За време на состанокот во Давос во неделата, советниците за национална безбедност и политички прашања на светските лидери се осврнаа на петте преостанати точки од Формулата за мир, изнесени од претседателот на Украина, Володимир Зеленски, и одржаа две специјални сесии, соопшти прес-службата на украинскиот претседател.
Во Давос, учесниците на состанокот на советниците за национална безбедност и надворешна политика за спроведување на Формулата за мир се осврнаа на преостанатите пет точки од украинската формула за мир и напредокот во нивната имплементација, се наведува во извештајот.
Тие вклучуваат „Повлекување на руските трупи и прекин на непријателствата“, „Враќање на правдата“, „Еколошка безбедност“, „Спречување на ескалација и повторување на агресијата“ и „Потврда за крајот на војната“.
Претставниците на Литванија и министерот за одбрана на Украина Рустем Умеров зборуваа за напредокот постигнат од работната група за прашањето за „повлекување на руските трупи и прекин на непријателствата“. Конкретно, тимот предложи да се формира меѓународна работна група на ниво на министри за одбрана и советници за национална безбедност. Таа треба да има задача да подготви меѓународен договор со кој се повикува Русија да ги прекине непријателствата и да ги повлече своите сили од Украина. Исто така, потребно е заеднички да се развие механизам за повлекување на руските трупи и вооружени формации од окупираните територии на Украина. Ова треба да вклучи повлекување на руските единици и војници од привремено окупираните територии; распуштање и целосно разоружување на воените терористички организации на привремено окупираните територии; и отстранување на воена опрема и оружје од привремено окупираните територии за нивно натамошно уништување.
Претставниците од Холандија, јавниот обвинител Андриј Костин и заменик-министерот за правда на Украина Ирина Мудра ги претставија своите случувања на тема „Враќање на правдата“.
Тие истакнаа дека напорите да се обезбеди одговорност на Русија се засноваат на пет важни компоненти: обезбедување ефективни истраги на национално ниво; обезбедување одговорност за кривично дело агресија; континуирано стратешко партнерство со меѓународните механизми за правда; негување билатерално и мултилатерално меѓудржавно партнерство; и обезбедување исплата на репарации на Украина и на украинскиот народ од страна на Русија во согласност со меѓународното право.
„До денес имаме регистрирано до 120.000 случаи на воени злосторства. Поднесовме обвиненија против 477 лица, обвинивме 319 и осудивме 77. Ги диверзифициравме нашите ресурси и напори со формирање на девет регионални единици за воени злосторства, заедно со специјализирани единици на централно ниво – справување со сексуално насилство поврзано со конфликти, поврзани со војна штета на животната средина и депортација на украински деца“, рече Андриј Костин.
Тој, исто така, истакна дека отворањето на Меѓународниот центар за гонење на кривично дело агресија е значаен чекор напред во враќањето на правдата. Според главниот обвинител, последниот чекор во оваа насока би бил формирање на ад хок Специјален трибунал за кривично дело агресија.
„Од клучно значење е нашите заеднички напори да се насочат кон проширување на поддршката за Трибуналот и негово функционирање“, нагласи главниот обвинител.
Ирина Мудра ја истакна важноста не само од натамошно зајакнување на притисокот на санкциите врз државата агресор, туку и создавање механизам за компензација за компензација на штетата на жртвите и враќање на земјата. Според неа, меѓународниот механизам за компензација треба да се состои од три елементи: Меѓународен регистар на штети, Комисија за компензација (или побарувања) и Фонд за компензација, кој треба да биде пополнет првенствено со руски суверени средства.
Заменик-министерот за правда ги повика државите да ја исполнат својата обврска да соработуваат и да се повикаат на контрамерки за да овозможат конфискација на руски имот во согласност со меѓународното право.
Претставниците од Германија, Финска, Бугарија, првиот заменик-премиер на Украина Јулија Свириденко и министерот за екологија Руслан Стрилетс ги презентираа случувањата на работната група за безбедност на животната средина. Руслан Стрилетс нагласи дека емисиите на стакленички гасови предизвикани од војната во Украина ги надминуваат вкупните емисии забележани во Австрија.
„Пред една година имаше 97 милиони тони емисија на CO2. Денес тоа е 150 милиони тони CO2. Напорите на светот за постигнување климатска неутралност се поткопани“, нагласи тој.
Покрај тоа, според Руслан Стрилетс, водата која била изгубена како резултатот од кревањето во воздух на браната на ХЕ Каховка од страна на Русите ќе беше доволен за да обезбеди вода за пиење за целата планета два дена.
