Полска и балтичките земји го разбираат Кремљ подобро од западните влади, но нивните предупредувања за Путин беа игнорирани. Со години, Западноевропејците не ги прифаќаа или ги ингнорираа политичарите од Полска и од балтичките земји, кога алармира за експанзионистичката закана од рускиот претседател Владимир Путин. Тие сега сфаќаат дека требало да ги слушаат земјите со многу подлабоко познавање на Кремљ и горчливо историско сеќавање на насилството што Москва е подготвена да го спроведе, за да ги оствари своите цели, пишува во опсежната анализа на politico.eu.
Наместо тоа, Западњаците тргнаа по патот на комерцијално и политичко смирување на Путин, предводено од поранешната германска канцеларка Ангела Меркел, што сега спектакуларно се одрази преку инвазијата на Украина, бомбардирањето на нејзините градови и масовната емиграција.
„Западноевропејците нѐ пуштија и нѐ заштитуваа во последните 30 години“, рече Радосав Сикорски, поранешен полски министер за надворешни работи. „Со години ни попуваа за нашиот став: „Ох, знаете, вие сте пренервозни, пречувствителни централноевропејци, имате предрасуди кон Русија“.
Источните жители велат дека налетале на ѕид од тули кога упатиле молби за зголемено распоредување на НАТО, го привлекле вниманието на сајбер нападите и го повикале Берлин да не дозволи ЕУ да биде заложник на огромните цевководи кои пумпаат гас директно во Германија.
Отворениот Сикорски, тогаш министер за одбрана, предизвика гнев во дипломатските кругови на тенкокожци во 2006 година кога се осмели да го спореди проектот за гасоводот „Северен тек“ од Русија и Германија, кој ја заобиколи Полска, со пактот Молотов-Рибентроп од 1939 година, кој го подели Полска меѓу нацистите и Советскиот Сојуз.
Полските и балтичките лидери ја гледаа руската инвазија на Крим во 2014 година како дефинирачки праг што сигнализираше дека Путин треба да биде запрен со вистинско покажување сила од Запад, или во спротивно ќе продолжи да напаѓа повеќе цели.
Меѓутоа, на неплодните состаноци во Брисел, полските и балтичките дипломати открија дека поголемиот дел од Европската унија не сака да воведе тешки санкции кон Москва и покрај нејзината инвазија на сојузник на ЕУ.
Нивната претпазливост кон Москва има вековни корени
Полска ја загуби својата независност во 18 век од коалиција напаѓачи предводени од Русија. Се бореше против Русија во две крвави и неуспешни востанија во 19 век и извојува неверојатна победа против комунистичките советски републики во 1920 година. СССР се одмазди во 1939 година со заземање на половина од Полска и изрекување крвава казна, егзекуција на 20.000 воени затвореници и депортација на стотици илјади цивили, пред да ја подложи Полска на повоена четиридецениска комунистичка диктатура.
Балтичките земји уживаа две децении независност меѓу војните, пред да бидат анектирани (анексирани, припоени) од Советскиот Сојуз. Илјадници беа убиени, а многу други беа депортирани длабоково внатрешноста на СССР. Нивните земји беа колонизирани од руски доселеници, а тие едвај преживеаја да ја вратат својата независност по распадот на Советскиот Сојуз.
Најновиот циклус на руска агресија има многу од своите почетоци во 2007 година. Таа година, Путин одржа говор на Минхенската безбедносна конференција што даде основа за многу од одлуките што следеа. Во говорот, тој ги критикуваше САД за создавање на униполарен свет „во кој има еден господар, еден суверен“, ја критикуваше експанзијата на НАТО кон исток и го оспори поредокот во Европа по Студената војна.
Сикорски, кој стана врвен полски дипломат истата година, почна да бара повеќе сили на НАТО во неговата земја. На крајот на краиштата, Германија имаше 35.000 американски војници стационирани таму, а понатамошниот напор за ребаланс на моќта во лицето на руските воени кампањи за модернизација се чинеше дека има смисла.
Но, во тоа време, сите во НАТО не го мислеа истото.
„Кога во многу наврати барав нашето членство во НАТО да биде исполнето и со физичко присуство, барав само две бригади, што е околу 10.000 американски војници, ова наше барање го сметаа за лудо. Особено Германија, но и други земји, за првпат во историјата се најдоа опкружени со исклучително пријателски држави. И тие не ја почувствуваа нашата болка што сме крилна земја, што сме на работ на светот на демократијата, владеењето на правото и безбедноста“, рече Сикорски.
По времето на Сикорски во владата, пораките за Москва од Варшава станаа многу поматени, откако националистичката партија „Право и правда“ ја презеде власта во 2015 година. Таа победи благодарение на невистинитата теорија на заговор дека Русија е одговорна за авионската несреќа во 2010 година, во која загина полскиот претседател и други високи функционери.
Полската влада ја трошеше енергијата прикажувајќи ја Германија како непријател, вклучувајќи се во војна со ЕУ за владеење на правото, започнувајќи напади врз ЛГБТК+ заедницата и здржувајќи се со десничарските сојузници на Путин, како Италијанецот Матео Салвини и Французинката Марин Ле Пен.
Вие ништо не знаете
Естонците паметат уште една епизода во 2007 година.
Во април, компјутерските сервери на балтичката земја беа погодени од огромен бран DDoS (дистрибуирано одбивање на услуга) напади на јавни и приватни веб страници, што во суштина дигително ја затвори целата земја со недели. Скоро милион компјутери беа во „зомби“ позиција, а според тогашниот министер за одбрана, ова се случило набргу по планот за преместување на советскиот „Споменик на ослободителите на Естонија“ надвор од центарот на главниот град Талин.
