пишува: БОРЧЕ БОКИ ТРАЈКОВСКИ
Честопати се прашувам каква корист има човек да се занимава со обвинителска работа? Или со пишување, со раскажување? Вреди ли сето тоа? Кои се сериозните причини? Ќе ги побараат ли за некаква консултација, некаде? Ќе ги повикаат да одржат некој курс на некој престижен универзитет? Се фрлаат во борба против злото, сметајќи дека тие се доброто? Ќе им доделат ли херојски жезол на крајот? Ќе заработат ли доволно? Ќе заработам ли ако некој ги прочита моите раскази за нив, за мене? Оние реплики и зборови што некои други ги кажале пред мене а не сум ги слушнал онака како што треба. Ќе ме мразат ли оние кои ги кажале тие зборови, или ги кажале лошо? Можеби лошо сум ги разбрал?
Понекогаш се убедувам дека во нивната работа, како и во овие приказни се мери вистината. Тука е тајната. Тајна во нив, тајна во мене. Сокриена од сите. Чувана настрана, за да бликне во еден момент како вулканска експлозија, да излета за да ја прочитаат сите, и тие.
Да се работи во специјална обвинителска институција, те прави да се чувствуваш дека можеш да ја измериш вистината. Да ја разбереш судбината на некои политички избори, падот на една влада, доаѓањето на друга, па и падот на самата институција. Да се слушнат официјални зборови, станува доволно за да се гордееш и да се срамиш. Додека светот има добро одреден правец, кај нас сé изгледа дека се концентрира на нешто друго, нешто банално, површно. Изјавата на некој министер, на пример, онаа на оној за Внатрешни работи, за изгубената доверба во Шефицата на СЈО, на половина мандат, повеќе озборувачка одошто сериозно суштинска, можеби беше првиот јавно упатен сигнал дека судбината на СЈО е веќе заокружена? Тие кои се изборија за оваа институција, тргнаа во борба против истата. Да не веруваш во Шефицата на СЈО, значи дека е изгубена довербата во СЈО? Требаше ли да се вклучи алармот тогаш, далеку пред тоа што се случи? Требаше ли да се збијат редовите внатре во СЈО, да се предизвика повторна револуција на правдољубивите? На последниве прашања, од оваа временска дистанца е глупо да се одговори, да се паметува, да се мудрува. СЈО падна. Неочекувано, изненадувачки, за многумина шокирачки. Падна за никогаш повеќе да не може да стане. Само глупав пад може да те откорне како нежна фиданка, за никогаш повеќе да не можеш да никнеш. Како инаку требаше да се разбере таа баналност во онаа изјава на министерот, освен како најава за затварање на нешто за што си преживеал повеќе фронтови внатре, неколку мисии надвор? Но, поленот од цветот на таа фиданка е во земјата, а природата е чудо.
***
Во моите белешки се раскажува за животот и соживотот, за релациите во куќата во која требаше да се роди правдата, за селектирани дијалози и дејствија преку кои се отвараат претпоставки, и секако, описи и пописи кои се плод на само мојата фактографско контактна меморија. Како и да е, сите описи на настани и портрети на ликови се гледани еднострано, само од мојот агол и само од моја перспектива што не ја исклучува субјективноста во таквиот пристап па и заклучокот дека некаде сум погрешил. Многумина актери кои ќе ја прочитаат приказнава, ќе настапат со веќе познати фрази, реплики од типот – види, не е баш така, има многу работи за кои не си знаел, или, сосема погрешно мислење си стекнал за мене, и слични. Некои работи ниту сум сакал да ги знам, многу работи за кои сум знаел не ги раскажувам а критиките за субјективноста во описите на карактерите на ликовите ги прифаќам во целост. И пред да почнете да ја читате, како човек кој и во семејниот тестамент ќе запише дека СЈО не е мртво, дека таа вистина ќе мора да продолжи да живее и да се пренесува од колено на колено, од обвинител на обвинител, од курир на доставувач, дека моето неприфаќ ање на “смртта“ на СЈО и после неговото исчезнување има голема логика, многу пореална од воскреснувањето на Исус, и дека тука, додека ме има, секогаш ќе извикувам онака, тврдоглаво: СЈО НЕ Е МРТВО!
***
Како и да е, нараторите се обидуваат да раскажат каков е светот, како ги гледале луѓето каков е вистинскиот свет таму каде извесен период егзистирале, престојувале. И ќе речат, не е секогаш баш така како што мислите, еве како е. Јас ќе ви ја отворам раната од каде ќе ја видите правата, или последната вистина. И токму од тој момент станува активен ризикот да се верува дека реалноста, онаа пулсирачката, одредувачката е целосно сокриена до тој момент. Ако се сопнеш и паднеш, почнуваш да веруваш дека сé е заговор, тајни состаноци и шпиони. Дознаваш дека која било работа не се случила баш заради тоа како што изгледала, како што си мислел, како што си ја прераскажал. Да, овој е типичен идиотизам со кој се соочуваат раскажувачите. Ниту една вистина не е вистинска, додека не ја поставиш сопствената на увид на јавноста. Сложеноста, всушност, не е во тоа да веруваме дека сé е договорено на некои тајни локации од непознати или претпоставено познати моќници. На тој начин, раскажувачот ја прифаќа едноставноста, ги заобикулува лавиринтите на конспирации, и светот го прикажува онака како го видел и почувствувал. Ако криминалната моќ е мерка на прецизни правила, сомнежи, јавна моќ, комуникација, суровост, дипломатија, обвинителствата и судовите се мерка на Закони, автобиографското пишување е мерка на доживувањето. Строги се казните ако се прекршат правилата. Законите чиниш се напишани за да се прекршуваат. Ниту една приказна не е вистинска додека не ја прочитаат сите. И не ми е јасно зошто човек решава да се занимава со ваква работа. Пари? Слава? Чинови? Кариера? Сé е бесконечно малку во однос на цената која треба да се плати. Ризикот од неподносливото и постојано шепотење каде и да се појават.
