Реџеп Таип Ердоган направи голем чекор оваа недела за да ги загрее односите со Западот, во брз политички пресврт што доаѓа во време кога турскиот претседател бара решенија за долгата и влошена економска криза во земјата.
Само неколку часа пред да пристигне на Самитот на НАТО во Вилнус, тој го нападна Стокхолм затоа што не направил доволно за да го спречи тероризмот… а таму следеше свртување од 360 степени.
Неговата ненадејна дијаметрална промена на тактиката покажува колку реизбраниот претседател сака да ги поправи дипломатските односи со Западот и да ги увери странските инвеститори кои ја напуштија Турција во последниве години поради нејзините економски проблеми, пишува Би – Би – Си.
„Тоа е класичен Ердоган. Доаѓа од никаде, ненадејната промена во политиката и тонот“, рече Бату Чоскун, политички аналитичар од Анкара во тинк-тенк институтот Садик. „Секој друг политички лидер би страдал од таков пресврт. Но, тој просперира од тоа.
Ердоган со месеци внимателно ги навигираше односите со рускиот претседател Владимир Путин за време на руската војна во Украина, а сега се чини дека сака да се повлече.
Последната одлука на Ердоган да се откажа од своето противење Шведска да се приклучи на Северноатлантската алијанса, сигурно дополнително ќе го налути Путин, особено откако му беше домаќин на украинскиот претседател Володимир Зеленски во Истанбул и помогна да се вратат украинските борци од Азовстал заробени од Русија во Украина, отфрлајќи го договорот меѓу Анкара и Москва да ги држат луѓето додека не заврши војната.
Серијата кодошења кон Путин во последната недела доаѓа само неколку дена откако Евгениј Пригожин и неговите платеници Вагнер започнаа неуспешен бунт против Кремљ. Востанието пропадна, но го потресе контролата на Путин на власт и веројатно го принуди Ердоган да ја доведе во прашање неговата усогласеност со Путин и да се приклони кон партнерството со Западот како една од најголемите членки на НАТО, и да го ревитализира својот интерес да ги засили напорите на Турција за пристапување во Европската унија.
Дури и покрај целата работа што Ердоган ја направи за да ги навигира своите односи и со Путин и со западните нации за време на војната во Украина, Ердоган веројатно бара начин да ги диверзифицира своите верности по неуспешниот пуч, рече Селим Кунералп, поранешен турски амбасадор во Шведска.
„Ердоган веројатно не го гледа тоа како знак на сила за Путин – токму спротивно“, изјави Кунералп за Дејли Бист. „Тој мисли дека на крајот на краиштата, доби сè што можеше да извлече од Путин. Путин е во прилично послаба позиција отколку што беше порано, така што можеби не е во многу добра ситуација да обезбеди материјална помош за турската економија и така натаму. Значи, можеби тој бара на друго место“.
Турција сега се враќа на курсот за да ја добие долгоочекуваната испорака на борбени авиони Ф-16 од Соединетите Држави, а Ердоган верува дека Брисел сега е „позитивен“ во врска со заживувањето на долго закочената кандидатура на Анкара за пристапување во ЕУ и продолжување напред кон визната либерализација.
Но, брзината на неговата промена на мислењето се гледа како јасен знак дека тој зазема поконструктивен пристап со американските и европските сојузници кои со години се загрижени за демократското назадување во Турција.
Ердоган имаше бројни фотосесии на самитот на НАТО со Французинот Емануел Макрон, британскиот премиер Риши Сунак и германскиот канцелар Олаф Шолц, додека американскиот претседател Џо Бајден ја истакна сопствената билатерална средба со Ердоган, откако со години го држеше зад вратата.
„Мислам дека по изборите Ердоган се чувствува малку посигурен во однос на односите и со Русија и со Западот“, вели политичкиот аналитичар Бату Чоскун.
Доверба во странство, но и итност дома за заживување на турската економија што паѓа. Тоа беше најголемиот проблем во неговата тешка изборна победа во историскиот втор круг гласање на крајот на мај.
„Бизнисот не е толку добар“, вели Бурхан Моркоч, пекар кој поминува 17 часа на ден со лопата за симити, покрај печката на дрва. Сè е толку скапо… луѓето кои порано купуваа два, сега купуваат еден. Побарувачката е намалена“.
