Пишува: НЕНАД ЈОВАНОВИЌ
Едно од општите места на оваа „балканска култура“ (а со тоа и македонска) е таа која ни вели дека не умее да ги почитува своите најдобри претставници за време на нивниот активен живот. Во овдешниот „културњачки процвет“ вообичаена работа е изникнатите цветови над сиромашната земја просечноста да ги сече, крши и откорнува на сите можни начини; кога од таквото силно шутирaње ќе дојде признание од друга, далеку поголема и посилна земја од твојата, тогаш нашите луѓе почнуваат грижливо да ги заливаат.
Ниту Џабир Дерала не успеа да му одолее на овој сликовит домашен обичај. Или поточно, домашните не успеаја да се воздржат од својот простачки менталитет. За својот ангажман, со години е напаѓан, маргинализиран, тужен, гонет, а после сите овие декади на „ангажиран живот“, стигна признание од претседателот на Украина, Зеленски, лично. Значи, не добива Џабир Дерала признание од нашите за својот богат ангажман, туку од земја која се наоѓа на далечина од 1.700 километри од нашата. И ова признание (зошто глупава и провинциска скромност?) на Дерала одамна му припаѓа.
Да бидам уште попрецизен: Македонската култура е култура на „успорени рефлекси“: ни требаше време за да разбереме кој е Џабир Дерала и каква вредност тој претставува.
И сега, како да ги слушам оние моронски гласови: „Зошто толкава возбуда околу некој активист, познат новинар и публицист“?, се прашуваат нашите закржлавени епско-патријахални трубадури и „телали“. Онаа сорта од луѓе за која делувањето во медиумите и граѓанскиот активизам претставува „бедна“ форма на писателствување, безвредно ломотење со рок на траење пократко од чаша со јогурт. На нашите скалила од културни вредности сè уште водат неталентирани скрибомани кои штанцаат илјадници страници за „страдањата, ама и големината на нашиот народ“. Се разбира, прекрасно е да се биде Томас Ман или Толстој, ама во право време и на право место…
„Случајот Дерала“ и орденот од Зеленски, многу „зорно“ покажува колку е неблагодарно да се биде граѓански активист и медиумски работник, интелектуалец кој не делува од некаков задушлив академско-кабинетски „офис“, туку влегуваш братко мил во бруталното општествено секојдневие, притоа браниш уште и туѓа земја која е нападната од својот прв и крволочен сосед.
Во средина и опкружување кое е фрустрирано не само од менталитетот и силната кастрација од медиумите, само ретки се одржуваат на површина и истрајуваат, не изневерувајќи го својот писателски занает и своите вредности со кои се форматирани. Ангажирани интелектуалци и граѓански активисти како Дерала, никогаш, барем за мене, не се „политички новинари“, а секогаш таквите во ваква средина се сомнителни и прогонувани од семоќната „политика“.
Немам никаков сомнеж, и сега знам – порано не знаев! – во авторитарни општества, важи изреката – „Сè е политика“. Затоа духот на слободата и креативноста бараше од себе, само на прва топка, некои маргинални места, „држи се на страна, никому не излегувај на патот“, затоа што само тогаш на керберите најмалку им влегуваш в очи. Затоа нашите најспособни луѓе и новинари беа прогонувани и ќе бидат и натаму прогонувани и клеветени, бидејќи „им влегуваат в око“ на нашето неталентирано просташтво. Но, сепак, онаа суштинска разлика измеѓу талентираните писатели (а Дерала е еден од нив!) и дилетантите (ги има али-ми-сакаш) беше и остана иста: овој последниот знае, дури и од најосуетените да извлече некаква корист за себе, а оној првиот – добриот автор и писател – знае дека нема добри и лоши теми, за сè може да се пишува добро ако се има добар талент.
„Баналноста лежи во писателот, а не во темата“, а Џабир Дерала многу добро тоа го знае. Затоа и стигна признание од местото на кое денес се крши не само Украина, туку се крши и самиот опстанок на човештвото. А, тоа, братко, не е мала работа. Всушност, поголема работа не постои.
Влијанието на Дерала во нашето новинарство е непроценливо. Тој нејбезнадежен новинарски поджарн, обично резервиран за слабо-способни читатели и тешко неписмени, мораше да претрпи стилско-јазичен десант. Дерала ваквата дисциплина ја растури од темел: принципот на лажна објективност го раскринка, деперсонализацијата ја замени со отворено навивање кон послабиот, кон жртвата, а јазичната униформност ја уништи со својата елоквенција и, што е најважно, Дерала активизмот и новинарството го третира како дел од една планетарно масовна култура.
Сè што Дерала прави сите овие години, го прави како автентичен писателски професионалец. Неговиот богат и исполнет живот, без разлика што патетично би можело да призвучи, заправо е онаа цена која ја плаќа професионалецот делувајќи во идеократско и дилетантско опкружување.
Зеленски не е човек од „нашиот сокак“, Зеленски е глобална икона на слободниот свет. А тоа не е малку, тоа признание кое ќе му биде врачено на Дерала, претпоставувам во Киjив, Украина, практично значи – да употребам „гејмерски жаргон“ – сте ја претереале играта до крајни граници. После тоа, сакале вие или не, сте испишале историја мимо вашата волја. Името ваше, заедно со останатите светски имиња од филмот, културата, новинарството и активизмот, вечно ќе свети во колективната меморија на слободните земји и слободните луѓе.