Со оглед на тоа, тој ја нагласи потребата од унифицирање на методите за пресметување на загубите и воведување на дефиницијата за „екоцид“ во меѓународното право. Меѓународната работна група за еколошките последици од војната, копретседавач од шефот на Кабинетот на претседателот Андриј Јермак и поранешниот шведски вицепремиер и поранешен министер за надворешни работи, Маргот Валстром, моментално работи на ова прашање.
Конкретно, Маргот Валстром истакна дека оружјето и неговата употреба не само што убиваат луѓе, туку и предизвикуваат директна штета на животната средина. Според нејзината изјава, од почетокот на војната во Донбас во 2014 година, речиси 40% од еколошки вредните територии на Украина доживеале окупација, повеќето од нив во последните две години од целосната војна. И околу 10% од целата украинска територија претрпе штета, според експертите.
Валстром рече дека Меѓународната работна група за еколошките последици од војната наскоро ќе го претстави својот извештај, Еколошкиот договор, на претседателот на Украина, Володимир Зеленски. Овој документ ќе содржи многу конкретни препораки и за Украина и за меѓународната заедница.
„Овие препораки спаѓаат во три области. Прво – намалување на ризикот, второ – осигурајте се дека има одговорност и трето – Украина треба да обнови зелена и пријателска за климата“, нагласи таа.
Валстром, исто така, истакна дека Украина е првата земја што даде приоритет на еколошките прашања во мировниот план и призна дека идното здравје и безбедност на нацијата делумно ќе бидат одредени од влијанието на војната врз животната средина.
„Посветеноста на Украина на еколошките последици од војната на тој начин отвора нов пат. Тоа создава план за препознавање на опасностите од овие понекогаш невидливи, но често смртоносни ефекти на војната“, заклучи таа.
Шефот на претседателскиот кабинет Андриј Јермак и претставник од Обединетото Кралство ја претставија точката „Спречување на ескалација на војна и повторување на агресијата“.
Особено, Јермак зборуваше за развојот на нацрт-Кијивскиот безбедносен договор, кој подоцна ја формираше основата на Заедничката декларација на Г7 за поддршка на Украина, усвоена во Вилнус во јули 2023 година. Пред два дена, во Кијив, лидерите на Украина и Обединетото Кралство потпиша билатерален договор за безбедносна соработка, кој стана првиот документ за продолжување на Декларацијата од Вилнус. Шефот на кабинетот на претседателот истакна дека договорот меѓу Украина и Обединетото Кралство е суштински документ кој ги опфаќа сите важни прашања на соработката.
„Овој договор е добар пример за другите 30 потписнички на Заедничката декларација на Г7“, се вели во извештајот.
Според Јермак, клучно е земјите надвор од европскиот регион и Северна Америка да разберат дека бруталната агресивна војна што ја започна Русија против Украина има глобални импликации и влијае на секоја држава ширум светот.
„Сакаме нашата Формула да стане глобална. Сакаме целиот свет да го користи нашето искуство, да учи од нашите лекции и да ги користи нашите алатки и готови решенија. За да може да се спречи секоја друга агресија во кој било друг дел од светот“, рече Јермак, додавајќи дека праведен, траен и одржлив мир е можен само ако сите партнери застанат обединети.
Ихор Жовква од своја страна истакна дека Заедничката декларација за поддршка на Украина на Г7 е основа за нов сеопфатен систем за спречување на ескалација на војната и повторување на агресијата. Во моментов, уште 15 земји го потврдија својот интерес за започнување билатерални консултации за безбедносните обврски за Украина.
„Продолжуваме да работиме со партнерите за да обезбедиме повеќе земји да се приклучат на Декларацијата, и тоа не само од европскиот континент, туку и пошироко. Крајниот резултат од имплементацијата на точката треба да биде ажурирање на целокупната безбедносна структура во евроатлантскиот регион и во светот врз основа на искуството на Украина, притоа земајќи ги предвид особеностите на секој регион“, рече претставникот.
Заменик-шефот на Кабинетот на претседателот Андриј Сибиха и министерката за правда Денис Малиуска зборуваа за резултатите од работната група за спроведување на точка 10 „Потврда за крајот на војната“.
Малиуска потсети дека Украина постојано се обидувала да преговара за меѓусебните односи со Русија и да подготви релевантен меѓународен договор, а секој пат Русија престанувала да го исполнува и едноставно го игнорирала. Ова се однесува на договорот за заедничката граница, „големиот“ договор за пријателство и соработка, Меморандумот од Будимпешта, договорите од Минск, па дури и членовите на Перејаслав од 1659 година.
„Научивме од грешките од минатото, Договорот што ќе го потврди крајот на војната мора да се заснова на Формулата за мир, да биде мултилатерален, т.е. потпишани не само од Украина и Русија, туку и од земјите гаранти, да бидат сеопфатни и да ги регулираат сите области погодени од војната. Условите на договорот мора да бидат јасни и правно обврзувачки, а самиот договор мора да биде ратификуван од парламентите на земјите учеснички“, нагласи министерот.
Покрај тоа, на настанот се одржаа две специјални сесии за дискусија за безбедноста на храната и хуманитарните прашања од војната, кои веќе беа презентирани за време на третиот состанок во Малта.
За време на специјалната седница за безбедност на храната, првиот заменик-премиер Јулија Свириденко истакна дека оваа точка од украинската формула за мир привлече значително внимание од меѓународната заедница, бидејќи цените за некои култури достигнаа историски највисоко ниво во светот во 2022 година.
Оттогаш, збир на различни мерки помогнаа да се обнови снабдувањето со храна на глобалните пазари и на најранливите потрошувачи. Во декември 2023 година, Украина успеа да извезе над 7 милиони тони земјоделски производи во светот, достигнувајќи речиси предвоени нивоа. Цените за сите клучни житарки исто така паднаа на предвоените нивоа, што е клучен показател за успехот на заедничките напори, рече Јулија Свириденко. Меѓу мерките кои се покажаа ефективни, таа го наведе обезбедувањето на пловидба во Црното Море од страна на Украина и партнерите и подобрувањето на карго транспортот низ земјите на ЕУ во рамките на иницијативата за солидарни патеки на ЕУ.
Покрај тоа, еден од најважните елементи за враќање на безбедноста на храната е снабдувањето со храна за потрошувачите во Африка. Иницијативата „Жито од Украина“ на претседателот на Украина, Володимир Зеленски, помогна во снабдувањето со жито на најранливите африкански земји.
„Украина нема да почива на своите ловорики во исполнувањето на целите од клаузулата за безбедност на храната од Формулата за мир. Неопходно е да се продолжат напорите за понатамошно подобрување на безбедноста на пловидбата во Црното Море“, нагласи првиот заменик-премиер.
Дмитро Лубинец, комесар за човекови права на украинскиот парламент и бароницата Хелена Кенеди, копретседател на Меѓународната работна група Bring Kids Back UA, адвокат специјализиран за човекови права, граѓански слободи и заштита на децата, директор на Институтот за човекови права на Меѓународниот Адвокатската комора, на специјална седница за хуманитарни прашања зборуваше за борбата за враќање на украинските деца насилно раселени или депортирани од Русија, нелегално киднапирани и затворани цивили и воени затвореници.
За време на дискусијата, посебно внимание беше посветено на насилните исчезнувања на деца како резултат на нивната депортација од страна на Руската Федерација.
“Според официјалните податоци, Русија депортирала или насилно раселела повеќе од 19.500 украински деца. Досега само 517 деца се вратени дома. Што се однесува до возрасните, 2828 Украинци се вратиле во Украина, вклучувајќи само 150 цивили. Наша задача е да се вратиме сите!Затоа, меѓународната заедница мора веднаш да ги консолидира своите напори во оваа насока!“ нагласи Дмитро Лубинец.
Тој исто така истакна дека Украинците киднапирани од Руската Федерација се држат во несоодветни услови, цивилите и воените затвореници се незаконски осудени и мачени. На овој начин Русија го крши меѓународното хуманитарно право.
Според панелистите, Меѓународната коалиција на земји за враќање на украинските деца треба да се фокусира на координирање на активностите на меѓународната заедница, вклучително и земјите од глобалниот југ, за да се олесни враќањето на украинските деца нелегално раселени или депортирани од Русија.
Неколку години наназад, монденското швајцарско зимувалиште Давос ги собира светските богаташи и моќници на состанок на Светскиот економски форум, во момент кога светот го потресуваат војните на Блискиот Исток и во Украина, нреволуцијата на полето на вештачката интелигенција кој предизвикува одушевување, но и загриженост, катастрофални должнички кризи среде забавувањето на економијата грижи поради лажни информации околу изборите во ЕУ, САД и Индија, климатски промени…
Повеќе од 2800 учесници ќе присуствуваат на петдневниот настан кој официјално почнува денеска, 15 јануари, вклучувајќи преку 60 шефови на држави и влади. Темата на годинешната средба на глобалните политички и деловни лидери, славни личности и истакнати општествени активисти е „Повторно градење доверба“.
Драган Мишев / Цивил Медиа