Тоа е затоа што инфлацијата овде тврдоглаво лебди на нешто под 40%, што е намалување од нејзиниот пик од 85,5% во октомври 2022 година.
Вредноста на националната лира летово падна на рекордно ниско ниво во однос на американскиот долар.
Додека централните банки ширум светот ги зголемија каматните стапки за да ги смират растечките цени, претседателот Ердоган се спротивстави на ваквото економско решение , тврдејќи дека повисоките стапки ќе предизвикаат пораст на цените. Наместо тоа, тој го задржа притисокот врз турската централна банка да ги задржи ниските трошоци за задолжување.
За да помогне во олеснувањето на ценовните оптоварувања, турскиот министер за финансии Мехмет Шимшек, ветеран од Волстрит кого претседателот Ердоган го назначи на оваа функција минатиот месец, вети дека ќе ја врати „рационалната економска политика“.
Заедно со новоименуваниот гувернер на централната банка Хафизе Гаје Еркан – кој исто така има искуство од Волстрит – тој го надгледуваше првото зголемување на каматните стапки што земјата го забележа во последните 27 месеци, од 8,5 отсто на 15 отсто.
Додека леташе дома од самитот на НАТО во Литванија, фокусот на Ердоган беше на неговото ветување на турската јавност дека ќе го врати економскиот просперитет.
„Ние повторно ќе ја сведеме инфлацијата на едноцифрена бројка“, им рече тој на новинарите во авионот.
За поправка на турската економија ќе биде потребно време и трпение, велат економистите.
„Навистина нема брз, магичен лек на повидок. Мора да им дадете приоритет на проблемите и да извршите тријажа“, рече Мурат Гулкан, шеф на OMG Capital Advisors, мала инвестициска фирма со седиште во Истанбул. „Тоа подразбира забавување на економијата, што секако е политички непожелно.
Турција исто така треба да ја врати довербата на странските инвеститори.
Нејзиниот дефицит на тековната сметка достигна 37,7 милијарди долари во првите пет месеци од оваа година – рекордно ниво што значи дека Турција потрошила многу повеќе за увоз отколку што направила со продажба на извоз.
Но, не е само Западот каде што претседателот Ердоган се надева дека ќе премости дел од тој јаз. Следната недела тој ќе ги посети Саудиска Арабија, Катар и Обединетите Арапски Емирати.
„Ние уште еднаш го вртиме лицето кон Запад. Зад нас е Русија“, изјави економистот Ирис Цибре.
Претседателот Ердоган ја налути Русија минатиот викенд кога му дозволи на украинскиот претседател Володимир Зеленски да се врати дома со пет воени команданти од полкот Азов, кои требаше да останат во заробеништво во Турција до крајот на војната. Кремљ дури ја предупреди Турција да не гледа на Европејците со розови наочари.
За возврат, Ердоган планира да го угости Владимир Путин во август и се надева дека ќе ја убеди Русија да го спаси договорот со Црното Море што истекува следната недела и кој и дозволува на Украина да извезува жито.
Се разбира, Ердоган ќе тргува со својата позиција, ќе го прави тоа што е лично од корист за него. Затоа, во овој случај нема потреба од претерана еуфорија и големи очекувања. Но, во исто време, случајно се поклопија интересите на Кијив и Анкара, пишува Укринформ. И не само во ослободувањето на затворениците на Азовстал, туку и, особено, во прашањето за продолжување на иницијативата за жито.
Бродовите што ги напуштаат украинските пристаништа се главно пловни објекти на турски посредници, кои имаат голема корист. Значи се работи за приходи, за пари. А Русија, како што знаете, „мавта со опашката“, се заканува дека ќе се повлече од договорот, кој истекува во понеделник, на 17 јули. А на Ердоган тоа навистина не му се допаѓа.
Но, дури и ако Русија тврдоглаво стои на своето… Постојат гласини дека Турција е подготвена да го спроведе „договорот за жито“ без Русите, со што ја става Русија пред избор: или да ги нападне турските бродови и авиони кои го чуваат коридорот за жито и да започне војна со земја на НАТО или да ги прифатиме сите услови.
За Бату Чоскун сето тоа е дел од чинот на балансирање на турскиот лидер кој сака да ја држи Русија на страна: „Тој однос нема така лесно да се замени со наводното затоплување на односите со Западот“.
Драган Мишев / Цивил Медиа
