичната пријава на Беса против АВМУ, со обвинение дека времето предвидено за партиите на власт го поделила 50-50 меѓу коалицијата Можеме, предводена од СДСМ, и ДУИ. Просторот за опозициските партии е поделен, пак, меѓу ВМРО-ДПМНЕ и нивната коалиција “За подобра Македонија”.
Според ова решение, ВМРО-ДПМНЕ и нивната коалиција ќе можат да го користат целиот простор предвиден за опозициските партии, односно онолку колку што ќе имаат СДСМ и ДУИ заедно. Со ова решение, Движењето Беса е оштетено, иако на претходните избори за пратеници е втора по големина опозициска партија.
„На остатоците од режимот ВМРО-ДУИ нема да им се дозволи да направат нови преседани со толкување на законите по нивата лична желба или нивните партиските наредби“, изјави генералниот секретар на Движењето Беса, Аријанит Хоџа по поднесувањето на кривичната пријава против АВМУ.
Одговорот пристигна и од ДИК, која побара од Беса да достави план за медиумско претставување, а АВМУ остана на ставот дека шесте минути, предвидени за опозициските партии, можат да ги користат ВМРО-ДПМНЕ и нивната коалиција.
Беса на 21.6.2020 година постави јавни прашања и до АВМУ и до Зоран Трајчевски, директор на Агенцијата: Која е втората опозициска партија во земјата? Ако се оди по „мерните параметри“ на АВМУ, тогаш може да се заклучи и дека ВМРО-ДПМНЕ не е опозициска партија, бидејќи имаат свои министри и заменици во техничката влада. Со други зборови, Беса прашува кои се, всушност, опозициски партии според АВМУ?
Беса предупредува дека АВМУ, предводена од кадри на ВМРО-ДПМНЕ, го крши Изборниот законик, поради што им е поднесена кривична пријава, а со ситуацијата го запозна и меѓународниот фактор. Беса испратила и службено барање до ВМРО-ДПМНЕ за средба на која би го решиле проблемот со минутажата, во согласност со писмото добиено од ДИК. Во случај ВМРО-ДПМНЕ да не одговори на нивното барање, Беса од ДИК ќе бара да се ограничи буџетот предвиден за ВМРО-ДПМНЕ за платено политичко рекламирање
Беса веднаш доби поддршка и од својот коалиционен партнер СДСМ. На прес-конференција, портпаролката на СДСМ, Богданка Кузеска, изјави дека директорот на Агенцијата назначен од ВМРО ДПМНЕ, Зоран Трајчевски, целосно се ставил во партиска служба на ВМРО-ДПМНЕ. Според СДСМ, Трајчевски „не го почитува законот и известувањето на ДИК за распределба на медиумски простор за двете најголеми опозициски партии“.
„Иако во описот се вели дека 6 минути им припаѓаат на двете најголеми опозициски партии, кои на последните избори за пратеници имаат освоено повеќе гласови, Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги им наредува на медиумите да ги распределат сите 6 минути единствено на ВМРО ДПМНЕ. Во ваков случај на Движењето Беса кое во коалиција со СДСМ му се нанесува штета“ – изјави Кузеска.
СДСМ тврди дека Агенцијата е под контрола на ВМРО-ДПМНЕ, па затоа „го игнорираше обраќањето на ДИК до Движењето БЕСА да изготви план за медиумско претставување и тоа не ја спречи агенцијата да издаде наредби спротивно на Изборниот Законик“.
Така, пред самиот почеток на изборната кампања, според СДСМ, ВМРО-ДПМНЕ веќе прави обиди да го загрози изборниот процес, со што ѝ се нанесува штета и на државата и на нејзините евроинтеграциски процеси.
АВМУ не остана должна, па веднаш одговори со отфрлање на сите обвиненија на нејзина сметка
„Движењето Беса, според листите на кандидати, потврдени од Државната изборна комисија, е дел од Коалицијата Можеме и според тоа може да добие минути за платено политичко рекламирање исклучиво во рамките на минутите доделени за оваа коалиција“, велат од АВМУ, додавајќи дека распределбата на времето за платено политичко рекламирање е направена на потполно идентичен начин како и за претседателските избори 2019 година, имајќи предвид дека важи истата одредба од Изборниот законик.
Понатаму, АВМУ преоѓа во контранапад, па наведува дека во повеќе наврати искажала несогласување и јавно и преку реакција до надлежните институции во врска со спорната законска одредба која не обезбедува еднакви услови за сите учесници во изборниот процес и дека не е применлива за различните изборни циклуси. Од своја страна, велат од АВМУ, се обиделе соодветно да ја имплементираат законската одредба, во корелација со другите одредби од Изборниот законик.
Според Изборниот законик, член 76-д, став 4, најмногу 45% од финансиските средства за платено политичко рекламирање обезбедени од буџетот на Република Северна Македонија можат да искористат двете најголеми политички партии кои ја освоиле власта на последните избори за пратеници, освоиле најмногу гласови и исто толку двете најголеми опозициски партии што освоиле најмногу гласови. Најмногу 10% од средствата можат да искористат политички партии што освоиле доволно пратеници да формираат пратенички групи и оние кои не биле застапени во Собранието.
Независно како ќе се одвива препирката меѓу политичките партии, АВМУ и ДИК, законот е јасен. Доколку не се најде соодветно решение, Беса, но и медиумите ќе се најдат во незавидна ситуација. Беса, ќе мора да калкулира како најдобро ќе биде претставена како партија во рамките на Коалицијата Можеме, но и индивидуално. Медиумите, пак, ќе се најдат во недоумица кого да послушаат, со оглед на тоа дека, според Изборниот законик, не смеат да одбијат ниту една партија и коалиција, доколку сакаат да се рекламираат преку нив. Или, кога станува збор за Беса, медиумите ќе мора да пресметуваат што би било поисплатливо за нив и да бираат меѓу насоките на АВМУ и ДИК.
Уште еднаш, по ова прашање, Изборниот законик е јасен.
Биљана Јордановска
