Предлог-буџетот на поранешниот претседател Доналд Трамп за фискалната 2026 година, доколку биде усвоен од Конгресот, би значел драматично кратење на научните програми на НАСА, особено кај роботските мисии за истражување на Сончевиот систем. Според предлогот, се предвидува намалување на финансирањето за Земјините науки за цели 53 проценти, што би претставувало најголем пад во интересот за нашата планета од страна на вселенските програми.
Покрај Земјата, под закана се и планираните мисии за Венера, Марс и Јупитер, како и важни мисии за набљудување на Сонцето и универзумот. Белата куќа го нарекува сегашното ниво на потрошувачка од над 7 милијарди долари годишно за скоро 100 научни мисии – „неодржливо“.
„Буџетот предвидува 3,9 милијарди долари за научниот директорат на НАСА, поддржувајќи поскромна, но пофокусирана програма, во духот на фискална одговорност,“ се наведува во документот.
Според проценките на непрофитната организација The Planetary Society, речиси 41 мисија – околу една третина од целокупното научно портфолио на НАСА – би биле укинати. Илјадници вработени и надворешни соработници би можеле да ги загубат своите работни места.
Меѓу најзагрозените мисии се:
VERITAS и DAVINCI: две мисии кон Венера што требаше да ја расветлат еволуцијата на нејзината атмосфера и површина.
PoLSIR: мала, но значајна мисија за проучување на високoалталитудни ледени облаци кои влијаат врз климата.
Rosalind Franklin/MOMA: заеднички проект со Европската вселенска агенција за пронаоѓање на органски молекули на Марс.
Chandra: реномирана X-зрачна опсерваторија чиј буџет би бил целосно укинат.
MAVEN: орбитер околу Марс кој од 2014 го проучува горниот дел од атмосферата – би останал без финансирање.
OSIRIS-APEX: наследничка мисија на OSIRIS-REx, со цел проучување на астероидот Апофис кој во 2029 ќе помине многу блиску до Земјата.
LISA: заедничка мисија со ЕУ за проучување на гравитациски бранови.
Mars Sample Return: амбициозна мисија за враќање примероци од Марс – без средства во новиот буџет.
Voyager 1 и 2: најоддалечените човечки објекти во вселената – нивното финансирање би било намалено, а до 2029 и целосно прекинато иако сè уште собираат уникатни податоци од меѓуѕвезден простор.
Сепак, Конгресот, кој го има последниот збор за буџетот, може да ги спаси некои од овие мисии. Сенатската комисија за трговија, вселена и транспорт, предводена од сенаторот Тед Круз, веќе предложи враќање на милијарди долари за различни проекти на НАСА, со акцент на лунарата програма Artemis.
Интересно, предлогот од Белата куќа предвидува и дополнителен 1 милијарда долари за човекови мисии кон Марс, вклучително и развој на нови вселенски одела и технологии за идно слетување на Црвената планета.
Но експертите предупредуваат дека кратењето на тековните мисии значи и уназадување на подготовките за човечко присуство на Марс. Според Брус Џакоски, еден од водечките научници на мисијата MAVEN, ваквите кратења се „катастрофални за научната визија на НАСА“ и сериозно го попречуваат секој план за човечка експедиција.
Редакција Фронтлајн