***
Овде ќе ви ја пренесам пораката од една белешка во периодот кога нападите врз СЈО беа зачестени и очигледно намерни и можеше да се претпостави дека се наѕира големата желба на некои моќници и медиуми за крајот на постоењето на оваа институција, можеше:
Не се предавајте пред ураганскиот налет за комплетна ваша дискредитација и елиминација. Останете на линијата во борбата против големите криминалци и не дозволувајте, тие, кои имаат сериозен мотив да ве нема, тие, кои ги гоните и сите оние кои треба да ги гоните, да ве победат во оваа битка. Тие немаат друга алатка, немаат друго оружје против вас, освен постојано да се обидуваат со дискредитации да ве исклучат од каква било конекција со јавноста, да не се дознае за вашето работење, да ве снема, да ве заборават. СЈО е згаснато, предметите се живи. И вие сте живи, и додека живеат предметите жива е и вашата четиригодишна макотрпна работа.
Некој ќе рече, нереален, луд оптимизам. Да. Полудо нешто од тоа да ја посакуваш правдата и вистината, овде, нема. Ама ја има вербата. Ако ја нема правдата денес, ќе ја има утре, а тука нема никаква лоша намера. Јас верувам и сакам да верувам. И се обидувам да ја направам приказната примамлива, интересна, чекајќи го оној момент кога ќе излетаат сите реченици од некаде, кога ќе почнам да ги сложувам, за на крај да разберам дека, всушност, почнувам да се мразам заради себе, заради таа слепа верба. Можеби заради наивноста, глупавоста, налудничавоста. Често пати си шепотам: овде нормалноста е лудост, да веруваш е наивност, да настојуваш е џабе поарчено време. Но, токму тоа количество од тој луд оптимизам го влече истиот потег и вели: Не се предавај, продолжи. И продолжувам.
Драги мои поранешни колешки и колеги, и вие што го држите ова книжуле в раце, секогаш може да се појави нешто што ќе се обиде да ви ги скрши плановите, фантазиите, да ви ги уништи верувањата, да ви ја сотре самодовербата. Секогаш има некоја “тајна врска“ која ќе сака да ви ја блокира патеката како ненадеен природен одрон од крупни камења, ќе ви го одложи патувањето. Таквите невидливи и ненадејни сили знаат да го скинат на парампарчиња ореолот на оптимизмот во најпозитивните моменти. Оставаат длабок жиг на изненаденост, вчудовиденост, шокираат, парализираат, смрзнуваат. Само слабаци, интересџии, типови и типки на кои пред било што друго интересот им е најбитен, комодитетот, удобството, раатлукот заради себичноста и нелогичниот а прагматичен егоизам, брзаат да одглумат дека ете, одронот е со толкава големина што просто е невозможно да се отстрани, ги креваат рацете, немаат сила и механизација брзо да реагираат, и довчерашната позитивност, правдољубивост и решителност, искрената намера да го совладаат патот до целта, одеднаш како најголеми слабаци молчејќи бегаат подалеку да не ги закачи некое залутано парче и се повлекуваат, се предаваат. Само тука и само тогаш, во ваквите моменти во секој од вас ќе се препознае вистинската намера додека сте биле тука пред одронот.
***
Предизвикот не би бил предизвик ако не го прифатиш. Никогаш нема да дознаеш колкав бил ризикот ако не го прифатиш предизвикот. Затоа, после автобиографската приказна “Од Осака до Дижонска“, ви посакувам уште едно добредојде во оваа нова животна приказна. Некои наратори велат дека автобиографиска приказна има само една. Најверојатно го имаат сменето мислењето. Кога живееш на делови, на парчиња, тогаш и биографијата можеш да ја поделиш на повеќе делови. Неисе, директен сведок сум на нивната четиригодишна борба против големите криминалци. Многу нивни потези, однесување, акции се евидентирани во повеќе мои белешки. Актер сум во дел од нивната работа. Ги следев, ги гледав, ги слушав, и знам кои се и за што се. Мислам дека знам. Додека ги има, ќе ја има и мојата верба во правдата за која тие се бореа и сé уште се борат. Оставам овој мој оптимизам да биде последната голема заблуда во која наивно сум заглавил. Во моите белешки не се откриваат вистински имиња ниту некакви конспирации, тајни обвинителско адвокатски игри, местенки, притисоци и слични настани кои влијаеле на забрзување на падот на Империјата – СЈО, туку, секој читател според раскажаното ќе може сам да си носи заклучоци, а многумина ќе се препознаат во описите на настаните портретите, или, барем оние кои ги имам одбрано да завземат мал простор во оваа приказна.
Значи, гасете ги цигарите и трк на своите места, журналот заврши, почнува филмот…
Продолжува…
Текстот е личен став на Авторот. Сите права се задржани.