Пишува: КОРТНИ К. РАДШ / Project Syndicate
Масовното навлегување на Big Tech врз лостовите на државната власт под американскиот претседател Доналд Трамп создава опасна нова структура на моќ – која не е ограничена само на САД. Заканите на Трамп против земјите – сојузници на САД и противници – кои се осмелуваат да ги регулираат нивните дигитални пазари и комуникациски системи не се само случај на економско малтретирање. Наместо тоа, тие се обид за извоз на оваа структура на моќ и поткопување на владеењето на правото и демократското владеење во светот.
На пример, европските сојузници на Америка ризикуваат тарифи и одмазда за спроведување на многу потребните дигитални регулативи, како што прават земјите, како Обединетото Кралство и Бразил, кои наметнуваат данок на дигитални услуги. Но, овие предизвици создаваат и стратешки можности за демократиите. Ако тие колективно одбијат да се подложат на американскиот притисок, помала е веројатноста дека една влада ќе го сноси најголемиот дел од одмаздата. Затоа, овие земји мора да се обединат против технолошките гиганти кои ги имааа податоците на нивните граѓани, ги контролираат клучните информации и комерцијалната инфраструктура и одбиваат да плаќаат даноци, па дури и да ја признаат јурисдикцијата на националните влади.
Се разбира, одбраната на националните интереси во време кога се негува вистинска иновација е тежок чин за балансирање. Но, невидениот сојуз создаден помеѓу Big Tech и администрацијата на Трамп ја нагласува итноста на оваа задача. Како шеф на „Одделот за владина ефикасност“ на Трамп, Илон Маск, најбогатиот човек на светот, доби пристап до владините системи за податоци, отпушти илјадници федерални работници и ги зеде под контрола регулаторните агенции. Маск, исто така, ја искористи Федералната трговска комисија како маша против бизнисите кои се воздржуваат да се рекламираат на неговата социјална медиумска платформа Х, која ја претвори во мегафон за десничарските екстремисти и алатка за дезинформации и политичко мешање.
Маск не е единствениот технолошки шеф што ги „свитка колената“. Кога Марк Цукерберг во јануари објави дека Мета, која ги поседува Фејсбук и Инстаграм, ќе ја прекине програмата за проверка на факти, тој ги повтори говорните точки на Трамп. Неодамна, Инстаграм ги сокри резултатите кога корисниците бараа „Демократи“, а Фејсбук ги засили објавите на Трамп и потпретседателот Џ.Д. Венс.
Ова се само најистакнатите примери за тоа како најмоќните технолошки извршни директори во светот се усогласиле со авторитарен лидер, обликувајќи го јавниот дискурс во негова (и своја) корист. Кога технолошките интереси ја освојуваат американската влада до овој степен, другите земји мора да се спротивстават на заканите на Трамп за да се спречи глобалното лизгање во техно-фашизам.
Некои ќе тврдат дека со заземањето силен регулаторен став, овие земји ризикуваат да го изгубат пристапот до технолошките иновации. Но, ова фундаментално погрешно ја чита ситуацијата. Со оглед на извонредната заштита и привилегии што ги обезбедија дома, на американските технолошки гиганти не им треба поповолен третман од другите земји. Ним им треба пристап до пазарите на овие земји. Напредните економии со квалификувана работна сила, вклучувајќи ги ОК, Јапонија и оние во Европа, се со голема вредност, како и економиите со среден приход и економиите во развој како Бразил, Индонезија и Индија.
Откритието дека кинескиот DeepSeek развил голем јазичен модел споредлив со оние на доминантните американски фирми за вештачка интелигенција по пониска цена, ја нагласи оваа точка. Тоа го отфрла наративот дека само најголемите технолошки компании со најнапредни чипови и најмалку рестриктивно регулаторно опкружување можат да развијат најдобра вештачка интелигенција и покажува дека постојат алтернативи на моделот на Силиконската долина.
Засега, Бразил е единствената земја со храброст и убедување да го предизвика Маск (иако тоа беше пред да се приклучи на администрацијата на Трамп). Помалку е јасно дали Европа, која прибегнува кон своите дигитални пазари и директиви за вештачка интелигенција, ќе го брани своето право да ја регулира и да ја заузда моќта на „бролигарсите“. (Бролигархијата е неологизам што ги комбинира олигархијата и броизмот што го опишува владеењето на владата од група екстремно богати луѓе) кои заземаат лидерски улоги во технолошките компании и технолошките бизниси) кои јавноста ги доживува како технолошки браќа. н.з.)
Бидејќи спроведувањето на политиката за конкуренција има импликации надвор од традиционалните пазарни грижи, повеќе земји треба да ги регулираат дигиталните услуги, фокусирајќи се не само на доминацијата на пазарот, туку и на способноста на корпорацијата да го обликува јавниот дискурс, да го контролира протокот на информации и да ги искористи предностите на податоците со цел да ја зацврсти својата моќ. Дозволувањето на Big Tech да продолжи со неограничен развој на вештачка интелигенција што е еколошки и културно деструктивен – или, уште полошо, субвенционирање на таквите иновации – може да го отвори патот за техно-фашизмот на глобално ниво.
Јасните правила за заштита на конкуренцијата и интелектуалната сопственост се многу поверојатно да поттикнат иновации отколку што би им овозможиле на доминантните играчи да ја зајакнат својата монополска моќ. На пример, Општата регулатива за заштита на податоците на ЕУ, и покрај првичниот отпор, стана глобален стандард, поттикнувајќи иновации за подобрување на приватноста и дејствувајќи како заштита од пречекорувањата на корпорациите, особено во однос на ископувањето податоци.
Слично на тоа, барањето заслуги и компензација за употреба на материјали заштитени со авторски права за обука за вештачка интелигенција не е само заштита на креативните индустрии. Станува збор за интегрирање на развојот на овие трансформативни технологии во ткивото на нашите економии и општества, пред неколку американски компании да добијат шанса „да се движат брзо и да ги скршат работите“ – како демократијата и владеењето на правото – што не се поправаат лесно.
Наместо да прифатат лажен избор меѓу иновации и регулативи, светските демократии имаат можност да создадат услови за вистинска иновација, а не за имитација, и да покажат како демократскиот надзор може да овозможи технолошки напредок додека ги зачувува основните права. Но, ова бара да се признае дека технолошката политика стана составен дел на отпорот на авторитарните тенденции.
Таквиот став не е антиамерикански. Всушност, тоа ја одразува загриженоста за спојувањето на Big Tech и политичката моќ во САД што ја делат многу Американци. Тоа го прави уште поважно за другите влади да се погрижат дигиталните технологии да ѝ служат на демократијата и да го штитат човечкото достоинство.
Кортни К. Радш, директорка на Центарот за новинарство и слобода на Институтот за отворени пазари и нерезидентен постар соработник во Институтот Брукингс, е автор на киберактивизмот и граѓанското новинарство во Египет: дигитална дисиденција и политички промени (Палгрејв Мекмилан, 2016).
Превод: Ј. Ѓ.
Текстот е преземен од Project Syndicate и објавен на FRONTLINE. Линк до оригиналот: Resisting American Techno-Fascism
