Се чини дека Русија сé повеќе ги зголемува напорите во поттикнување на неоимперијалистичките и националистичките чувства во Европа со цел да ги поткопа односите меѓу Украина и нејзините западни соседи, членки на ЕУ и НАТО.
На 28 јануари, унгарскиот ултранационлистички политичар Ласло Тороцкаи објави територијални претензии кон Закарпатија доколку Украина биде поразена, додека истовремено, неговиот романски близнак по идеологија, Клаудиу Тарзиу, претставник на романската екстремно десничарска партија АУР, рече дека е подготвен да го жртвува членството на Романија во НАТО за анексија на украински територии.
Иако изјавите на Торозкаи и Тарзиу не ги одразуваат официјалните позиции на Унгарија и Романија и сепак станува збор за радикални популистички политичари кои на тој начин привлекуваат внимание, руските пропагандисти ги искористија изјавите на Тороцкаи и Тарзиу нагласувајќи ги овие ултранационалистички романски и унгарски претензии за украинска територија.
Според Институтот за проучување на војната (ISW), тинк-тенк организација со седиште во Вашингтон, Русија уште предходно, пред целосната воена инвазија, ја предложи идејата за „поделена Украина“ меѓу Русија и Западот.
Рускиот претседател Владимир Путин и другите високи руски функционери собрани околу него, повторно го запалија овој наратив во декември 2023 година, тврдејќи дека Украина има историски „територијални спорови“ со Полска, Романија и Унгарија, но може да го задржи својот „суверенитет“ само доколку целата земја биде оставена во границите на регионот Лвив.
„Руската ултранационалистичка рамка на концептот на рускиот свет (Руски Мир) се чини дека доби на сила меѓу националистичките европски фракции како што се применува на нивните националистички идеологии, а актерите на рускиот информативен простор веројатно се обидуваат да ја искористат оваа идеолошка насока за да „набијат клин“ меѓу Украина и нејзините европски соседи“, велат од ISW.
Не помина многу време од „прогласот“ на Путин и свитата, а ултра деничарските лидери во украинското соседството веќе си ги покажаа „роговите“.
Клаудиу Тарзиу, еден од лидерите на романската екстремно десничарска партија Алијанса за Унијата на Романците (AUR), рече дека неговата земја треба да се „повторно обедини“ со Молдавија и украинските погранични региони Бесарабија, Северна Буковина и Закарпатија, објави онлајн-издавачот G4Media на 27 јануари.
„Ние нема да бидеме вистински суверени додека не ја обновиме романската држава во нејзините природни граници“, рече Тарзиу за време на говорот во Јаши минатата недела.
„Бесарабија мора да се врати дома. Северна Буковина не може да се заборави, јужна Бесарабија… Транскарпатија (Закарпатија), сè што било и е дел од романската нација мора да се врати на нејзините државни граници.
Областа Закарпатија е најјугозападниот регион во Украина со значајни унгарски и романски етнички малцинства. Историскиот регион Северна Буковина е дел од денешната украинска област Черновци, додека Бесарабија опфаќа Молдавија и делови од областите Черновци и Одеса, пишува Кијив индипендент. Истовремено, Украина е дом на околу 150.000 етнички Романци.
„Нашата цел е Романија да биде една од водечките земји во светот“, рече Тарзиу.
Опозициската партија АУР работи на екстремно десничарска, популистичка платформа, при што национализмот и романскиот иредентизам се заеднички компоненти на нејзината реторика.
Иако анкетите за романските парламентарни избори во 2024 година покажуваат дека АУР се натпреварува за второто место со владејачката либерална партија ПНЛ, експертите проценуваат дека екстремно десничарските радикали имаат само ограничени шанси да најдат коалициски партнер за формирање влада.
Повици за припојување на делови од територијата на Украина, претходно упати и Дијана Сосоака, лидерката на крајната проруска партија СОС Романија.
За разлика од романските екстремно десничарски лидери, сегашната романска влада беше близок сојузник на Украина, обезбедувајќи политичка, економска и воена помош, домаќини на центар за обука Ф-16 за украинските пилоти и транзитирајќи околу 60% од украинското жито поради руските закани. на превозот на Украина.
Во својот говор, Тарзиу повика и на „враќање“ на Молдавија, земја со делумно заедничка историја и со романскиот како официјален државен јазик. Молдавија беше дел од романската држава во меѓувоениот период додека не беше анектирана од Советскиот Сојуз во 1940 година.
Повиците за повторно обединување на Молдавија и Романија се појавија во јавниот простор, но ниту една влада не дава конкретни планови, освен за напорите на Молдавија да се приклучи на ЕУ.
Иредентистичките идеали промовирани од романските екстремно десничарски лидери ги повторуваат оние што ги користи Кремљ и унгарската влада под Виктор Орбан.
