Од најстарите митови и преданија, па сè до денес, човекот се прашува дали е сам во космосот. Одговорот на тоа прашање е можеби најголемата мистерија што науката се обидува да ја разреши. Но, наместо да се потпира на фантазија, современата астрономија има конкретни насоки каде би можеле да се крие живот – и кои светови го будат најголемиот интерес.
Марс – соседот со дамка од надеж
Марс одамна ја разгорува имагинацијата. Иако денес е студен и сув, неговите канали, пресушени езера и подземни наслаги на мраз покажуваат дека некогаш имал течна вода.
Во последните месеци токму оваа планета повторно го сврте вниманието на светот.
Роверот Perseverance, откри карпа со име „Cheyava Falls“ во регионот на Језеро Кратер, во која научниците најдоа органски јаглерод и минерални структури богати со железо и фосфор. Таквите комбинации, на Земјата, често се поврзуваат со биолошка активност во водени средини. Иако тоа не е доказ за живот, НАСА го нарече ова „најсилниот кандидат за биосигнатура на Марс досега“.
(ВИДЕО) Марс роверот на НАСА откри потенцијален знак на живот
Понатамошни анализи покажаа дека во истиот кратер имало различни фази на водена активност – од кисели услови до неутрални и поповолни за живеење. Тоа го прави регионот мошне ветувачки за трагање по некогашен живот.
Во меѓувреме, „постариот брат“ Curiosity откри во карпи стари 3,7 милијарди години најдолги јаглеродни синџири досега идентификувани на Марс. Таквите молекули (алкани) на Земјата можат да се создадат од распаѓање на масни киселини – градежни елементи на клеточните мембрани.
Сè уште нема потврда дека станува збор за некогашни организми, но комбинацијата од геологија, органска хемија и присуство на вода укажува дека Марс можеби некогаш бил планета со услови пријателски за живот. Клучот е во враќањето на примероците на Земјата – но тоа најверојатно нема да се случи пред 2040-тите години.
Европа – ледена обвивка со океан под неа
Европа, месечината на Јупитер, е еден од најголемите кандидати за живот во Сончевиот систем. Под нејзината дебела ледена кора се крие океан со повеќе вода од сите земјини океани заедно. Гравитационите сили на Јупитер создаваат топлина во внатрешноста, што би можело да обезбеди услови за подводни извори слични на оние во земјините океани. На такви извори, на Земјата, живот цвета дури и без сончева светлина. Мисијата Europa Clipper, која НАСА планира да ја испрати во наредните години, ќе се обиде да ги истражи токму тие можности.
Енцелад – месечината што исфрла тајни
Сатурновата месечина Енцелад изненади многумина кога мисијата Cassini открила водени гејзири што излегуваат низ пукнатини во нејзиниот мраз. Тие млазеви не само што содржат вода, туку и органски молекули, па дури и хемиски состојки што на Земјата се врзуваат со биолошка активност. Научниците сега размислуваат дека под површината на Енцелад постои океан со хидротермални извори – потенцијална колевка на живот.
Титан – свет со метански реки и езера
Другата месечина на Сатурн, Титан, е уникатна затоа што има густа атмосфера и реки и езера – но не од вода, туку од течен метан и етан. Иако условите се екстремно студени, тоа е свет што покажува хемија слична на примитивната Земја. Дали живот може да се развие во такви сосема поинакви услови? Мисијата Dragonfly, која ќе испрати дрон на Титан, би можела да донесе револуционерни одговори.
Егзопланетите – илјадници нови шанси
Ако Сончевиот систем нуди неколку ветувачки тела, нашата галаксија е преполна со можности.
НАСА објави дека бројот на потврдени егзопланети официјално ја надмина бројката од 6.000, нешто повеќе од три децении по почетокот на систематското истражување на светови надвор од нашиот Сончев систем. За споредба, пред само три години беа регистрирани 5.000 егзопланети, што укажува на забрзаното темпо на откривање.
Со откривањето на илјадници егзопланети во последните две децении, научниците сега бараат „втори Земји“. Планети што се наоѓаат во таканаречената област погодна за живот, каде водата може да остане течна, се први на листата. Телескопи како James Webb веќе почнуваат да ја анализираат атмосферата на овие далечни светови во потрага по биосигнатури – гасови како кислород или метан, кои би можеле да бидат знак на живот.
Особено внимание привлекуваат системи како TRAPPIST-1, каде седумте планети со големина на Земјата орбитираат околу мала ѕвезда, и Kepler-452b, често нарекувана „втора Земја“. Дури и ако таму нема живот, самото знаење дека световите со потенцијал се вообичаени во космосот е охрабрувачко.
Радио-сигнали и техносигнатури
Покрај трагањето по едноставен живот, постои и друг правец – потрагата по интелигентни цивилизации. Програмите како SETI ги анализираат радио-сигналите од ѕвезди со надеж дека ќе уловат нешто што не е природно. Новата идеја е да се бараат „техносигнатури“ – траги на технологија, како на пример необични светлосни модели или загадувања во атмосферата што не може да ги создаде природата.
„Wow!“ сигналот – најголемата космичка мистерија во потрагата по вонземска интелигенција
На 15 август 1977 година, радио-телескопот „Big Ear“ на Државниот универзитет во Охајо регистрирал нешто што ќе стане легенда во историјата на потрагата по вонземска интелигенција (SETI). Астрономот Џери Ехман, анализирајќи ги податоците, забележал извонредно силен сигнал кој траел цели 72 секунди – точно колку што телескопот можел да следи една точка на небото.
На хартиената листа со резултати, меѓу колоните со бројки и букви, се издвојувала необична комбинација: 6EQUJ5 – код што го претставува интензитетот на сигналот. Ехман, возбуден од откритието, ја заокружил секвенцата и на маргината напишал „Wow!“. Така сигналот го доби и името.
(ВИДЕО) „Wow!“ сигналот – најголемата космичка мистерија во потрагата по вонземска интелигенција
Науката сè повеќе се приближува до одговорот на едно прашање старо колку и човештвото: дали сме сами? Секој нов ровер, телескоп или сонда ја зголемува шансата дека наскоро ќе имаме конкретен доказ. Сè додека некој свет – било во нашиот Сончев систем или во далечна галаксија – не проговори со својот тивок, но недвосмислен јазик на животот.
Или во спротивно, како што се вели во ненадминливата реплика во „Contact“:
„If it is just us… seems like an awful waste of space.“
Редакција Фронтлајн во соработка со ChatGPT
Читајте на ФронтКосмос:
