Пишува: ВОЈО МАНЕВСКИ
Некако нелогично звучи денес мојот наслов и тоа во време кога вестите се многу често во минута време со рeалниот след на случувањата или се и пред нештото да се случи. Има и такви што се и надвор од реалната случка која и не мора да го исполни своето дејство, ама добие статус на вест во она што денес се нарекува медиуми. А имаше едно време кога постоеја и вчерашни и утрешни вести. Така беше мои почитувани читатели само пред две децении, а донекаде и денес тоа егзистира дури и во нашето соседство. Овој текст го пишувам во предвечерјето на денот што сo црвени букви е запишан во роковникот на денови, а се одбележува како ДЕН НА СЛОБОДАТА НА ПЕЧАТОТ.
Слободата и не умеам докрај да ја објаснам само знам дека за неа најубаво пеат „неслободните“, ама она „печатот“ ме следи од времињата кога се троумев кој пат да го фатам. Е сега ќе очекувате длабокоумни тези за слободата на новинарството и анализа за денешните состојби на тој план. Не почитувани, има многу поумни наши сограѓани и почитувани колеги што ќе ви беседат за тоа. Јас овој пат ќе пишувам за свежата боја на утрешниот печат и едни бели панталони ставени во ризична состојба од печатарската боја на вчерашните весници.
Далеку беше некогашното Скопје од Штип и по малку зафрлено. Тогаш тоа беше 86 километри од нашиот центар на преокупација, а богами и неограничени емоции со кои се расфрлавме како да се означени со знакот за бесконечост. Се возевме со автобус цели два часа со една пауза во Т. Велес и тоа под мостот до Вардар. Да се скрати времето се земаше од трафиката некој весник и се листаше до старата автобуска станица во Скопје што сега служи како подлога на музеј и катна гаража. Незаобиколен беше кондуктерот зошто пред неговото столче до предното стакло секогаш имаше куп весници со свежи и изминати датуми. Ако не си снабден со весник за до Скопје, тоа беше нешто како прва помош.
Недела навечер и последниот автобус за Скопје полн со студенти и други намерници полека тргнува по патот. Трафиката затворена и не се наоружав со потребните состојки за патување. Млад човек со сино палто насмеано ми рече дека можам да земам од весниците, ама да ги вратам, зошто и некој друг ќе сака да чита. Тоа што датумот на предната страница не се поклопува со актуелниот ден воопшто не беше важно. Седнав некаде при крајот и почнав да читам од последната страница. Важните теми секако се на понапредните страници и треба психички да се подготвам за таквите тешки теми. Како низ процепот на Oпсерваторијата Кокино од некаде ми блесна некаков зрак со бела боја. Силуета на витка девојка со рамна коса која се потпираше на рамениците, бледо сина кошула со долги крагни и наочари со црвенкаста боја што помагаа видикот да биде појасен. Светлината на возилата што доаѓаа од спротивниот правец целата нејзина фигура ја правеа како обвиткана со некаква светлосна аура. Носеше бели фармерки, модерни во тие осумдесеттите, стегнати со дебел каиш од војничка провиниенција, но со некаква таинствена тока за закопчување. Широката насмевка што ми беше позната од штипското корзо и гимназиските ходници веднаш ѝ ослободи место до мене што го чував за соседот што се двоумеше дали да седи со мене или да расправа со кондуктерот може ли да го нарекува кон-доктор што значеше добра титуларна перспектива, а некако пророчки го најавуваше денешното време кога се измешаа академските титули и статуси.
Кадифениот глас ми го одзеде сто два посто вниманието, а весникот го држев во раце, месејќи го во склад со бурата емоции што се појави во мене. Гледајќи дека весникот е во деликатна безбедносна ситуација веднаш ја презеде улогата на кризен менаџер.
– Има ли нешто интересно во весникот? Автоматски го пеглам весникот и ја отворам последната страна со распоредот на телевизиската програма и крстозборката. Нема ништо интересно барем засега, стратешки одговарам и свртувам нов лист.
На цела страна рубрика за културата и опис на премиерата на најновата претстава на Драмски – Дупло дно од Горан Стефановски, а во режија на Слободан Унковски. Наслов што отвора широки теми и го стеснува светот меѓу нејзините очила и моите тези за слободата и поединецот како во Дупло дно. Навлегуваме во принципиелни спорови, а патот сам си врви низ рамно Овче Поле. Спортот го прескокнувам, завземајќи мачо позиција, ама нејзината рака цврсто ме враќа во реално време и погледот како снајпер го насочува кон спортската страница каде пишуваше за успехот на Југопластика и четириесетте поени на Дамир Шолман.