Слични изјави како Терзиу, како што пренесува Кијив индипендент неодамна даде и лидерот на унгарската екстремна десница Ласло Торочкаи, кој рече дека Унгарија треба да бара Областа Закарпатија доколку Украина ја загуби војната со Русија,
Русија ги користеше старите империјалистички тврдења за да ја оправда својата агресија против Украина, додека Будимпешта често користи историски ревизионизам во својата политичка реторика.
Имено, унгарските и романските ревизионистички тврдења понекогаш се судираат, како што е случајот со Закарпатија или Трансилванија, голем регион кој е дел од романската држава од Првата светска војна, но е историска компонента на унгарското кралство.
Унгарската екстремно десничарска партија „Наша татковина“ го објави своето право на украинската област Закарпатија доколку Украина ја загуби војната преку изјавата од 27 јануари лидерот на партијата Ласло Торочкаи.
Областа Закарпатија, која граничи со Словачка и Унгарија на запад, и Романија на југ, има значително население од етнички Унгарци. Прашањето за правата на малцинствата создаде несогласување меѓу Унгарија и Украина, особено насочено околу јазичните политики на украинската држава.
Законот за јазиците кој долго време беше извор на судири меѓу Унгарија и Украина беше воведен во 2017 година и бара најмалку 70% од образованието над петто одделение да се изведува на украински.
Како одговор на критиките, Украина рече дека нема намера да ги ограничи јазичните права на своите малцинства, туку едноставно да обезбеди сите украински граѓани да имаат доволно способност да зборуваат на националниот јазик, украинскиот.
„Наша татковина“ повика на зголемена автономија за етничките Унгарци во Украина и во другите соседни земји со унгарска дијаспора.
Партијата, која во моментов има шест места од вкупно 199 во унгарскиот парламент, беше критикувана поради нејзините нативистички ставови и реторика. Тороцкаи даде голем број контроверзни изјави, вклучително и некои за кои се смета дека се антисемитски, антиромски и антиимигрантски.
Дора Дуро, член на „Наша татковина“ во унгарскиот парламент, исто така, во интервју за рускиот државен медиум „Известија“ во април 2023 година рече дека на Украина ќе и треба дозвола од Русија за да се приклучи на НАТО.
Коментарите на Тороцкаи за предложениот план за барање украинска територија дојдоа на партиска конференција во Будимпешта, на која присуствуваа и претставници на други крајнодесничарски партии од Европа, вклучително и Алтернатива за Германија (AfD) и Холандскиот форум за демократија.
„Ако оваа војна заврши со губење на државноста на Украина, бидејќи тоа е исто така на картата, тогаш како единствена унгарска страна што ја зазема оваа позиција, дозволете ми да сигнализирам дека ние имаме право на (Областа Закарпатија)“, рече Тороцкаи.
Унгарското Министерство за надворешни работи не одговори на барањата за коментар за изјавите на Тороцкаи, објави Ројтерс.
Веста дојде пред средбата меѓу министерот за надворешни работи на Украина, Дмитро Кулеба и неговиот унгарски колега Петер Сијарто, која се одржа на 29 јануари во градот Ужхород во областа Закарпатија.
Во пресрет на посетата на Сијарто, унгарскиот весник Маѓар Немзет, кој се смета дека е тесно поврзан со унгарскиот премиер Виктор Орбан, објави напис во кој ја осудува состојбата на слободата на печатот во Украина. Исто така, ги критикуваше директивите на украинските медиуми за новинарите да го користат официјалниот украински правопис на имињата на градовите наместо руската верзија.
Откако Русија ја започна својата целосна инвазија во февруари 2022 година, Украина го продолжи тековниот процес на „дерусификација“ што доби на интензитет по револуцијата на Евромајдан во 2014 година. Повторното барање на украинските имиња на градовите беше клучен елемент на овој процес.
Украина се уште работи на организирање на посетата на Орбан на Украина. Унгарскиот премиер рече дека добил покана од претседателот Володимир Зеленски во декември 2023 година да одржи билатерална средба во иднина и ја прифатил. Орбан последен пат ја посети Украина во 2010 година.
Истовремено, Унгарија, како најголем сојузник на Путин во ЕУ, продолжува да ги поткопува западните напори за поддршка на Украина и санкциите против Русија. Будимпешта одржува топли односи со Москва во услови на сеопфатна војна, а највисоките унгарски функционери постојано ја посетуваа Русија од февруари 2022 година. Орбан се сретна соПутин во октомври 2023 година во Пекинг.
Унгарија тврдоглаво го блокираше пакетот помош од 50 милијарди евра (54 милијарди долари) од ЕУ во декември 2023 година, кој беше поддржан од сите други земји-членки. Водачите на ЕУ треба повторно да се состанат по ова прашање на 1 февруари, при што Брисел сигнализира дека може да се постигне договор дури и без одобрение од Унгарија.
Драган Мишев / Цивил Медиа
