„Со заемот од Унгарија се внесува финансиска обврска за државата, но и корозивен капитал кој има потенцијал да ја разјаде нашата економија и демократија. Ова задолжување се случува не со цел да се развие економијата, да се создаде додадена вредност за домашните бизнис, да се зголеми нивната компетитивност и конкурентност, намерата е вгнездена надвор од економијата, во политичката сфера“ – вели во изјава за „Фронтлајн“, Фатмир Битиќи – актуелен пратеник и поранешен вицепремиер за економски прашања.
Тој потенцира дека економското разумно размислување не може да доведе до склучување на ваков договор.
– Државата се турка во ситуација кој е типична за градење на односи меѓу авторитарни држави, а тоа е инструментализирање на економски ресурси за остварување на надворешно политички цели. Проблемот е што овие цели, на кои се подредува нашата држава, отстапуваат од западните демократски вредности и принципи. Но, очигледно дека овие вредности ништо не значат за самата власт, самиот процес на задолжување го започна со погазување на нив, вон институционално, во четири очи, под превезот на тајност, договорија задолжување, анализира Битиќи – пратеник од редовите на опозициската СДСМ и економски експерт.
Се соочуваме, додава нашиот соговорник, со пошироко корозивно влијание во општеството, со институционализирање на надворешни политички влијанија и уништување на вредностите врз кои почива македонската демократија.
– Мислам дека ова е само еден мал сегмент од процесите кои отпочнаа со промената на власта, а кои водат кон надворешно политичко свртување на државата кон сфери на интереси кои се под влијание на авторитарни држава. Сериозно отстапување имаме од западно европскиот курс, а од тоа поштетно за државата, за иднината, не постои, вели нашиот соговорник.
Според него, единствената „позитива“ (тука употребувам доза на сарказам, вели Битиќи) со овој заем е поврзана со јавниот долг: единствено тој ќе расте – што не е добро за нашата држава.
– Со ова задолжување од 500 милиони евра, се зацврсти правецот на раст на јавниот долг и негово придвижување кон 68%, но овде нема да се застане. Намерата за дополнително задолжување е веќе изразена, се најавуваше една милијарда евра, останува уште половината со која долгот ќе се зголеми на 75% од БДП, подвлече тој.
Битиќи вели дека отсуството на транспарентност е основната карактеристика на овој кредит. Тоа се препознава во сите негови сегменти, вклучително и во делот на провизии.
– Тие не ги знаеме, не се видливи, ги нема во Договорот, се кријат. Износот што го споменувате беше соопштен од собраниската говорница, но тоа ништо не значи за реалниот износ на провизијата, затоа што за неа во образложението на законот, ниту во законот, ниту во Договорот, не се зборува. Проблемот овде е што не знаеме дали се внесуваат скриени трошоци надвор од провизиите кои ќе се плаќаат, а кои ќе се реализираат преку фирма која ќе си ја избере банката. Нетранспарентноста отвора прашања кои се клучни за да ја добиеме целосната слика за овој заем. Фактот дека банката самата ќе одлучува која фирма ќе ги добие правните услуги, покажува дека ние немаме никаква контрола врз процесот. Со други зборови, државата е сведена на пасивен актер во сопственото задолжување, при што странските интереси ги диктираат условите, а македонските институции немаат можност да се вклучат активно во одбраната на нашите економски интереси, вели Битиќи во својата анализа за „Фронтлајн“ – за штетните последици за државата од унгарскиот кредит договорен меѓу премиерите Христијан Мицкоски и Виктор Орбан.
Запрашан за провизијата од 70.000 евра за консултантски правни услуги и каде ќе завршат овие пари, Битиќи е скептичен дали овие пари ќе завршат во стопанството како додадена вредност или на друго место.
– Најавено е дека парите ќе завршат во стопанството како додадена вредност, но дали тоа ќе биде така или ќе заврши на друго место, ќе покаже времето. Имајќи го во предвид целито контекст во кој ова задолжување се спроведе, повеќе од важно за интересот на државата е да имаме конкретни системски механизми за надзор и транспарентност, кои ќе спречат парите да се насочат по политички интереси, наместо во вистински развој. Во оваа смисла, за да се добие целосен одговор на прашањето, треба да се земе и во предвид дека наредната година ќе имаме локални избори. Одговорот на прашањето бара да се земат во предвид и локалните избори наредната година. Со тоа што 250 милиони евра ќе се насочат кон општините, тоа е форма на предизборен поткуп и корупција, нагласи нашиот соговорник.
Три години, истакна Битиќи – во најголемиот дел од општините, кои се под раководство на градоначалници од ВМРО-ДПМНЕ, ништо не се реализираше, инфраструктурните проекти беа маргинализирани, сега со кредит ќе се надополнува тоа што пропуштија, не знаејќи или не сакајќи, да го направат за граѓаните.
– Кога имаме политички мотиви, не можеме да зборуваме за вистински развој, може да зборуваме само за спакувана илузија за општински успеси кои ќе се базираат на долг кој ќе треба да го отплаќаат идните генерации. Каде ќе завршат парите ќе диктираат политички агенди на фаворизација на општини каде власта ќе сака да го зацврсти своето влијание на локалните избори, што нема да биде ништо повеќе од политичко „плаќање“ на поддршка и обид за прикривање на неуспесите на локалните власти, истакана Фатмир Битиќи – актуелен пратеник и поранешен вицепремиер за економски прашања.
Северна Македонија ќе се задолжи од унгарската експорт Импорт банка, а според текстот на законот ќе треба да плати провизија за извршени правни услуги на независна фирма избрана од Унгарската банка. Провизијата од 70.000 евра за правни услуги ќе се плати пред повлекување на првите пари од Ексим банката.
Парите од кредитната линија се обезбедуваат со камата од 3,25 отсто, 15 години отплата и 3 години грејс-период. Ова практично значи дека кредитот ќе се отплаќа до 2039 година.
Владата најави дека 250 милиони евра ќе бидат наменети за финансиска поддршка на домашните компании, а 250 милиони за инфраструктурни проекти за општините.
Средствата од кредитот кој нема да се повлечат ќе се пресметува камата. Договорот за заемот е регулира според законите на Унгарија, а доколку настане спор меѓу двете држави, тој ќе се решава на арбитража пред судот во Хаг.
Дестан Јонузи
