Од утре, 17 декември во 12 часот, па се до 28 февруари 2021 година, во Музејот на современата уметност Скопје ќе биде отворена ретроспективна изложба на Јован Шумковски насловена „Вода/Ѕид“. Куратор на поставката е Зоран Петровски, а проектот е поддржан од Министерството за култура.
Ретроспективната изложба го прикажува делото на еден од најзначајните и највлијателни македонски уметници, чија што речиси четири децениска уметничка практика ја дефинира постојан истражувачки интерес и смела инвентивност во формирањето и изразувањето на неговата ликовна мисла и поглед на светот и времето што го живееме.
Сликар по вокација, Шумковски својот авторски пат го бара во континуираното иновирање на визуелниот јазик кој опфаќа различни медиуми, како што се сликарството, скулптурата, инсталацијата, видеото, фотографијата… Постојано подготвен да експериментира со најразлични продуцирани и најдени предмети, материјали и техники (дрвени отпадоци, пигменти, песок, метал, делови од отфрлен мебел, епоксидни смоли, полиестер, бетон, секојдневни предмети, фотографии и др.), ликовниот дискурс на Шумковски е во процес на континуиран и извонредно конзистентен развој. Како што често самиот сака да каже, тој никогаш не започнува со реализација на некое дело или проект доколку во него не може да види никулец и перспектива за неколку идни проекти.
Изложбата Вода/Ѕид, поставена во две галерии на Музејот на современата уметност ја опфаќа токму таа развојна нишка во креирањето на идеите и темите во творештвото на оваа маркантна личност во современата уметност во Македонија. Осмислена од самиот Шумковски, концепцијата на поставката, меѓутоа, не е претставена како линеарна хронологија на тој развој, туку е повеќе еден вид наративна монтажа на повеќе, привидно хетерогени и комплексни тематски планови, но поврзани истовремено по линија на развој на формите или на содржините.
Првата галерија ги спојува, од една страна, раните дела од средината на 1980-те години, во кои Шумковски ги напушта модернистичките принципи на придржување на спецификите и автономноста на ликовните медиуми со серија извонредно инвентивни асемблажи и објекти од дрвени отпадоци и мебел, приближувајќи се до скулптурата и архитектуралноста, и од друга страна, поновиот циклус бриколажни инсталации, објекти, макети и видеа („Р = 1:2/Р=1:200“ настанати во период меѓу 2004 и 2017 година) во кои критички го преиспитува просторот како социјална сфера и утописките аспирации на модерната архитектура.
Инсталацијата како уметничка форма што ги соединува и опросторува различните ликовни медиуми е еден од најзначајните придонеси на творештвото на Шумковски во поновата македонска уметност и тоа особено се однесува на монументалните и импресивни амбиентални проекти како споменатиот „Р = 1:2/ Р= 1:200“ (2004), “Над површината“ (1997), и “Ноќни визии“ (2000). Како единствени и неповторливи настани, некои од овие инсталации ќе бидат претставени само делумно со видео и фотографии, но пред сѐ и како дел од современите постапки на т.н. re-enactment, што значи, не како повторување или реставрација, туку како пресоздавање, односно нивна ре-инвенција во поинаков контекст. Ова пресоздавање на своите постари инсталации, тој го реализира преку натрупување или со акумулација на објектите употребени во нивното тогашно создавање (дрвени отпадоци, архитектонски макети, полиестерски и епоксидни плочи..), ставајќи го на тој начин акцентот на конкретните физички, но и на симболичните својства на акумулацијата како процес на создавање, креација и истовремено нејзиното ентрописко, хаотично и анархично разлагање.
Со воведувањето на сјајните, рефлексни и транспарентни синтетички материјали – лиени плочи од епоксидна или полиестерска смола – во делото на Шумковски од средината на 1990-те години се повеќе се појавуваат затеменети простори со мултиплицирани светлосни рефлексии, огледални одрази и ехо на дисторзирани, разлеани, некаде нестварни, некаде вознемирувачки слики и претстави што наликуваат на некаков дистопичен, пост-историски амбиент (серијата инсталации и дела “Над површината“ од 1997. и “Ноќни визии“ од 2000.). Во наративниот поттекст на овие дела, што се поставени во втората галерија на МСУ и уште повеќе и подиректно во продукцијата од 2000-те до денес, Шумковски ги отсликува губењето на вредностите и контрадикциите на светот во глобалната, пост-идеолошка ера што се создава по падот на железната завеса, суровите војни во Југославија и посебно траумите на вечно транзициската состојба на македонското општество („Платно што никој не го слика“, „Дрес што никој не го носи“, 2010 и „Икони на кои никој не се моли“, 2015). Бритката иронија и црн хумор во „Три антиципации“ (2006), архитектонски макети за зданија за идни големи интернационални манифестации во Скопје, како и сатиричната макета и видео за македонската вселенска програма на месечината во „Четвртата антиципација“ (2008), доволно јасно говорат за критичката острица со која Шумковски ги конфронтира утописките очекувања за подобра иднина со безнадежната травестија на политичката реалност.
Насловот на изложбата е превземен од едно од делата на уметникот како метафоричен сублимат на темите и содржините присутни во творештвото на Јован Шумковски.
Сликар по вокација, Шумковски досега зад себе има над дваесет самостојни изложби во земјава и во светот (Белград, Сараево, Софија, Љубљана, Стокхолм, Париз, Њујорк, Александрија и други). Во 1995 година беше претставник на Македонија на познатото биенале во Сао Паоло во Бразил, а во 2001 на Биеналето во Венеција. Учествува на многубројни групни изложби и значајни интернационални проекти. Редовен професор е на ФЛУ од 2002 година.