Додека руската влада постојано негираше вмешаност во сајбер нападите, Естонија не беше убедена. Но, она што следувало било уште пошокантно за официјалните лица во Талин , кога тие го претставија својот случај пред колегите земји од НАТО.
„Некои од нашите сојузници во НАТО во Европа нѝ рекоа: „О, не знаеш за што зборувате, само сте русофоби“ – и тоа во време од луѓе кои не би знаеле да направат разлика меѓу компјутери тостер, додека ние веќе тогаш бевме дел од дигитално најнапредната земја во Европа“, рече Томас Хендрик Илвес, кој беше естонски претседател во времето на сајбер нападите.
Тој е роден во Шведска откако неговите родители избегале од советската окупација. На крајот, НАТО спроведе внатрешна проценка.
Од јазични и историски причини, но и страв од опасноста преку границата, Балтичките земји често имаат одлична интелигенција за анализа на руските активносте, но, често се целосно игнорирани.
Рихард Колс, претседател на Комитетот за надворешни работи на Латвискиот парламент, рече дека Рига била вклучена во предупредувањето на НАТО за руските амбиции пред нејзината инвазија на Грузија во 2008 година.
Но, Колс рекол дека му било исклучително тешко да ги убеди своите колеги од Западот, колку Путин може да биде опасен.
„Генерално, Балтикот ги предупредуваше нашите колеги од Запад да бидат внимателни и да не паѓаат во наивност врз основа на желби. Постојаната подготвеност за рестартирање на односите со Русија, без оглед на тоа какви се нејзините прекршувања, е она што не доведе до денес, за жал“, рече тој.
Соединетите држави, под администрацијата на Барак Обама, исто така се одлучија за „ресетирање“ со Русија во 2009 година. Познато е дека гестот започна со блескав почеток кога државната секретарка Хилари Клинтон му подари големо црвено копче на својот руски колега Сергеј Лавров, но на него е испишан погрешен руски збор. Наместо „ресет“ на руски пишувало „преплатено“ (perezagruzka што значи натплатено, преполно, overcharge ).
Без оглед на лошиот руски, тоа беше одлука што Илвес ја нарече „катастрофална“.
Единствениот европски лидер кој секогаш го „изненадувал“ била Меркел. Таа била израсната зад Железната завеса.
Приватно, рече Илвес, се чинеше дека има малку илузии, но претпоставувам дека го виде тоа јавно, тоа е нешто што требаше да го направи. Или ми кажуваше работи во кои не веруваше. Не знам. Не можам да кажам.”
„Од 24 февруари почна оваа драматична револуција. Но, навистина ли беше потребна инвазија, брутална инвазија на Украина за да се натераат луѓето да седнат. Со оглед на нивното претходно однесување, со инвазијата на Крим и инвазијата на Грузија … сега ова, претпоставувам, беше толку претерано што дури и тие мораа да реагираат“, продолжи Илвес.
Нема единство
Во август 2014 година, неколку месеци откако Русија го анектираше Крим, министрите за надворешни работи на ЕУ беа во жестоки дебати за тоа колку далеку да се оди за да се санкционира Кремљ. Балтикот, како и обично, застана на страната на Полјаците, Британците и Швеѓаните, кои побараа построги санкции.
Противничкиот табор дојде од колегите на поранешните комунистички држави, Унгарија и Словачка, и двете управувани од про-Кремљ популисти.
„Политиката на санкции што ја води Западот… ни нанесува повеќе штета отколку на Русија“, рече унгарскиот премиер Виктор Орбан. „Во политиката тоа се нарекува пукање во нога.
Тогашниот министер за надворешни работи на Литванија, Линас Линкевичиус, одговори велејќи дека е подобро да си пукаш во стапалото отколку да дозволиш да те пукаат во глава. Пораката беше јасна, ако му се дозволи на Путин да се извлече со Крим, тој ќе продолжи со своите војни за проширување.
Во интервјуто во Вилнус, Линкевичиус изрази жалење поради недостатокот на акција од Западот во изминатите 15 години како одговор на експанзионизмот на Путин. Тој потсети на состанокот на Советот на НАТО Русија во Романија во 2008 година, каде Путин веќе ја нарече Украина „вештачка креација“.
Терминот не остана незабележан. Андерс Фог Расмусен, тогашниот дански премиер пред да стане генерален секретар на НАТО, му одговори на Путин велејќи дека ова не е начин да се зборува за партнери.
„Путин го кажува тоа што го мисли. И сега да се преправаме дека сме изненадени што нешто тргна наопаку, тоа е премногу“, рече Линкевичиус.
Кога трупите на Путин беа масовни околу Украина пред еден месец, францускиот претседател Емануел Макрон беше еден од западноевропските лидери кои допатуваа во Москва за да се обидатда го разубедат Путин.
Линкевичиус не беше импресиониран. „Ова е како психотерапија. Сите овие разговори досега беа илузија“.
Линквечиус нагласи дека Западот не е виновен за она што денес се случува во Украина, бидејќи тоа е целосно дело на Русија. Но сепак, според Линкевичиус, Западот имал можност да преземе, да направи нешто на време и затоа, мора да ја сподели одговорноста“.
Војната што сега беснее во Украина, вели Илвес, треба да ѝ одржи и да ја научи Западна Европа лекција: „Не водете политика за Русија без да се консултирате со луѓе кои знаат многу повеќе за Русија од вас. Не потпирајте се на луѓе кои биле обучени како дипломати, но немаат вистинско разбирање за моделите на руско однесување“.
Анализа на politico.eu
Обработка: И. З.
