Љуан ИМЕРИ / РАЦИН.мк
Борбата за мир и човекови права бара долгорочна посветеност и истрајност. А поинаку и не можеш да им се спротивставиш на попатните фрустрации. Тешко се мерат резултатите, а уште потешко се справуваш со неуспесите. Понекогаш поддршката од соборците е искрена и постојана, а понекогаш привремена, да не речам проектна. Често си сам. Опкружувањето, по дефиниција е против тебе или во најмала рака, не е со тебе – никој не сака да си го наруши својот комодитет за некакви си човекови права или за мир таму некаде во светот.
Многу интелектуалци станаа токму тоа против кое некогаш се бореа. А не помина многу време. Не знам кога беа поискрени, тогаш или сега. Малку останаа, и ретки се луѓето кои се посветени на постигнување напредок во градењето на мирот и помирувањето, кои се стремат кон општествени промени и сакаат да го направат светот подобро место за живеење. Само малкумина ја имаат оваа борба во себе, како начин на живот, па дури и како основна човекова потреба.
Нашата земја не смее да ја напушти идејата за модерна држава. Секое просперитетно и демократско општество се соочува со големи предизвици. Прашањето на заедничкото живеење е комплексно и секое мултиетничко општество треба да се соочи. Ние како држава сме рекле дека веруваме и определени сме да го негуваме и да го унапредиме нашиот мозаик на култури, јазици и обичаи. Веруваме дека тоа нè прави побогати и подобри. Велиме дека сите политики одат во насока да ги развиваат вредностите на заедништво и меѓуетничка доверба. Но, дали е навистина така? По мене само делумно. Концептот како жива материја не е самоодржлив по дефиниција, потребно е цело време да се инвестира, да се интервенира и секако да се унапреди. И тоа не го правиме. Барем не го правиме редовно, доволно, и не го правиме искрено. Најчесто само декларативно.
Свесни сме дека како држава имаме многу проблеми, многу приоритети. Истовремено треба да сме свесни и за регионалниот контекст. Имаме многу проблеми, а мирот е сериозно загрозен. Во Европа имаме војна. Во регионот врие. Врие особено поради тоа што после сите војни што ни се случија заборавивме дека треба да се соочиме со нашето минато. Соочувањето со минатото е еден од проблемите. Соочувањето со минатото е потребно. Истовремено тоа преставува и голем предизвик и можен извор на некој нов конфликт. Различни страни имаат различни па дури и спротивставени толкувања на историјата, на фактите и на се што се случувало па така адресирањето на минатото секогаш носи ризик од продлабочување на поделбите. Етнонационализмот и оспорената државност се сериозна пречка за градење мир. Тоа во комбинација со нефункционални државни структури, општото незадоволство, но и иселување на младите, може сериозно да го поткопа мирот. Меѓутоа, доколку не се соочиме со минатото и ги остававме злосторствата и прекршувањата на човековите права неказнети тоа сериозно би ги загрозило напорите да за заедничка иднина.
Промовирањето на мирот како основна општествена вредност и отфрлањето на војната и насилството како начин за решавање на конфликтите мора да биде составен дел од нашето делување. Непочитувањето на европските вредности, неказнивоста, непочитувањето на човековите права директно помагаат да се зајакнат националистичките партии, да се оживеат силите што сакаат меѓуетнички конфликти.
Па, дали доволно инвестираме во мирот? Светот се вооружува. Регионот се вооружува. Без да навлезам по подетални анализи, само за илустрација, цената за оперирање и одржување на еден единствен воен авион B-2 Spirt на годишно ниво ги чини САД околу 63 милиони долари, а само еден час летање на истиот чини околу 130 илјади долари. Состојбата е иста или слична во сите земји за кои побарав податоци. Но тоа сега не е толку важно, важно е дека тоа е сигурно многу повеќе од годишниот буџет на сите мировни организации заедно, од целокупната мировна работа на сите организации што ги знам во регионот и пошироко. Заклучок донесете сами.
Силата на Европа лежи во обединувањето на земјите, а земјите од нашиот регион заслужуваат да станат дел од овој цивилизациски простор. Војната во Украина повторно ни покажа колку е важно да се инвестира во интеграцијата на Западен Балкан во ЕУ и да се инвестира во долгорочен мир. Јавни изрази на поддршка на мировната работа се поважни од кога било. Мора сите да работиме за мир. Се разбира, мирот не е само отсуство на војна, тој е многу повеќе од тоа. Време е да делуваме искрено, а не да зборуваме за лажна искреност.