– Имам генетски врски со приморјето, ми објасни, а јас почнав да ги анализирам нејзините складни црти, барајќи врска со темпераментните далматинки. Неврзаните беа скромно застапени со половина страница, а случките на Косово и партиската диференцијација таму на цела страница. Реформите во образованието беа заглавени со слика на проф. Шувар и неговото објаснување од потребата за насочено образование, кое ќе биде пред сѐ направено за потребите на самоуправните економски субјекти. Чудо едно, на средната страна на весникот опис на концертот на Рибја Чорба во Загреб и критика на новиот албум на групата Филм. Е, тука си на мој терен си реков и ја заокупирав целата подмостовна автобуска станица во Титов Велес со свои мислења за текстовите на Стублиќ и музичката подлога на „новиот бран“ рок музика во Југославија. Од време на време ги вадеше очилата и трепкаше како пеперутка привлечена од уличната светилка. Вечерната темнина го поклопи патот, а само фаровите на автобусот го осветлуваа правецот како уште тогаш да беа ставени европските коридори. Кон предната страница на весникот не се пристапуваше зошто разговорот се премести на некои тешки емоционални теми за суштината на постоењето, за суштината на верноста и цврстината на врските. Воздухот на седиштето се згусти и правеше обвивка во која се одвива разговорот кој беше заштитен од секакво надворешно влијание.
Весникот постепено се виткаше во моите раце и добиваше некаква форма која зависеше од темата на разговорот, ама успеа да преживее до Автокоманда каде свежиот воздух на отворената врата го разблажи згуснатиот воздух околу нас.
Автобуска станица Скопје со грбот свртена кон Калето, а широко отворена кон Вардар беше краен дострел на патувањето каде се стигнуваше околу 22 часот. Неколку автобуси со запалени светла нетрпеливо чекаа да го продолжат својот пат, а дебелината на прашината врз лимените трафики со карактеристика на времени објекти кои тој статус го носеа половина век беше рамна на дебелината на снегот на Попова Шапка во време на Шарпланинскиот слалом. При слабата светлина прашината изгледаше како мека покривка. Само неколку улични светилки го осветлуваа кејот на Вардар, а ние со куферите симнати од кон-докторот стоевме еден спроти друг. Другата страна на реката не се гледаше од есенската магла, ама и таа далечина нѐ ни беше важна.
Добро се договоривме рече таа. Се гледаме утре во трговски, па после морам да одам за Сараево имам предавања таму. Кога зачекори низ појаката светлост забележав дека на беспрекорно белите пантолони се оцртуваат флеки од црна весникарска боја. Утре ќе ѝ кажам или пред да оди за Сараево си помислив. Нека остане тоа за утрешните вести. Не давав слабост, иако тој град од тогаш ми стана некаква судбинска дестинација и кога и да отидам во него ја продолжувам приказнава за истутканиот весник и неговата печатарска боја. Стоев така покрај мојот куфер и го отворив весникот како во него да беше скриено нешто драгоцено. Исчекорив пред светилката и погледнав во датумот. Тоа беше весник од пред пет дена, поточно од минатата среда. Да, датумот беше изминат, ама вестите беа свежи и важни, а за мене овековечени. Се свртев да го вратам весникот на кон-докторот, ама тој беше веќе заминал. Го свиткав внимателно и го ставив во внатрешниот џеб. Остана таму засекогаш.
Утрешни вести, купете Нова Македонија, купете Вечер и Екран, продорно викаше човекот што седеше на излезот од автобуската станица. Купив и Македонија и Вечер и Екран. Ги свиткав заедно и го нурнав лицето во нив. Како да сакав сите утрешни вести и информации одеднаш да ги прочитам. Се измеша вкусот на хартија, печатарската боја и мојата пот зачинета со неколку солзи. Поминав покрај излогот на првата продавница и погледот ми се сврте кон еден издолжен лик со зелени панталони и летна виетнамка со исшарано лице од некаква црна боја. Тешка насмевка ме поклопи и тогаш сфатив дека таа боја и тој мирис на печатарска боја сум ја внел длабоко во себе и дека за таа болест нема лек.
А за слободата на печат беше зборот? Па за тоа и пишувам. Нема слобода од судбината има слобода за туѓите судбини. Или беше слободи? Кој ќе знае после толку печатарски бои кои поминале низ моите мисли.
